PARA ANKARA/ HÜLYA GENÇ SERTKAYA Enflasyon, 2024 yılını piyasa beklentilerinin altında kapattı. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre tüketici fiyat endeksi (TÜFE) Aralık'ta aylık yüzde 1.03 artarken, yıllık enflasyonu bir önceki aya göre 2.71 puan azalışla yüzde 44.38 düzeyinde gerçekleşti. Piyasa beklentileri aylık yüzde 1.7, yıllık 45-46 aralığında yoğunlaşıyordu. Aralık 2024 itibarıyla 12 aylık ortalamalar dikkate alındığında TÜFE yüzde 58.51 artış gösterdi. TÜFE Aralık'ta aylık bazda Mayıs 2023'ten (yüzde 0.04), yıllık bazda Haziran 2023'ten (yüzde 38.21) bu yana en düşük seviyesini gördü.
Aralık ayı enflasyonunun temel belirleyicileri gıda ve alkolsüz içecekler, konut ile ev eşyası grubu oldu. Aralıkta yüzde 1.29 artan gıda ve alkolsüz içecekler grubu fiyatlarının enflasyona etkisi 0.32 puan olarak hesaplanırken, yüzde 1.71 artan konut grubu fiyatları 0.28, yüzde 2.78 artan ev eşyası grubu fiyatları da 0.21 puan enflasyona katkı verdi. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı'nın enflasyon verilerine ilişkin yaptığı paylaşıma göre; yıllık enflasyona en büyük etki 10.89 puanla gıda ve alkolsüz içecekler, 9.80 puanla konut ve 4.67 puanla lokanta ve oteller gruplarından geldi. Özel kapsamlı TÜFE göstergelerine bakıldığında, enerji, gıda, içecek, tütün, altın hariç TÜFE (C ) Aralık'ta yüzde 1.06 arttı. Çekirdek enflasyonun ana alt kalemlerinden temel mallar grubu fiyatları yüzde 1.07 artarken, hizmet grubu fiyatları yüzde 1.05 artış gösterdi. Çekirdek enflasyon yıllık artış oranı yüzde 45.34 olarak gerçekleşti. Temel mallar grubu yıllık fiyat artışı yüzde 27.43, hizmet grubu yıllık fiyat artışı ise yüzde 65.73 oldu.
TÜİK verilerine göre yurtiçi üretici fiyat endeksi (Yİ-ÜFE) Aralık'ta aylık bazda yüzde 0.40 artarken, yıllık enflasyonu 0.95 puan azalışla yüzde 28.52 oldu. Sanayinin dört sektörünün yıllık değişimleri; madencilik ve taş ocakçılığında yüzde 36.17, imalatta yüzde 30.02, elektrik, gaz üretimi ve dağıtımında yüzde 11.21 ve su temininde yüzde 34.48 artış olarak gerçekleşti. Aylık değişimler ise; madencilik ve taş ocakçılığında yüzde 0.63, imalatta yüzde 1, su temininde yüzde 1.57 artış, elektrik, gaz üretimi ve dağıtımında yüzde 5.84 azalış şeklinde oldu.
MEMUR VE EMEKLİ ZAMMI NETLEŞTİ
Enflasyon verisinin açıklanmasının ardından memur ve emeklinin 2025 yılı Ocak zammı da netleşti. Memur ve memur emeklilerinin aylık ve ücretlerine bu aydan geçerli olmak üzere yüzde 11.54 artış yapıldı. SSK ve BAĞ-KUR emekli aylıkları da yüzde 15.75 arttı. Bu çerçevede aile yardımı ödeneği dahil en düşük memur maaşı 39 bin 177 liradan 43 bin 726 liraya, en düşük memur emekli aylığı 17 bin 587 liradan 19 bin 617 liraya yükseldi. SSK, BAĞ-KUR emeklilerinde halihazırda en düşük emekli aylığı 12 bin 500 lira. En düşük emekli aylığının artırılmasına yönelik bir düzenlemenin önümüzdeki günlerde Meclis'e sunulması yönünde bir beklenti olduğunu da hatırlatalım.
Bu arada, "Bu zammı kabul etmiyoruz" diyen Memur Sendikaları Konfederasyonu (Memur-Sen) Genel Başkanı Ali Yalçın, memur ve memur emeklilerine refah payı verilmesi talebini dile getirdi.
Öte yandan, TÜFE 12 aylık ortalamasının belli olmasıyla, Ocak'ta kira sözleşmelerini yenileyecekler için kira artış oranı tavanı yüzde 58.51 oldu.
