PARA FİNANS/ AYFER ARSLAN Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) enflasyonla mücadele kapsamında parasal sıkılaştırma sürecine devam ederken, mevduat faizleri son yılların en yüksek seviyelerinde seyrediyor. TCMB'nin bankacılık sistemindeki TL likiditeyi sıkılaştırmaya yönelik yeni zorunlu karşılık adımları ile birlikte mevduat faizlerindeki rekabet iyice hızlandı. Bankalar, özellikle "Tanışma" veya "Hoş Geldin Faizi" adı altında düzenledikleri kampanyalar ile yeni gelen müşterilerine yüzde 55'e ulaşan oranlarda faiz veriyor. Merkez Bankası'nın son sürpriz faiz kararı ille birlikte bu yarışın daha da hızlanması bekleniyor.
TCMB, 6 Mart 2024 tarihinde yaptığı basın duyurusu ile "İlave Sıkılaşma Adımları"na yönelik açıklamasını, kamuoyu ile paylaşmıştı. Buna göre, kredi büyümesine dayalı menkul kıymet tesisi kapsamında; Türk Lirası ticari krediler için yüzde 2,5 olan aylık büyüme sınırı yüzde 2'ye indirilirken, ihtiyaç kredilerinde yüzde 3 olan aylık büyüme sınırı da yine yüzde 2'ye düşürüldü. Yani, bir anlamda Merkez Bankası bu kararları ile bankalara, 'daha az kredi kullandırmalarına' yönelik mesaj verirken, bu uygulamanın etkinliğini artırmak amacıyla, menkul kıymet tesisine ek olarak, kredi büyümesine dayalı zorunlu karşılık tesis edilmesine yönelik yeni bir adım daha attı.
Buna göre, bankalar önümüzdeki dönemde, aktif büyüklüklerine göre TL yükümlülükler için tesis edilmesi gereken zorunlu karşılıkların yüzde 15 ile yüzde 25'ini bloke olarak tutacak, yani Merkez Bankası'nda depolayacak. Böylece yeni zorunlu karşılık adımları ile Türk Lirası'nın bankalar için çok değerli hale geleceğini söyleyen finans çevreleri, "Yeni kararlar, bankaların satacağı paranın TCMB tarafından depolanması anlamına geliyor. Bu da TL likiditeyi sıkılaştırıp mevduat faizlerini yukarı itecek" yorumunu yapıyor.
Zaten Merkez Bankası da parasal sıkılaştırma önlemleri ile birlikte bir yandan kredi iştahını baskılarken, diğer yandan toplam mevduatlar içerisinde TL mevduatın payının artırılması konusunda kararlı olduğunu gösteriyor. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu'nun (BDDK) 8 Mart 2024 tarihli verilerine göre, toplam 13,7 trilyon liralık mevduat hacminin yüzde 57,8'i Türk Lirası mevduat hesaplarından oluşuyor. Geçen yılın aynı döneminde bu oranı yüzde 58,3 seviyesindeydi. Hedef bu oranları daha yukarılara taşımak.
MERKEZ'DEN SÜRPRİZ KARAR
Son haftalarda yurt dışı piyasaların da etkisiyle dolar TL kurundaki hareketliliği de dikkate aldığımızda, ekonomi yönetimi de dövize olan talebi frenlemek için TL'nin cazibesinin artırılmasına yönelik atılan her adımı destekliyor. Bu arada hem enflasyonla mücadele hem de TL'yi güçlendirmek kapsamında son hamle yine Merkez Bankası'ndan geldi.
TCMB, 21 Mart 2024 tarihinde düzenlenen Para Politikası Kurulu (PPK) toplantısında, seçim öncesinde sürpriz bir kararla, politika faizi olan bir hafta vadeli repo ihale faiz oranını 500 baz puan artırarak yüzde 50'ye çıkardı. PPK toplantısının ardından yazılı bir açıklama yapan TCMB, hizmet enflasyonundaki katılık, enflasyon beklentileri, jeopolitik riskler ve gıda fiyatlarının enflasyon baskılarını canlı tuttuğuna işaret ederek şu mesajı verdi: "Kurul, enflasyon görünümündeki bozulmayı dikkate alarak politika faizinin artırılmasına karar vermiştir. Aylık enflasyonun ana eğiliminde belirgin ve kalıcı bir düşüş sağlanana ve enflasyon beklentileri öngörülen tahmin aralığına yakınsayana kadar sıkı para politikası duruşu sürdürülecektir. Enflasyonda belirgin ve kalıcı bir bozulma öngörülmesi durumunda ise para politikası duruşu sıkılaştırılacaktır. Para politikasındaki kararlı duruş; yurt içi talepte dengelenme, Türk lirasında reel değerlenme ve enflasyon beklentilerinde düzelme vasıtası ile aylık enflasyonun ana eğilimini düşürecek ve dezenflasyon 2024 yılının ikinci yarısında tesis edilecektir."
