PARA ANKARA/ HÜLYA GENÇ SERTKAYA Fahiş fiyat artışları ve stokçuluğa karşı para cezalarını artıran, idari para yaptırımların kapsamını genişleten yeni düzenleme TBMM Genel Kurulu gündeminde. Kanun teklifi ile fahiş fiyat artışında verilecek idari para ceza tutarı her bir aykırılık için 100 bin liradan başlayıp 1 milyon liraya kadar, stokçulukta ise her bir aykırılık için verilecek idari para ceza tutarı 1 milyon liradan başlayıp 12 milyon liraya kadar çıkarılıyor. Bir takvim yılında en az üç defa stokçuluk yaptığı tespit edilen ve idari para cezası uygulanan üretici, tedarikçi ve perakende işletmelere altı güne kadar kapatma cezası getiriliyor. Perakende Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun'da öngörülen idari para cezalarının bir takvim yılına ilişkin toplam tutarına ilişkin üst sınır (fazla olamayacak); işletmenin küçük ölçekli olması durumunda 20 milyon Türk lirasına, orta ölçekli olması durumunda 200 milyon Türk lirasına, büyük ölçekli olması durumunda ise 1 milyar Türk lirasına çıkarılıyor. Bu tutar, her yıl yeniden değerleme oranında, takvim yılı başından geçerli olmak üzere artırılıyor. Yeni düzenlemeyle fahiş fiyat ve stokçulukla mücadelede gerçekleştirilen denetimlerin etkinliğinin ve denetimler neticesinde uygulanan yaptırımların caydırıcılığının artırılması amaçlanıyor. Bu arada Ticaret Bakanlığı'nın açıklamalarına göre, Haksız Fiyat Değerlendirme Kurulu tarafından 2023'te fahiş fiyat artışı ve stokçuluk yaptığı tespit edilen işletmelere 355.8 milyon lira idari para cezası uygulandı.
İKİ YIL SÜRE UZATIMI
Türk Ticaret Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi, TBMM Sanayi, Ticaret, Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komisyonu'nda kabul edildi. Kanun teklifinin bu hafta TBMM Genel Kurulu'nda görüşülmesi bekleniyor. Teklif ile Türk Ticaret Kanunu ve ilgili kanunlarda değişiklik yapılarak Kooperatif Bilgi Sistemi'ne kaydolmak için tanınan süre uzatılıyor. Kooperatif Bilgi Sistemi'ne kaydı gerçekleştirilemeyen ortaklara yönelik veri eksikliklerinin giderilmesi ve geçiş sürecinin sağlıklı bir şekilde tamamlanmasını teminen Ticaret Bakanlığı'nca birer yıl olmak üzere iki defa daha süre uzatımı yapılmasının yolu açılıyor. Kooperatiflere yönelik bu düzenlemenin, 26 Nisan 2024'ten itibaren uygulanmak üzere yürürlüğe girmesi öngörülüyor. Kanun teklifinin gerekçesinde Türkiye'de faal durumda olan yaklaşık 35 bin kooperatifin yaklaşık yüzde 10'unun kooperatif intibak işlemlerini tamamlandığı, yaklaşık yüzde 15'inin ise bu işlemlere devam ettiği vurgulanıyor.
GARANTİ FONU OLUŞTURULACAK
Teklif ile Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanunu'nun 53. maddesinde değişiklik yapılarak ürün ihtisas borsasındaki aracılık işlemleri 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu'ndaki hükümlere benzer yaklaşımla düzenleniyor. Bu kapsamda, borsada işlem yapacak aracılara ilişkin takas süreçlerinde riskin azaltılması ile yatırımcı güveninin pekiştirilmesi amacıyla teminat ve garanti fonu mekanizmaları oluşturuluyor. Teklife göre, ürün senetleri ve alivre sözleşmelere ilişkin işlemlerde; devir ile bedelin ödenmesi, alıcı ve satıcının diğer yükümlülüklerinin ürün ihtisas borsalarında alım satımına aracılık edenlerce veya takas ve saklama hizmeti aldıkları kuruluşlarca yerine getirilmesi, alım satımın tescili ve alım satıma ilişkin diğer hususlar bu Kanun ve ilgili mevzuat hükümlerine uygun olarak ürün ihtisas borsası tarafından yürütülecek. Ürün ihtisas borsasının veya borsa tarafından takas merkezi olarak yetkilendirilen kuruluşun takas işlemlerinde mali sorumluluğu, tesis edecekleri limitler dahilinde ve alınacak teminatlar ile garanti fonu varlıklarıyla sınırlı olacak. Ürün ihtisas borsalarında gerçekleştirilen işlemlerden doğan yükümlülüklerin yerine getirilmesini sağlamak ve zararların tazmini için alınacak teminatların ve oluşturulabilecek garanti fonunun kuruluşu, işletimi, kullanımı ve katılımcılarına ilişkin usul ve esaslar Bakanlık tarafından çıkarılacak yönetmelikle belirlenecek.