"ENFLASYONDA DÜŞÜŞ DEVAM EDECEK"
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda mal enflasyonunun yüzde 36 seviyesinde olduğunu vurgulayarak, para politikasının gecikmeli etkisi, kamu maliyesinin daha güçlü desteği ve arzı artıracak reformlarla enflasyondaki düşüşün devam edeceğini kaydetti. Kamu maliyesine ilişkin de değerlendirmelerde bulunan Şimşek, "Deprem yaralarını sarıyoruz. Kayıt dışılığı azaltıyor, vergide adaleti güçlendiriyoruz. Kamu yatırımlarını verimlilik odaklı önceliklendiriyoruz. Bütçe açığını düşürüyor, mali disiplini güçlendiriyoruz" dedi.
Toplam borçluluğun düşük seviyede olduğuna dikkat çeken Şimşek, brüt dış borç stokunun milli gelire oranının gerilediğini kaydetti. AB tanımlı borç stokunun milli gelire oranının serinin açıklanmaya başladığı tarihten bu yana en düşük seviyede olduğunun altını çizen Şimşek, borç stokunun kur, vade ve faiz riskini azalttıklarını vurguladı. Yapısal reform önceliklerine de değinen Şimşek, yatırım ortamını iyileştirdiklerini, Yatırım Taahhütlü Avans Kredisi (YTAK) ve Yüksek Teknoloji Yatırım Programı HIT 30 gibi uygulamalarla katma değerli üretimi desteklediklerini belirtti. Şimşek, "Dijital dönüşüm, yeşil dönüşüm ve sanayide dönüşümü hızlandırıyoruz" ifadelerini kullandı.
"DEZENFLASYON SÜRECİNİ DAHA DA GÜÇLENDİRECEĞİZ"
Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz ise, sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda, programa duyulan güven neticesinde dezenflasyon sürecini tesis etmeye devam ettiklerini kaydetti. Yılmaz, "Uyguladığımız politikalar sayesinde 2024 yıl sonu enflasyonu bir önceki yıla göre 20.4 puan azalarak yüzde 44.4 seviyesinde gerçekleşti. Dezenflasyon sürecini başlattığımız 2024 yılı Haziran'dan itibaren ise yıllık enflasyondaki düşüş 31.1 puana ulaştı. Önümüzdeki dönemde uygulayacağımız politikalarla enflasyon beklentilerindeki iyileşmeyi hızlandırarak, dezenflasyon sürecini daha da güçlendireceğiz. Toplumsal refahı ilerletmek, ekonomide öngörülebilirliği artırmak, kaynakların daha adil ve etkin dağılımını gerçekleştirmek için uyguladığımız ekonomi programımızı kararlılıkla sürdürüyoruz. Para ve maliye politikaları arasındaki güçlü eşgüdümü sağlayan, şeffaf ve öngörülebilir politika adımlarımızın olumlu etkileri ile enflasyonu Program döneminde tek haneli seviyelere indirilerek bu seviyelerde istikrar kazanmasını sağlamayı hedefliyoruz. Enflasyonun düştüğü, istikrarın pekiştiği bir ortamda temel amacımız kapsayıcı büyüme ile kalıcı sosyal refahı sağlamak" ifadelerini kullandı.
CUMHURİYET TARİHİNİN REKORU
Türkiye'nin ihracatı 2024 yılını çifte rekorla kapattı. Aralık ayı geçici dış ticaret verileri, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın katılımıyla, Ticaret Bakanlığı ve Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) işbirliği ile Haliç Kongre Merkezi'nde gerçekleştirilen 2024 Yılı İhracat Rakamlarının Açıklanması Programı'nda açıklandı. 2024 Aralık'ta 23.5 milyar dolarla en yüksek Aralık ayı ihracatına imza atılırken, 2024 genelinde ise 261 milyar 925 milyon dolar ihracatla Cumhuriyet tarihi rekoru kırıldı. Toplantıda ihracatçılara seslenen Cumhurbaşkanı Erdoğan, "2024'te mal ve hizmet ihracatı için 375 milyar dolar hedefini koymuştum ve güvenimi boşa çıkarmadınız. 2025 yılında mal ve hizmet ihracatı olarak toplamda 390 milyar doları geçeceğimize inanıyorum" ifadelerini kullandı.
Ticaret Bakanlığı'nın verilerine göre Türkiye'nin ihracatı Aralık'ta yıllık yüzde 2.2 artarak 23 milyar 463 milyon dolar, ithalatı yüzde 11.1 artarak 32 milyar 287 milyon dolar, dış ticaret açığı yüzde 44.7 artışla 8 milyar 824 milyon dolar oldu. 2024 genelinde ihracat yıllık yüzde 2.5 artışla 261 milyar 925 milyon dolar, ithalat yüzde 4.9 azalışla 344 milyar 85 milyon dolar düzeyinde gerçekleşirken, dış ticaret açığı yıllık bazda yüzde 22.7 azalışla 82 milyar 160 milyon dolara geriledi. İhracatın ithalatı karşılama oranı Aralık'ta yüzde 72.7, 2024 yılı genelinde yüzde 76.1 oldu.
