PARA ANKARA/ HÜLYA GENÇ SERTKAYA Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) yılın ikinci enflasyon raporunda 2024 yıl sonu enflasyon tahminini 2 puan yukarı yönlü güncelleyerek yüzde 38'e çıkardı. TCMB, 2025 ve 2026 yıl sonu enflasyon tahminlerini sırasıyla yüzde 14 ve yüzde 9 seviyesinde korudu. Orta vadede enflasyonun yüzde 5'te istikrar kazanması hedefini yineledi. 2024 yılı tahmin aralığının alt sınırını yüzde 30'dan yüzde 34'e çıkaran TCMB, üst bandı yüzde 42'de sabit tuttu. 2025 yılı için tahmin aralıklarının alt ve üst noktaları yüzde 7 ve 21 olarak korundu.
2024 yılı enflasyon tahmininin 2 puanlık artışında; çıktı açığı tahmini güncellemesinin 0.4 puan, enflasyon ana eğiliminin 1.8 puan, gıda fiyatlarının 0.2 puan artırıcı yönde etkisi oldu. Enflasyon tahminlerini Türk lirası cinsi ithalat fiyatları 0.2 puan, yönetilen yönlendirilen fiyatlar 0.2 puan aşağı çekti. TCMB Başkanı Fatih Karahan 2024 yılının ilk dört ayında 4 puana yakın ilave enflasyon geldiğini vurgulayarak, bunu tamamen telafi etmenin ek sıkılaştırmayla dahi çok kolay olmadığını ifade etti. Karahan, mevcut durumda beklentilerin bir önceki enflasyon raporundaki yıl sonu enflasyon tahminine üç ay gecikmeyle gelineceğine işaret ettiğini söyledi. Yüzde 36 enflasyon tahmininin hala bandın içinde olduğunu, çeşitli gelişmelerin etkisiyle yüzde 36'nın da görülebileceğini ifade etti. Karahan enflasyon görünümünde belirgin ve kalıcı bozulma olması halinde ek sıkılaşma yapmaya hazır olduklarının altını çizdi.
MAYIS'TA 0.7 PUAN KATKI…
TCMB Başkanı Karahan, yılın ikinci enflasyon raporunu Merkez Bankası İdare Merkezi'nde düzenlediği bilgilendirme toplantısında açıkladı, Başkan Yardımcıları Hatice Karahan ve Osman Cevdet Akçay ile soruları yanıtladı. 25 metreküp bedelsiz doğal gaz kullanımı düzenlemesinin sona ermesinin, Mayıs'ta aylık enflasyonu 0.7 puan yukarı yönlü etkileyeceğinin altını çizen Karahan, olumsuz baz etkisiyle enflasyonun Mayıs'ta zirveye ulaşacağını vurguladı. Karahan, bir soru üzerine enflasyonda zirvenin yüzde 75-76 civarında olacağını öngördüklerini söyledi. Para politikasındaki kararlı duruş, yurtiçi talepte dengelenme, Türk lirasında reel değerlenme ve enflasyon beklentilerindeki düzelme vasıtasıyla aylık enflasyonun ana eğiliminin düşeceğini kaydeden Karahan, "Yılın geri kalanında enflasyonun istikrarlı olarak gerileyeceği dezenflasyon dönemine gireceğiz. Bu dönemde, olumlu yöndeki baz etkileri ve daha önemlisi enflasyonun ana eğilimindeki düşüşün devamı etkili olacak" dedi.
Mevsimsellikten arındırılmış ortalama aylık enflasyonun yılın üçüncü çeyreğinde yüzde 2.5 civarına, son çeyrekte ise yüzde 1.5'in bir miktar altına gerileyeceğini öngördüklerini belirten Karahan, sıkı parasal duruşun sürdürülmesi ve hizmet enflasyonundaki katılığın zayıflamasıyla, enflasyonun ana eğiliminde gerilemenin 2025'te de devam edeceğini ifade etti.
