PARA ARAŞTIRMA- 1. BÖLÜM/ ESİN ÇETİNEL Tüm dünyada dijital varlıklara olan talep adeta patlarken, artık her gün yeni bir kripto para, metaverse projesi, token arzı veya NFT'nin piyasaya çıktığına yönelik haberler duyuyoruz. Ve aslında artık çoğumuz buna çok da şaşırmıyoruz… Çok değil daha pandeminin başında, yani 2020 yılının başlarında tüm bu yatırım araçları az sayıda kişinin ve az sayıda projenin olduğu sığ bir pazarken artık üç haneli milyar dolarlık büyüklüğe doğru hızla koşuyor.
Son dönemde yıldızı parlayan dijital varlıklardan biri de kuşkusuz NFT'ler… "Non-fungible token" veya diğer yaygın bilinen adıyla NFT'ler, son iki yılda çığ gibi büyüdü. Önce sanatçıların çıkarttıkları NFT'lerle başlayan bu yolculuk; bugün sanat, spor, müzik dünyası ve hatta kitap, dijital oyunlar, turizm sektörü, otomotiv, gayrimenkul, moda gibi çok geniş bir alana hızla yayılıyor.
Bu hızlı yayılmada ise kuşkusuz Beeplen'ın NFT'si, bir dönüm noktası oldu. Çok değil 2021 yılında Beeple'ın (Mike Winkelmann) "The First 5000 Days" adlı NFT sanat eserinin gerçekleşen müzayede sonucunda 69,3 milyon dolar gibi rekor bir fiyata satılmasıyla başlayan hızlı süreç, her kesimi harekete geçirmeye yetti…
Türkiye'de en yüksek satışı yapan kişi ise Refik Anadol oldu. Sanatçının "Makine Halüsinasyonları" adlı eseri, Sothebys'de 5.1 milyon dolara satıldı. Ancak Türkiye'de büyük kitlelerin dikkatini çeken ve ses getiren proje ise tartışmasız Galatasaray Spor Kulübü'nün Ali Sami Yen Koleksiyonu'nun satışı oldu. Kısa bir bilgi verelim; bu sayede Galatasaray, Türkiye'de bu konuda ilk adımı atan spor kulübü unvanını da almış oldu. 1 Ekim 2021 tarihinde piyasaya sunulan Ali Sami Yen NFT koleksiyonu, 59 saniye gibi rekor bir sürede tükendi. Sarı Kırmızılılar, bu satıştan bir dakikadan az sürede 185 bin dolar kazandı.
İşte Türkiye'de de NFT fırtınasının başlangıcı; özellikle spor kulüpleri cephesinde başlayan hareketi, Ali Sami Yen NFT Koleksiyon satışıyla ivmelendi.
40 MİLYAR DOLARA ULAŞTI
Tabii bu ardı ardına göz kamaştıran satışlar, dünya NFT pazarındaki rakamlara da hızla yansımış durumda. Uluslararası araştırma şirketlerinin verilerine göre; 2020 yılında dünya çapında bir milyar doların altında bir büyüklükte bulunan NFT pazarı, 2021 yılında 40 milyar doların üzerinde dev bir sektör haline geldi. Hatta kripto para analitik grubu Chainalysis'e göre, 15 Mart 2021 tarihine kadar genellikle NFT'ler oluşturmak için kullanılan Ethereum blok zincir sözleşmelerine toplamda 40,9 milyar dolar harcandı. Chainalysis, Solana gibi diğer blok zincirlerinde basılan NFT'lerin de bu hesaba katılması halinde rakamın çok daha yüksek seviyelere çıkacağına dikkat çekiyor.
NFT NEDİR?
Peki uzun bir geçmişi olmayan ancak dünya gündemine hızla oturan NFT (non-fungible token) nedir? Kısaca anlatmak gerekirse; NFT blockchain üzerinde eşsiz bir varlığı temsil eden bir dijital token türü. Bunlar tamamen dijital varlıklar veya gerçek dünya varlıklarının token'laştırılmış versiyonları olabiliyorlar. NFT'ler, kripto paraların aksine birbirleriyle değiştirilemediğinden dijital dünyada gerçeklik ve mülkiyetin kanıtı işlevini de görüyorlar.