CEZA MİKTARLARI YENİDEN DÜZENLENİYOR
Teklif ile Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanunu'nda yer alan idari para cezasını gerektiren fiil ve haller ile ceza miktarları yeniden düzenleniyor. Cezaların etkinliği ile caydırıcılığının artırılması amacıyla uygulamaya bağlı olarak ortaya çıkan bazı aykırılıklar için bazı fiillere yeni cezai yaptırımlar getiriliyor. Örnek verecek olursak teklife göre lisanslı depoculuk ücret tarifesinde belirlenenin üzerinde veya ücret tarifesinde yer almayan hizmetler için ücret talep ve tahsil eden ya da ürün teslimi sırasında mevzuata aykırı şekilde ürün miktarından kesinti yapan, lisans ve belgelerin teşhiriyle ilgili 35. maddeye aykırı hareket eden, ürün senedinin ilgili yönetmeliğinde düzenlenen içerik, şekil ve muhafaza şartlarına uymayan lisanslı depo işletmelerine 200 bin liradan bir milyon liraya kadar idari para cezası verilecek. Yetkili sınıflandırıcılık ücret tarifesinde belirlenenin üzerinde veya ücret tarifesinde yer almayan hizmetler için ücret talep ve tahsil eden ya da 35. madde hükmüne aykırı hareket eden yetkili sınıflandırıcılara 200 bin liradan 1 milyon liraya kadar idari para cezası verilecek. İdari para cezalarının verilmesini gerektiren aykırılığın bir takvim yılı içinde tekrarı halinde, her bir tekrar için bir önceki cezanın iki katı idari para cezası uygulanacak. Bu maddede öngörülen idari para cezalarını vermeye Bakanlık yetkili olacak. Bu yetki, Bakanlığın ilgili genel müdürlüğüne devredilebilecek.
YÖNETİM KURULU'NDA TOPLANTIYA ÇAĞRILMA KOLAYLAŞTIRILIYOR
Türk Ticaret Kanunu'nda değişikliğe gidilen teklifle anonim şirketlerde yönetim kurulu başkan ve vekilinin, her yıl seçilme zorunluluğu yürürlükten kaldırılıp, yönetim kurulunun görev süresine uyumlu olarak seçilebilmesine imkan tanınıyor. Anonim şirketlerde üst düzey yöneticiler dışında kalan kişilerin atanma ve görevden alınmalarına dair yetkinin yönetim kurulunca devredilebilmesi sağlanıyor. Teklifle anonim şirketlerde yönetim kurulunun toplantıya çağrılmasında kolaylaştırıcı yeni bir yöntem getiriliyor. Teklife göre her yönetim kurulu üyesi başkandan, yönetim kurulunu toplantıya çağırmasını yazılı olarak isteyebilecek. İstemin uygun görülmesi halinde çağrı, yönetim kurulu başkanınca yapılacak. Ancak yönetim kurulu üyelerinin çoğunluğunun yazılı istemi üzerine, yönetim kurulu başkanı yönetim kurulunu istemin kendisine ulaştığı tarihten itibaren en geç 30 gün içinde yapılacak şekilde toplantıya çağırmak zorunda olacak. Bu süre içinde yönetim kurulu toplantıya çağrılmadığı veya yönetim kurulu başkanı veya başkan vekiline ulaşılamadığı hallerde, çağrı doğrudan istem sahiplerince yapılabilecek.