SWAP HARİÇ NET REZERVLER 34 MİLYAR DOLAR ARTTI
Jeopolitik risklerin yükseldiği ve küresel risk iştahının azaldığı Nisan'da gelişmekte olan ülkelerden portföy çıkışları gözlenirken, Türkiye'ye giriş gerçekleştiğine dikkat çeken Karahan şunları kaydetti:
"Mart toplantısında yaptığımız ilave parasal sıkılaştırma, yurtiçi ve yurtdışı yerleşiklerin Türk lirasına güvenini artırdı ve rezervlere olumlu yansıdı. 22 Mart-26 Nisan döneminde yabancı para cinsi mevduat 7 milyar dolar gerilerken, rezerv yönetimi kapsamında TCMB taraflı swap bakiyesi önemli ölçüde azaltıldı. Bu dönemde brüt rezervler yatay seyrederken, swap hariç net rezerv 16.4 milyar dolar iyileşti. Swap hariç net rezervlere bugün itibarıyla baktığımızda ise son 2 haftada 18 milyar dolarlık bir ek iyileşme görmekteyiz. Böylece, ilgili dönemde swap hariç net rezervler toplam 34 milyar dolar arttı."
Piyasa mekanizmasının işlevselliğini artıracak ve makro finansal istikrarı güçlendirecek şekilde makroihtiyati politikaları sadeleştirme adımlarına devam eden TCMB, geçen hafta (9 Mayıs'ta) yeni bir adım daha atarak menkul kıymet tesisine ilişkin düzenlemeyi yürürlükten kaldırdı.
YÜKSEK TEKNOLOJİ SANAYİ ÜRETİMİNDE ARTIŞ VAR
Büyümenin öncü göstergesi sanayi üretimi Mart'ta aylık yüzde 0.3 azalırken, yıllık yüzde 4.3 arttı. Sanayinin alt sektörleri incelendiğinde, Mart'ta madencilik ve taş ocakçılığı sektörü endeksi aylık yüzde 0.2 artarken, imalat sanayi sektörü endeksi yüzde 0.3, elektrik, gaz, buhar sektörü endeksi yüzde 1.5 azaldı. TÜİK verileri incelendiğinde Mart'ta sermaye malı üretimi aylık yüzde 0.5, yıllık yüzde 7.3 artarken, ara malı üretimi aylık yüzde 0.1 azaldı, yıllık yüzde 5 artış gösterdi. Mart'ta yüksek teknolojide üretim aylık yüzde 16, yıllık yüzde 34.4 arttı.
Sanayi üretim verilerini değerlendiren Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Abdulkadir Develi, ilk çeyrekte sanayinin bir önceki yılın aynı çeyreğine göre yüzde 5.3 artarak daha güçlü gelmesinin büyümenin beklentilerin üzerinde olacağını gösterdiğini vurguladı. Geçtiğimiz yıl yaşanan deprem nedeniyle 2023 yılı ilk çeyrek sanayide yıllık yüzde 0.7'lik bir azalma yaşandığına işaret eden Develi, "Baz etkisi nedeniyle bu yıl sanayide bir toparlanma bekleniyordu, ancak beklenenden daha güçlü bir sanayi artışı büyüme tahminlerini yukarı çekecektir. Yakın zamanda uluslararası kuruluşlar Türkiye büyüme tahminlerini yukarı yönlü revize etmişti. Açıklanan sanayi verisi de bunu teyit ediyor" dedi.
Şunu da hemen hatırlatalım, Türkiye ekonomisinin 2024 yılı büyüme performasına ilişkin dönemsel gayrisafi yurtiçi hasıla (GSYH) verileri 31 Mayıs'ta açıklanacak. TÜİK verilerine göre zincirlenmiş hacim endeksi olarak GSYH 2023'ün dördüncü çeyreğinde yüzde 4, 2023 genelinde ise yüzde 4.5 büyümüştü.
İŞSİZLİK ORANI YÜZDE 8.6
Geçen hafta Mart ayı işgücü istatistikleri de açıklandı. Hanehalkı işgücü araştırması sonuçlarına göre; mevsim etkilerinden arındırılmış verilerle 15 ve daha yukarı yaştaki kişilerde işsiz sayısı Mart'ta aylık 19 bin kişi azalarak 3 milyon 57 bin kişi, işsizlik oranı 0.1 puan azalarak yüzde 8.6 seviyesinde gerçekleşti. Mart'ta istihdam edilenlerin sayısı aylık 139 bin kişi artarak 32 milyon 588 bin kişi, işgücü 121 bin kişi artarak 35 milyon 645 bin kişi oldu. 15-24 yaş grubunu kapsayan genç nüfusta işsizlik oranı Mart'ta aylık 0.4 puan azalarak yüzde 15.1 oldu. Atıl işgücü oranı ise 0.4 puan azalarak yüzde 24.1 düzeyinde gerçekleşti.