NFT'ler aynı zamanda merkeziyetsiz uygulamalar (DApp'ler) tarafından benzersiz dijital ürünler ve kripto koleksiyonları çıkarmak için de kullanılıyorlar. Bu nedenle NFT'ler; fotoğraflar, videolar, ses ve diğer dijital dosya türleri gibi öğeleri temsil etmek için kullanılabiliyor. Ancak orijinal dosyanın herhangi bir kopyasına erişim, NFT'nin alıcısı ile sınırlı değil. Bu nedenle bu dijital öğelerin kopyaları herkesin edinmesi için mevcutken, NFT'ler sahibine telif hakkından ayrı bir sahiplik kanıtı sağlamak için blockchain'de yer alır.
Evet, 2021 yılında gündeme damgasını vuran NFT'nin yakın dönemde 100 milyar doları aşan bir pazar hacmine ulaşması bekleniyor. Hatta resmi rakamlarla desteklenmemesine karşın, Türkiye'de de yakın gelecekte bu alanla ilgilenen kişi sayısının 4 milyona ulaşacağı hesapları yapılıyor.
İşte biz de bu hafta kapağımızı, yalnız ülkemizin değil dünyanın gündemine damga vuran NFT'ye ayırdık. NFT hangi alanlarda büyüyecek, NFT yatırımı yaparken nelere dikkat etmek gerekiyor, NFT'yi nasıl satın alırsınız, nasıl NFT çıkartırsınız, sizler için araştırdık ve yazdık…
GELİRİ EĞİTİME GİTTİ
Türkiye'nin ilk NFT'lerinden birini Elidor çıkarttı. Bu kapsamda geniş kesimlerin ağzından düşmeyen "Dedim Olabilir" kampanyası da birlikte sürdürüldü. Elidor olarak ISAIDITSPOSSIBLE adlı NFT'yi 22 Kasım 2021 tarihinde çıkarttıklarını eserin, 5 Aralık tarihine kadar OpenSea pazarında açık artırmada kaldığı bilgisini paylaşan Unilever Saç Bakım Kategorisi Pazarlama Müdürü Kerem Dıramca, tasarımı KienArt Studio tarafından yapılan NFT'ye yoğun ilgi sonucunda 1 ETH'a (Ethereum) satıldığını söyledi.
Şirket olarak neden bir NFT çıkartma kararı aldınız sorumuza ise Kerem Dıramca, şu yanıtı verdi;
"Elidor'un eğitim bursu, hayallerine giden yolda genç kadınların ihtiyaç duyacakları bilgileri içeren eğitim içerikleri, ilham ve cesaret verecek rol modeller ile genç kadınlara hayallerinin peşinden gitmeleri için destek sağlayan Kendi Yolumuzda projesi, 2021 yılında hayata geçti. Aynı yıl Kendi Yolumuzda projesine dahil olan rol model, milli voleybolcu Ebrar Karakurt'u duyurmak için kendisinin kısa pembe saçlarıyla bir Elidor reklamında oynadığı #DedimOlabilir kampanyasını gerçekleştirdik.
Kampanyanın başlattığı yüksek konuşulma sonucu birçok genç kadın, kendi #DedimOlabilir hikayelerini sosyal medyada paylaştı. Bu hikayelerden biri de Dr. Elanur Yılmaz'a aitti. Elanur, küçükken çizdiği bir kızın saçını pembeye boyadığında insanlar "Pembe saçlı kız olur mu?" yorumunu yaptığı için resim yapmaktan soğuduğunu, ama reklam filmimizi görünce mesajından etkilendiğini ve kendisinin de bizimle birlikte "Dedim Olabilir" dediğini paylaşıyordu.
Biz de bu hikâyeden ilham alarak mural sanatçısı KienArt Studio ile iş birliği yaptık ve Elanur'un hayalini Kadıköy Meydanı'ndaki dev bir duvar resmine dönüştürdük. Sonra bu resmin NFT'sini tasarlatarak "Kendi Yolumuzda" kapsamında TOG Vakfı iş birliğiyle verdiğimiz burslara kaynak yaratmak için açık artırmaya çıkardık ve 1 ETH değerinde teklif aldık."