EN AZ SERMAYE TUTARI YÜKSELTİLİYOR
Teklifle, anonim ve limited şirketlerde "yeni" en az sermaye tutarına uyum için intibak düzenlemesine gidiliyor. Hatırlanacağı üzere 1 Ocak 2024'ten sonra kurulan anonim şirketlerde en az sermaye tutarı 250 bin liraya, limitet şirketlerde 50 bin liraya çıkarılmıştı. Teklife göre sermayeleri en az sermaye tutarının altında olan anonim ve limited şirketler, 31 Aralık 2026'ya kadar sermayelerini 332 ve 580. maddelerde öngörülen tutarlara yükseltecekler, aksi halde infisah etmiş sayılacaklar. Çıkarılmış sermayesi en az 250 bin Türk Lirası olan kayıtlı sermaye sistemini kabul etmiş bulunan halka açık olmayan anonim şirketler ise başlangıç sermayeleri ile çıkarılmış sermayelerini anılan tarihe kadar 500 bin Türk lirasına yükseltmedikleri takdirde, bu sistemden çıkmış sayılacaklar. Sermayenin 332 ve 580. maddelerde öngörülen tutarlara yükseltilmesi için yapılacak genel kurullarda toplantı nisabı aranmayacak, kararlar toplantıda mevcut oyların çoğunluğu ile alınacak ve bu kararlar aleyhine imtiyaz kullanılmayacak. Ticaret Bakanlığı üç yıllık süreyi birer yıl olarak en çok iki defa uzatabilecek.
SATIŞTAN KAÇINMADA CEZA ARTACAK
Teklifle Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun'da değişikliğe gidiliyor. Aldatıcı reklamların internet üzerinden yayılması halinde tüketiciyi korumak için idari cezalar yanında getirilen düzenlemeyle içeriğin çıkarılması ve erişimin engellenmesine ilişkin tedbirler de Reklam Kurulu'nun yetkilerine dahil ediliyor.
Teklifle satıştan kaçınılan mal veya hizmetlere ilişkin idari para cezaları artırılıyor. Mevcut düzenlemede ürün bedeline bakılmaksızın satıştan kaçınılan her bir işlem için 2 bin 171 lira ceza uygulanıyor. Bu ceza özellikle otomobil gibi ürünlerde yetersiz olduğu için cezalar artırılıyor. Düzenleme ile 2 bin 200 liradan az olmamak üzere satışından kaçınılan mal veya hizmet bedelinin yüzde 10'u kadar ceza ön görülüyor.
Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun'da yapılan düzenlemeyle, servis istasyonlarında tespit edilen eksiklik ve aykırılıklarda cezanın uygulanmasına ilişkin yaklaşımda değişikliğe gidilerek satış sonrası hizmetler konusunda yaşanan tüketici mağduriyetlerinin azaltılması hedefleniyor.
DEVRE TATİL HAKKI TANINMASI…
Teklifle kooperatif veya ticaret şirketi ortaklığı ya da dernek veya vakıf üyeliği suretiyle devre tatil hakkı tanınmasına yönelik düzenlemeye de gidiliyor. Teklife göre yapı ruhsatı alınmış devre tatile konu taşınmazlarda, 1 Nisan 2022ten itibaren beş yıl süresince ön ödemeli usulle satış da dâhil olmak üzere devre mülk, mülkiyet payına bağlı ayni hak sağlayan devre tatil veya şahsi hak sağlayan devre tatil satışı yapılabilecek. Kooperatif veya ticaret şirketi ortaklığı ya da dernek veya vakıf üyeliği suretiyle devre tatil hakkı tanınabilecek. Devre tatile konu mal üzerinde ayni hak sahibi olmayanlar devre tatil satışı yapabilecek.
Pazar tezgahları tahsis usulüyle kiralanacak
Teklifle kapalı pazar yerlerindeki satış ve diğer yerlerin pazarcılara yüksek fiyatlarla kiralanmasına neden olan "sınırlı ayni hak yöntemi ile kiralama" kaldırılıyor. Pazar tezgahlarının yalnızca tahsis usulüyle kullandırılması, böylece pazarcıların maliyetlerinin azaltılması amaçlanıyor. Sınırlı ayni hak sahipleri ile kiracıların haklarının korunması amacıyla 3 Mayıs 2024'ten önce mevcut kapalı pazar yerlerinde tesis edilen sınırlı ayni haklar ve kiracılık haklarının daha önce tesis edilen sınırlı ayni hak süresinin sonuna kadar geçerli olması sağlanıyor.
Güvensiz ürün ihraç edenlere uygulanacak cezalar artıyor
Teklif ile güvensiz ürün ihraç eden firmalara uygulanacak idari para cezaları artırılıyor. Ürün Güvenliği ve Teknik Düzenlemeler Kanunu'nun 20. maddesinin dördüncü fıkrasında yapılan değişiklik ile ürün güvenliğine ilişkin aykırılıkta uygunsuzluğa konu ürünün gerçekleşen FOB bedelinin yüzde 5'inden yüzde 25'ine kadar uygulanan idari para cezası 240 bin 566 liradan 2 milyon 405 bin 665 liraya kadar çıkarılıyor. Teklifle diğer aykırılık durumlarında ise 96 bin 226 liradan 962 bin 265 liraya kadar idari para cezası getiriliyor.