İşgücü verilerini değerlendiren Prof. Dr. Develi, Mart'ta (mevsim etkisinden arındırılmamış verilerle) işsizlik oranının yıllık 1.5 puan azalarak yüzde 8.8 seviyesinde gerçekleştiğini vurguladı. Develi, "Pandemide yüzde 14 seviyelerini aşan işsizlik oranı mevsimsel olarak dalgalansa da geçtiğimiz yıl yaşadığımız büyük depreme, küresel daralma ve enerji ve gıda fiyat krizlerine rağmen azalma trendini koruyarak 2023'te tek hanelere bu ayda da yüzde 9'un altına inmesi istihdam politikalarının başarısını ortaya koyuyor. Geçtiğimiz yılın aynı ayına göre istihdam edilen nüfusun 1.5 milyon artması hem ekonomi hem de sosyal politika için olumlu mesajlar içeriyor" dedi.
Bu arada geçen hafta Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz başkanlığında toplanan Yatırım Ortamını İyileştirme Koordinasyon Kurulu'nun (YOİKK) ana gündemi istihdam politikaları, mesleki eğitim ve YOİKK kapsamındaki çalışmalar oldu.
AYLIK EN YÜKSEK REEL GETİRİ BIST-100 ENDEKSİNDE
Nisan'da aylık en yüksek reel getiri yurtiçi üretici fiyat endeksi (Yİ-ÜFE) ile indirgendiğinde yüzde 3.17, tüketici fiyat endeksi ile indirgendiğinde ise yüzde 3.59 oranlarınla BIST-100 endeksinde gerçekleşti. TÜİK verilerine göre Nisan'da külçe altın Yİ-ÜFE ile indirgendiğinde yüzde 1.37, TÜFE ile indirgendiğinde yüzde 1.78 ile yatırımcısına reel getiri sağladı. Nisan'da yatırımcısına en çok kaybettiren finansal yatırım aracı euro oldu. Nisan'da brüt mevduat faizi, devlet iç borçlanma senetleri ve dolar da yatırımcıya kaybettirdi. Üç aylık, altı aylık dönemde en çok kazandıran finansal yatırım aracı külçe altın, yıllık dönemde ise BIST 100 endeksi oldu.
İHRACAT İKLİMİNDE TOPARLANMA
Türkiye imalat sektörünün ana ihracat pazarlarındaki faaliyet koşullarını ölçen İstanbul Sanayi Odası (İSO) Türkiye İmalat Sektörü İhracat İklimi Endeksi Nisan'da bir önceki aya göre 0.7 puan yükselişle yüzde 52.3'e yükseldi. İhracat pazarlarında talep koşullarının güçlenme eğilimi, ikinci çeyreğin başlangıcında da devam etti. İhracat iklimindeki iyileşme belirgin düzeyde ve Mayıs 2023'ten bu yana en yüksek oranda gerçekleşti. Nisan'daki belirgin iyileşmeyle beraber ihracat talep koşullarında güçlenme eğilimi dördüncü aya ulaştı.
İhracat iklim endeksi sonuçlarını değerlendiren ekonomist Hikmet Baydar, dış talepte artışın devam edecek gibi göründüğünü vurgulayarak, yurt dışından özellikle gıdaya yönelik ciddi bir talep gözlendiğinde kaydetti. Bu durumun içeride enflasyonun düşmesinde bir sorun oluştursa da cari açık açısından olumlu olduğuna dikkat çeken Baydar, jeopolitik riskler azalırsa dış talepte daha fazla artış olacağını kaydetti. Baydar, "İhracat ikliminin önümüzdeki dönemde de yükselmeye devam etme ihtimali fazla. Genel olarak büyüme beklentilerinin yukarı çekilmesi de bunu destekliyor" dedi.