Dıramca'nın verdiği bilgiye göre bu satıştan elde edilen gelir, TOG Vakfı'nın cüzdanına yatırıldı ve buradan da TOG Vakfı Gençlik Bursları Fonu'na aktarıldı. Bu fona sağlanan ekstra kaynakla 14 genç kadın daha "Kendi Yolumuzda" bursiyeri oldu ve üniversite hayatları boyunca sürecek burs hakkı kazandı. Bu sayede kurumun toplam bursiyer sayısı 246'ya ulaştı.
Unilever olarak NFT gibi yeni teknolojileri sürekli takip edeceklerini de açıklayan Dıramca, "2022 yılında da bizi yeni teknolojilerle buluştuğumuz çalışmalarda görmeye devam edeceksiniz" diyor.
Dıramca'ya göre NFT pazarı artık metaverse ile entegre bir dünyaya evriliyor. Artık NFT pazarındaki ürünler metaverse evreninde ve metaverse evrenindeki ürünler de NFT pazarında yer alacak diyen Dıramca, önümüzdeki döneme ilişkin beklentileri hakkında ise şunları söyledi;
"Gerçek dünyada alışkın olduğumuz moda, oyun, güzellik, otomotiv gibi birçok sektörün markasının dijital ürünleri sanalda da kendini gösterecek. Sanatçılar genellikle yeni olandan korkmak yerine keşfetmeyi tercih eden bir ruha sahip oluyor. Kurumlar ve özellikle sanatçıların da bu henüz keşfedilmemiş alanda yer almak için NFT çıkartmaya ya da en azından çıkartabilecekleri mekanizmaları çözmeye ve stratejilerini belirlemeye şimdiden başlamaları gerektiğini düşünüyoruz. Ayrıca her yeni teknolojide olduğu gibi NFT'de de erken adapte olanlar, uzun vadede en çok yol kat edecek ve bu alanın öncüleri olarak rekabet maksimuma ulaşmadan ilk fırsatları değerlendirme şansına sahip olacaklar.
Bizim NFT dünyasına giriş yapmamız kurumumuz için elbette faydalı oldu, çünkü hem kendi sektörümüzün ilk markalı NFT projesini gerçekleştirerek sektöre ilham verdik, hem de NFT ile ilgili kurum içi regülasyonlarımızı ve mekanizmalarımızı hazır ve işler hale getirdik. Böylece artık NFT projelerimizi çok daha hızlı hayata geçirebileceğiz. Yenilikçiliği benimseyen bir marka olarak değişime hazırız."
TÜRKİYE'Yİ NFT İLE TANITTI
Tatil platformlarından "Bugün Nereye Gidelim", ülkemizin önemli turizm destinasyonlarındaki bungalov evleri ve yat turizmi için kiralanabilir gemileri Yıldız Savaşları (Star Wars) temalı NFT'lere dönüştürerek sergiledi. Projeyle ilgili ayrıntıları paylaşan Bugün Nereye Gidelim Kurucusu İlker Kulaksız, "Hazırladığımız konsept NFT'lerle, özlediğimiz yaz mevsiminin en sevilen tatil alternatiflerine dikkat çekmek istedik. Sektörde güçlü olduğumuz turizm destinasyonlarını ve tatil seçeneklerini, çok sevdiğimiz Star Wars (Yıldız Savaşları) serisinden ilhamla NFT projesine dönüştürerek dünyanın en büyük NFT pazarı olan OpenSea platformunda sergiledik" ifadelerini kullandı.