Erdoğan konuşmasında 2024'te dış ticaret dengesinde olumlu kazanımlar elde edildiğini vurgulayarak, 2024'te dış ticaret açığını bir önceki yıla göre 24 milyar dolar düşürüldüğünü kaydetti. Erdoğan, "2024'te ihracatın ithalatı karşılama oranı ise 5.5 puan artışla yüzde 76.1'e yükseldi. Bu oran, göreve geldiğimiz 2002 yılında sadece yüzde 50 civarındaydı" dedi.
Erdoğan, 2024 yılında mal ve hizmet ihracatçılarına toplam 24.7 milyar lira destek sağladıklarını ifade ederek, ihracat desteklerine tahsis ettikleri bütçeyi 2025 yılında 33 milyar liraya çıkardıklarını kaydetti.
SON 12 AYIN YEDİSİNDE REKOR…
Toplantıda konuşan Ticaret Bakanı Ömer Bolat da son 12 ayın yedisinde o ayın en yüksek rekor düzeyde mal ihracatını gerçekleştirdiklerini vurgulayarak, Türkiye'nin 2002'de yüzde 0.55 olan dünya mal ihracatındaki payının, 2024 üçüncü çeyreği sonunda yüzde 1.08'e yükseldiğini söyledi. Hizmetler ihracatını son 12 ayın 11'inde sürekli artırdıklarını dile getiren Bolat, "Böylece hizmetler ihracatından aldığımız pay da yüzde 1,35'e yükselmiştir" ifadelerini kullandı.
Bakan Bolat, Ticaret Bakanlığı olarak ihracatçıların finansman sorunlarını çözmek için Türk Eximbank'ın sermayesini dört kat artırarak 55.3 milyar liraya yükselttiklerini, bankanın 2024'te 48.7 milyar dolarlık destekle ihracatçılar için önemli güç kaynağı olduğunu vurguladı. Bu arada Eximbank'ın 2025 yılı destek hedefinin ise 50 milyar dolar olduğunu hatırlatalım.
EN BÜYÜK KATKI YİNE OTOMOTİVDEN
TİM verilerine göre 2024'te 262 milyar dolara ulaşan ihracata en büyük katkıyı yine otomotiv sektörü verdi. Otomotiv 37.2 milyar dolarla ihracat şampiyonu olurken, kimyevi maddeler 30.8 milyar dolarla ikinci, hazır giyim ve konfeksiyon 17.9 milyar dolarla üçüncü sırada yer aldı.
TİM Başkanı Mustafa Gültepe, toplantıdaki konuşmasında "Enflasyonla hep birlikte mücadele ederken, sanayimizin korunması ve üretim kapasitemizin zarar görmemesi en büyük önceliğimiz olmalı. Hiçbir sektörümüzü, hiçbir ihracatçımızı ayrıştırmadan, değersiz ya da önemsiz görmeden ülkemizin üretim üssü konumunu güçlendirmeliyiz" ifadelerini kullandı.
Son dönemde, ihracatçıların rekabetçiliklerini kaybetmeye başladığını vurgulayan Gültepe, "Ülkemizde yatırım, üretim ve istihdam ortamını iyileştirerek, yurtdışına giden veya gitmeyi planlayan firmaların önüne geçmeliyiz. Bu noktada, özellikle finansman maliyetlerimizin düşürülmesi, ekonomi programında kur ve enflasyonun dengeli gitmesi, ihracatçılarımıza nefes aldıracaktır. Merkez Bankası aralık ayında faiz indirimiyle ilk adımı attı. Uygun finansman imkânlarının çeşitlendirilmesi için ekonomi yönetimimizin desteklerini bekliyoruz" dedi.
Gültepe, KOBİ'lere sağlanacak 2 bin 500 liralık desteğin şirket büyüklüğü gözetilmeksizin tüm emek yoğun sektörlere verilmesini talep etti.