DIŞ TİCARET ENDEKSLERİNDE GERİLEME
Dış ticaret endeksleri fiyat ve miktar bazında geriledi. TÜİK'in açıkladığı dış ticaret endekslerine göre ihracat birim değer endeksi Mart'ta yıllık yüzde 1.4 azalışla 113.2, ihracat miktar endeksi yüzde 2.8 azalışla 158.5 olurken, ithalat birim endeksi yüzde 2 azalışla 129.8, ithalat miktar endeksi yüzde 4.4 azalışla 129.5 düzeyinde gerçekleşti. İhracat birim değer endeksinin ithalat birim değer endeksine bölünmesiyle hesaplanan dış ticaret haddi ise 2024 yılı Mart'ta yıllık bazda 0.5 puan artarak 87.2 olarak kaydedildi.
Dış ticaret verilerini değerlendiren 3. Göz Danışmanlık CEO'su Hikmet Baydar, "Daha önce kur nedeniyle enflasyon artışı yaşamıştık ancak ithal girdi birim fiyatlarının düşmesi ithalatın enflasyonu aşağı yönde etkilediğini gösteriyor. Buna karşın miktar bazında ithalatta da azalma olması üretimin yavaşlaması sinyali olabilir. Talebi dizginleyelim derken üretimde de yavaşlamaya sebep olunmuş olabilir" dedi.
Bu arada geçen hafta Nisan'da faaliyet illerine göre ihracat sıralaması da açıklandı. Ticaret Bakanlığı verilerine göre faaliyet illeri bazında ihracatta İstanbul 4 milyar 75 milyon dolarla ilk sırada yer aldı. İstanbul'un ihracatı Nisan'da yıllık yüzde 6.6 azalış gösterdi. Nisan'da yıllık yüzde 2.9 artışla 2 milyar 439 milyon dolar ihracat gerçekleştiren Kocaeli ikinci, yüzde 2.8 artışla 1 milyar 843 milyon dolar ihracat gerçekleştiren İzmir üçüncü sırada yer aldı.
"Tasarruf Verimlilik Paketi" açıklanıyor
Bir süredir kamuoyunun gündeminde olan "Tasarruf Verimlilik Paketi" bu hafta açıklanacak. Paketi Pazartesi günü açıklayacaklarını söyleyen Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, yatırımı, istihdamı, üretimi ve özellikle de ihracatı önceliklendireceklerini vurguladı. Verimlilik ekonomisi peşinde olduklarını, tasarruf istediklerini söyleyen Şimşek, tasarruf yapıldığı ölçüde yatırım yapılabildiğine işaret etti. Şimşek, "Biz isteriz ki tasarrufları yatırımları artıralım, doğru alanlara bunları kanalize edelim" ifadelerini kullandı. Şimşek, cari açığın milli gelire oranını yüzde 2.5'in altına çekmeyi hedeflediklerini kaydetti.
"TL mevduata geçiş hızlandı"
TCMB Başkanı Karahan, Mart'taki faiz artışı ve makro ihtiyati düzenlemeler sonrasında ticari kredi faizinin yaklaşık 14 puan, tüketici kredisi faizinin 18 puan ve mevduat faizinin 15 puan artırıldığına dikkati çekti. Türk lirası mevduat faizlerinin seviyesinin sistemde TL mevduat payı artışını desteklediğini ifade eden Karahan, son verilerin yabancı para mevduattan Türk lirası mevduata geçişin hızlandığına işaret ettiğini söyledi. Karahan, Nisan'da TL mevduat 539 milyar lira artarken, parite etkisinden arındırılmış yabancı para mevduat ve kur korumalı mevduatın (KKM) sırasıyla 6.2 milyar dolar ve 19 milyar lira azaldığını kaydetti. Karahan, son 8 ayda Türk lirası mevduat payının yaklaşık yüzde 32'den yüzde 44'e yükseldiğini, KKM'nin payının yüzde 26'dan yüzde 14'e gerilediğini bildirdi.