Proje kapsamında Türkiye'nin çeşitli tatil bölgelerinde konumlanan bungalovlar ve alternatif bir tatil seçeneği sunan kiralanabilir motoryatlar, ilk filmi 45 yılı geride bırakan kült bilim kurgu serisi Star Wars'tan alınan ilhamla dijital evrene taşındı. Dünyanın en büyük NFT pazarı OpenSea'de sergilenen NFT'lere ilişkin konuşan İlker Kulaksız, "Projeyi hayata geçirirken, George Lucas tarafından çekilen filmlerle tanınan ve sonrasında çizgi romanlar, video oyunları, televizyon yapımları gibi eserlerle bir popüler kültür fenomenine dönüşen Star Wars serisinin, NFT gibi yenilikçi bir konsept için güçlü bir esin kaynağı olacağını düşündük. Star Wars ve NFT topluluklarının birbiriyle kesiştiğine yönelik içgörüden hareketle ortaya çıkardığımız projenin, uzun bir kışın ardından ısınan havalarla gündeme gelen tatil planları için ilham olacağına inandık. Bu nedenle ülkemizin önemli seyahat acentelerinden biri olarak, sektörde en güçlü olduğumuz tatil seçenekleri olan bungalov, kiralık villa, tiny house ve motoryatların NFT versiyonlarını ürettik" dedi.
NFT piyasasının her geçen gün büyüdüğünü vurgulayan İlker Kulaksız, sözlerini şöyle sürdürdü; "NFT serisiyle ülkemizin turizm rotalarının tanıtımı için de etkili bir projeye imza attığımızı düşünüyoruz. Önümüzdeki dönemde koleksiyonumuzu geliştirmeye, Türkiye'nin güzelliklerle dolu tatil destinasyonlarında sunduğumuz hizmetleri yenilikçi yaklaşımlarla öne çıkarmaya devam edeceğiz."
NFT SERGİSİ HERKESE AÇIK
Türkiye İş Bankası'nın 1940'lardan bu yana oluşturduğu zengin resim koleksiyonuna ev sahipliği yapacak olan Beyoğlu'ndaki tarihi binasında restorasyon inşaatı devam ederken, Müze çatısı altında yer alacak eserlerden özel bir seçkiyle hazırladığı NFT sergisi, Metaverse'te sanatseverlerle buluştu.
"Tablolarla Boğaziçi'nde Bir Gezinti" adı verilen sergi, blokzincir altyapısını kullanan ve merkeziyetsiz bir yapıda kurulan Decentraland platformunda sunulacak. Sergide, İş Bankası Resim Koleksiyonu'nda yer alan Hikmet Onat, Şeref Akdik, Zeki Faik İzer, Feyhaman Duran, İbrahim Safi, İbrahim Çallı, Cevat Erkul, Hulusi Mercan, Bedri Rahmi Eyüboğlu, Halil Paşa gibi usta ressamların İstanbul'un maviliklerini, kıyılarını resmettiği tabloları NFT olarak ziyaretçilerle buluşturulacak. Sergide toplam 10 sanatçının 16 eseri yer alacak.
Serginin küratörlüğünü, İş Bankası'nın çalışmaları devam eden resim müzesinin kurucu küratörü Prof. Dr. Gül İrepoğlu üstleniyor. "Tablolarla Boğaziçi'nde Bir Gezinti" sergisi, ön gösterimin ardından 8 - 20 Nisan tarihleri arası NFT davetiye sahibi olma koşulu aranmaksızın tüm ziyaretçilerin katılımına açık olacak.
Sergide kullanılan bir diğer teknoloji olan artırılmış gerçeklik uygulamaları sayesinde, dijital ortamda sergilenen NFT eserlerinin fiziki ve dijital deneyim ile birleştirilmesi sağlanıyor. Serginin teknolojik kurgusu İş Bankası ve teknoloji iştiraki Softtech'in Türkiye ve Çin'deki inovasyon merkezlerinin işbirliği ile hazırlandı.
İş Bankası Kurumsal İletişim Müdürü Gül Meltem Atılgan "Sanat Eserleri Koleksiyonumuza 9 Aralık 1940 tarihinde bir envanter numarası ile kaydedilen Hikmet Onat'a ait 'Peyzaj – Ortaköy' isimli eseri geçtiğimiz aylarda NFT'ye çevirmiş ve bu alandaki çalışmalarımızı başlatmıştık. Şimdi de Bankamız'ın sanat ve müzecilik çalışmalarını sürdüren İş Sanat ile teknoloji ekiplerimizin işbirliğinde oluşturulan NFT sergisini Metaverse'te hayata geçiriyoruz" diyor.