Doç. Dr. Atılım MURAT / TOBB ETÜ Öğretim Üyesi
"Faiz indirimlerinde TCMB'nin elini güçlendirecek"
Yıllık tüketici enflasyonu yüzde 44.38 ile piyasa beklentilerinin yaklaşık 1 puan altında geldi. Bu durum, TCMB'nin, ekonomi yönetiminin faiz indirimleri konusunda elini güçlendirecek. TCMB zaten 250 baz puanla indirim döngüsünü başlatmıştı. Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, geçtiğimiz günlerde yaptığı bir açıklamada yönetilen ve yönlendirilen fiyatlarda enflasyon görümünü bozmayacak hamleler yapacaklarını söylemişti. Yüzde 30'luk asgari ücret zammı piyasadaki genel beklentinin altında geldi. İyileştirme yapılmazsa memur ve memur emeklisinin alacağı Ocak zammı yüzde 11.54 olacak. Ücret artışları da düşük kaldığı için enflasyon görünümünü fazla bozacak bir tabloya sahip değiliz. Enflasyon verisi, ekonomi yönetiminin moralini düzeltti. Enflasyon beklentilerinin önümüzdeki dönemde daha aşağı geleceğini göreceğiz. Enflasyon, Ocak ve Şubat aylarında doğal olarak yüksek gelir. Ocak'ta yüzde 4-5 civarı aylık enflasyon görebiliriz. Bu noktada yönetilen ve yönlendirilen fiyatlar tarafında ince ayar yapılacaktır diye düşünüyorum. Örneğin Ocak'ta elektriğe zam gelmedi. 2025; ihracatçıların şikayetlerinin devam edeceği bir yıl olacak. Türkiye'nin ihracat potansiyelinde bir sıkıntı yok. Temel problem kur seviyesi. Bunun yanı sıra Türkiye'nin en önemli pazarı olan Euro Bölgesi'nde işler iyi değil. Ekonomik aktivite Euro Bölgesi'nde çok zayıf. Yani ihracatçı her iki taraftan darbe alıyor, almaya devam edecek.
Dr. Harun Türker KARA / Ankara Medipol Üniversitesi İİSBF Dekan Yardımcısı
"Enflasyondaki ataletin kırılması gerekli"
Para takası piyasası da faizlerin düşeceğini ima etmekte. Bu noktada Merkez Bankası'nın faizleri yılın ilk yarısında ciddi oranda düşürmesi beklenebilir fakat bu düşüş simetrik adımlarda olmayabilir. Yılın ikinci yarısı ise makroekonomik gelişmelere duyarlı olarak şekillenecektir. 2023'te en çok lokanta ve oteller kalemi artmıştı ve hizmet enflasyonu oldukça belirgindi. 2024'te ise en çok eğitim kalemi arttı. Yılın genelinde hizmet enflasyonunda bir gerileme var ancak bu durumun sürdürülmesi önemli ve bunun için enflasyondaki ataletin kırılması gerekli. İhracatın ithalatı karşılama oranı yüzde 76 düzeyinde. Bu rakam son beş yıllık ortalamanın sınırlı da olsa üstünde. Bu durum makroekonomik dengeler için olumlu olarak değerlendirilebilir. Net ihracat bu yıl büyük olasılıkla büyümeye pozitif katkı vermiş olacak. İhracat pazarlarının genişletilmesi ve yeni ticaret yollarına uyumdaki avantajlı konum, önümüzdeki dönemde ihracat rakamlarına olumlu katkı yapabilir.
Dr. Cahit SÖNMEZ / TOBB ETÜ Öğretim Üyesi
"Faiz indiriminin devam edebileceğinin sinyali geldi"
Aralık ayı enflasyonu memur ve emeklilerin maaş artışları açısından önemli olduğu gibi Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nın (TCMB) yılsonu enflasyon hedefi açısından da önemliydi. TCMB, yılın son enflasyon raporunda yılsonu hedefini yüzde 38'den yüzde 44 orta noktasına yükseltmişti. TCMB, yüzde 1.03 Aralık ayı enflasyonu sonucunda öngörüsüne oldukça yaklaşmış oldu. Bu da 2025 yılı tahminleri için Merkez Bankası'nın beklentileri kontrol etmesi açısından hareket alanı kazanmasını sağlayacaktır. Aralık enflasyondaki belirgin gerilemenin önemli bir sonucu da var; Para Politikası Kurulu (PPK) faiz kararında aylık enflasyonun ana eğilimine konsantre olduğu için faiz indirimine devam edebileceğinin de sinyali gelmiş oldu. Tabi PPK'nın son toplantı menindeki vurguya atıf yaparsak; aylık enflasyonun ana eğiliminde 'belirgin ve kalıcı düzelme' olmasının faiz indiriminde etkili olacağını söyleyebiliriz. Son enflasyon verisinden yapabileceğimiz diğer bir okuma da şudur; PPK'nın risk faktörleri içinde gördüğü hizmet enflasyonundaki katılığın devam ettiği görülüyor. Bu da PPK'nın faiz indiriminde temkinli olma olasılığını yükseltiyor.