Türk lirası tasarrufların teşvikine ilişkin soruyu ise Karahan şöyle yanıtladı:
"Şu anki mevduat faizi en son bizim elimizdeki veride ortalama yüzde 67-68 civarında, 3 ay vadeli mevduattan bahsediyorum. Bu durumda çok ciddi reel getiri olduğu aşikar. Zaten bunu piyasa hareketlerinden de görüyoruz. Burada net bir pozitif getiriden kesinlikle söz edebiliriz."
Prof. Dr. Abdulkadir DEVELİ / Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Öğretim Üyesi
"Kararlı duruş sertleşecek"
Yılın ikinci enflasyon raporunda 2024 yılı için yapılan yukarı yönlü güncelleme, TCMB'nin gerçekçi bir tahminle enflasyona ve para politikasına yaklaştığını gösteriyor. Ham petrol ve ithalat fiyatlarındaki yukarı yönlü güncellemeler ile artan gıda fiyatları beklentisi, enflasyon tahminini yukarı yönde etkileyen ana faktörler arasında yer alıyor. TCMB, ham petrol fiyatlarını 83.6 dolardan 86.4 dolara ve gıda fiyatlarındaki artış tahminini ise yüzde 34.6'dan yüzde 35.5'e yükseltti. 2025 ve 2026 tahminlerinin korunması, TCMB'nin elindeki para politikası silahlarını kullanacağını gösteren bir işaret, 2024'teki yukarı yönlü revizeye rağmen 2025 ve 2026 hedeflerinin değişmemesi para politikası sahipleri için zorlayıcı olsa da kararlı fiyat istikrarındaki kararlı duruşun sertleşeceğini gösteriyor.
Hikmet BAYDAR / 3. Göz Danışmanlık CEO'su
"TCMB, faiz silahını daha fazla kullanma ihtiyacı duymayacak"
2024 yılında enflasyon, beklenenin üzerinde gerçekleşti. Bu durum yerel seçimlerden önce TCMB tarafından proaktif bir şekilde faizlerin yükseltilmesine neden olmuştu. Zaten bu gelişmeler 2024 yılı enflasyon hedefinde bir revizyon ihtiyacını ortaya çıkarmıştı. Aksi halde enflasyonu dizginlemek için daha fazla faiz yükseltme ihtiyacı olacaktı. O yüzden enflasyonun Mayıs'ta yüzde 75-76'lara yükseleceği yönündeki değişiklikler bizlerin beklentisine paralel olduğu için son derece yerinde. Bu sayede TCMB faiz silahını daha fazla kullanma ihtiyacı duymayacak.
İslam MEMİŞ / Altın ve Para Piyasaları Uzmanı
"İçeride iyimserlik, dışarıda belirsizlik var"
Yurtiçi piyasalarda iyimserlik, yurtdışı piyasalarda belirsizliğin olduğu bir haftayı geride bırakıyoruz. Döviz rezervlerimizin artması, CDS gerilemesi, uluslararası kredi derecelendirme kuruluşlarının notumuzu artırması, döviz kurunun yükseliş hızının kesilmesi Türkiye ekonomisini pozitif yönde destekliyor. BIST-100 endeksi, 10 bin puan seviyesinin üzerinde tutunma çabasını sürdürüyor. Ancak kar satışlarının devam etmesi, teknik olarak 9 bin 800 puana kadar gerilemesi mümkün. Dolar kuru, 32,30 lira seviyesinde. Aşağıda 31,90, yukarıda 32,80 lira seviyesi var. Mayıs'ta bu bant aralığında oyalanabilir. Orta ve uzun vadede yukarı yönlü hareketlerin devamını bekliyorum. Orta ve uzun vadede Euro tarafında pozitif beklentimi sürdürüyorum. EUR/USD paritesi bu yıl sonuna kadar 1,12 denemesi yapabilir. Ons altın 2.360 dolar seviyesinde. 2.280-2.380 dolar aralığını takip ediyorum. Bir tur daha 2.280 dolar denemesi yapabilir. Ancak buralar alım fırsatı olarak belirlenebilir. Gram altın serbest piyasalarda 2.400-2.450 lira aralığında geziniyor. Son bir tur 2.400 ve altına sarkabilir. Orta ve uzun vade için buraların kalıcı olmasını beklemiyorum. Bu yıl sonuna kadar gram altında hedefim 3 bin lira seviyesi.