Ali KIRALİ / Türkiye Ürün İhtisas Borsası (TÜRİB) Genel Müdürü
"Güvenli bir yatırım ortamı oluşturmayı hedefliyor"
Kanun değişikliğiyle, Türkiye Ürün İhtisas Borsası'nda (TÜRİB) ürün piyasası aracı kurumlarını devreye alarak lisanslı depoculuk sisteminin ve elektronik ürün senedi kullanımının çiftçi, tüccar ve sanayicilerimiz arasında yaygınlaştırılması için saha çalışmalarının güçlendirilmesi amaçlanıyor. Bu sayede ülkemizin gıda güvenliği artacak ve üreticilerimizin finansmana erişimi kolaylaşacak. Bu amaçla kanuna TÜRİB'de ürün piyasası aracı kurumları tarafından gerçekleştirilen işlemlerin takas yükümlülüklerinin yerine getirilmesini sağlamak ve olası zararların tazmini amacıyla alınacak teminatlar ve oluşturulacak garanti fonuna ilişkin hükümler ekleniyor. Ayrıca alınacak teminatların ve garanti fonundaki varlıkların amacı dışında kullanılmaması ve korunması kanunla güvence altına alınıyor. Bunların yanı sıra, aracıların vereceği hizmetler arasına müşteri hesaplarındaki nakit alacak bakiyelerinin değerlendirilmesi hususunun dahil edilmesiyle yatırımcıların aracılar nezdinde tutulacak varlıklarının daha etkin yönetilmesi hedefleniyor. Bu düzenlemeler uluslararası borsacılık standartlarına uyumu teşvik ederek güvenli bir yatırım ortamı oluşturmayı hedefliyor. Bu sayede çiftçi, tüccar, sanayici ve yatırımcıların işlemlerini daha güvenli bir ortamda yapabilmeleri sağlanacak.
Prof. Dr. Haşim ÖZÜDOĞRU / Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Finansal Bilimler Fakültesi Öğretim Üyesi
"Kooperatifler piyasada denge unsuru"
Kooperatifler; özellikle dar gelirli ve dezavantajlı grupların gelir seviyelerinin artırılması, sosyal hayata kazandırılması ve rekabet açısından piyasalarda denge unsuru olması nedeniyle dünyada ve Türkiye'de yadsınamaz bir öneme sahip. Küresel açıdan bakıldığında, dünya nüfusunun yüzde 12'si kooperatif ortağı olup çalışan nüfusun yüzde 10'u ise kooperatifler tarafından istihdam ediliyor. Türkiye'deki tüm kooperatif ve üst kuruluşlarının, kooperatifçilik hizmetlerine, elektronik ortamda erişildiği ve merkezi veri tabanının yönetildiği Kooperatif Bilgi Sistemi (KOOPBİS) ile denetim, istatistik üretme, hizmetlerde otomasyonu arttırma, ülke kooperatifçiliğinin geliştirilmesi ve kooperatif ortaklarının haklarının korunması amaçlandı. Bu sayede kooperatiflerin ticaret sicili kayıtları, finansal tabloları, gayrimenkul durumları, yönetim kurulu ve denetçi raporları, genel kurul toplantı evrakı ve ortakların bilgileri kayıt altına alınarak kamu idaresi tarafından kooperatiflerin ekonomik hayata katkıları ve yapmış oldukları ticari faaliyetlerle ilgili bilgi sahibi olunabilecek. KOOPBİS kooperatiflerin diğer işletmeler ile rekabet etmelerinin önünü açacak bir uygulama. Kooperatif Bilgi Sistemi'ne kaydı gerçekleştirilemeyen ortaklara yönelik kayıt olma süresinin uzatılması faal durumda olan 35 bin kooperatifin sadece yüzde 10'unun intibak işlemlerini tamamladığı göz önüne alındığında yerinde görülmektedir. Bilişim okur yazarlığına yönelik eksiklerin giderilmesi, sistem kullanımı eğitimlerin tamamlanması, daha güvenli ve sağlıklı veri girişi için sürecin sağlıklı yönetilmesi, sistemin etkin olarak kullanılması ve belirlenen hedeflere ulaşmak açısından elzemdir.