Serginin küratörü Prof. Dr. Gül İrepoğlu ise "Tarih boyunca büyüleyici güzelliğiyle hayranlık uyandıran İstanbul'un ve bu güzelliğin zirvesi olan Boğaziçi'nden Türkiye İş Bankası Resim Koleksiyonu'ndaki usta ressamların peşine takılıp, onların gözüyle, onların izlenimleriyle eski Boğaziçi görünümlerine bakarak, bir sanal vapurda kıyı kıyı birlikte yol alacağımız bir sergi hazırladık" bilgisi paylaştı.
"FIRSAT DA VAR, RİSK DE"
Bybit, NFT ve kripto para ödülleriyle birlikte NFT pazar yerini ve NFT platformunu da aynı anda hayata geçirdi. Şimdiye kadar birçok NFT tabanlı kripto varlık projesini platformlarında listelediklerini açıklayan Bybit Türkiye Operasyon Müdürü Celil Öztürk, "Çeşitli kampanyalarımızla kullanıcılarımıza en ünlü NFT koleksiyonlarından ürünler dağıttık. Bybit NFT platformumuzla birlikte kullanıcılarımızın platformumuz aracılığıyla doğrudan NFT ticareti yapmalarına olanak sağlayacağız" diyor.
Celil Öztürk'e göre; yakın gelecekte NFT'ler, kripto varlık ekosisteminde oldukça güçlü bir trend olmaya devam edecek. Bu inanç doğrultusunda 2022 yılına yeni NFT platformu ile girdiklerini ifade eden Öztürk, sistemin işleyişine ilişkinse şu bilgiyi paylaşıyor;
"Kullanıcılarımıza birbirinden farklı ve kaliteli NFT projeleri sunarak başlattığımız platformumuzda özgün ve nitelikli NFT projelerini listelemeye devam edeceğiz. Burada NFT pazarımıza dahil olmak isteyen kurumlar ve bireyler, kullanıcılarımıza sağlayacağımız mail adresinden, sosyal medya kanallarımızdan ve diğer iletişim kanallarımızdan başvuru için Bybit NFT platformu ile kolayca iletişime geçebilecekler. Özellikle global bir proje olma vizyonuyla geliştirilen yerel projeleri destekleyeceğiz. Türkiye'de geliştirilen ve global bir proje olmayı amaçlayan NFT projeleri Bybit NFT platformunda listelenebilmek için Bybit Türkiye ekibi ile iletişime geçebilirler."
NFT pazarının işlem hacmi rekorları kırarak hızlı bir büyüme ivmesi yakaladığını da hatırlatan Öztürk, bu trendin yeni kullanım alanlarıyla daha güçlü büyüme yakalayacağı görüşünde. Kurumlar ve sanatçıların teknolojiyi, bugünü, geleceği yakalamak için ürün ve hizmetleri özelinde NFT çıkarmaları gerektiğini de sözlerine ekleyen Öztürk, NFT'nin ihraççılar ve yatırımcılar için riskleri hakkında ise şunları söyledi;
"Bybit olarak NFT platformumuzda sanatçıları, kurum ve kuruluşları ve bireyleri desteklemeye ve yaratıcılığı, inovasyonu teşvik etmeye devam edeceğiz. Burada NFT çıkarma düşüncesinin arkasında yatan motivasyonun önemli olduğunu söyleyebiliriz. Çünkü bu motivasyona göre piyasa dinamiklerinin doğru bir şekilde analiz edilmesi önemli bir konu olarak karşımıza çıkıyor.
Hukuki açıdan özellikle reel dünya varlıklarının NFT formunda ihracı ve ticaretinde temel hukuki düzenlemeleri göz önünde bulundurmak gerekiyor. Genel olarak ise telif hakkı, fikri mülkiyet gibi konularda hukuka uygun bir şekilde NFT ihraç etmek ya da ticaretine izin vermek önem arz ediyor. Ayrıca NFT ihraç ederken; blokzincir teknolojisinin yeterli düzeyde kavranması, projenin hangi blokzincir üzerinde çıkarılacağının ve ilgili blokzincirin NFT varlıklar konusunda piyasa dinamiklerinin, genel anlamda piyasa dinamiklerinin ve kripto varlık ekosisteminin iyi analiz edilmesi gerekiyor."