Böylece Merkez Bankası enflasyon hedefine ulaşıncaya kadar yeni faiz artışlarına 'yeşil ışık' yakarken, bu gelişmeler çerçevesinde mevduat faizlerinin de bir süre daha yüksek seyrini koruması bekleniyor. Bankacılar, özellikle enflasyonun gerileme hızına ve TCMB politika faizlerine bağlı olarak yılın ikinci yarısından itibaren faiz oranlarının inişe geçeceğini öngörüyor.
HOŞ GELDİN FAİZİ YÜZDE 55
TCMB'nin ilave sıkılaştırma adımlarının ardından bankacılık sektöründe mevduat faizlerindeki yarışın da hızlandığı gözleniyor. Bankalar, mevduat müşteri tabanını genişletmek amacıyla özellikle yeni müşterilere yönelik vade aralığına ve tutarına göre değişmekle birlikte yüzde 55'e varan oranlarda faiz veriyor. Akbank, mobil uygulaması üzerinden ilk kez Akbanklı olacak müşterilerine, yüzde 52 ile yüzde 54 arasında faiz teklif ediyor. 10 bin lira ile 10 milyon liralık tutar arası ve 32-91 gün vade aralığında yüzde 52 faiz öneren Akbank, vade uzadıkça teklifini yüzde 54'e kadar çıkarıyor. TEB ve ING Bank da 'Hoş geldin' faizi olarak yeni müşterilerine aylık yüzde 50 faiz oranı verirken, QNB Finansbank ise yüzde 52,50'ye varan 'tanışma faizi' teklifinde bulunuyor.
Odeabank da internet sitesinden yaptığı duyuru ile yeni müşterisi olan tüm gerçek müşterilerinin yüzde 55'e varan faiz oranından yararlanabileceğini belirtiyor. Banka, 32-91 gün arasında 10 bin lira ile 25 milyon liraya kadar olan mevduatlarda yüzde 53, 92 gün ile 120 gün vadeli hesaplara ise yüzde 55 faiz uyguluyor. Fibabanka da görüntülü bankacılık ile yeni müşterisi olanlara özel TL Kiraz Hesap'ta yüzde 50 avantajlı faiz oranına ek 'Ekstra Kazan' ile toplamda yüzde 55'e varan oranda faiz teklifinde bulunuyor.
KKM'DEN ÇIKANA CAZİP TEKLİF
Diğer yandan yaklaşık 3 yıl önce dövize olan talebi frenlemek amacıyla uygulanmaya başlanan Kur Korumalı Mevduat (KKM) hesaplarında ise gerileme devam ediyor. BDDK'nın 15 Mart 2024 tarihli haftalık bülteninde yer alan bilgilere göre, kur korumalı TL mevduat ve katılma hesapları 2 trilyon 304 milyar TL'den, 2 trilyon 295 milyar TL'ye geriledi. Finans çevreleri, TL dönüşümlü KKM hesaplarında artık sona gelindiğini belirtirken, döviz dönüşümlü olan KKM hesaplarında çıkışın ise daha yavaş olduğuna dikkat çekiyor. Yatırımcıların yüksek enflasyona karşı birikimlerini korumak amacıyla hala dövizde kalmayı tercih ettiği belirtilirken, bazı bankaların ise döviz dönüşümlü KKM hesaplarından çıkanlara yüzde 65'lere varan oranlarda yüksek faizler teklif ettiği ileri sürülüyor.
UZUN VADEYE İLGİ YOĞUN
Bankacılara göre, TL mevduat geleneksel olarak Türk yatırımcısının hala en çok tercih ettiği ürünler arasında yer alıyor. Önümüzdeki dönemde de TL mevduat faizlerinin cazibesini sürdürmesi beklenirken, enflasyonda gerileme ve faiz oranlarının düşeceği beklentisi ile banka müşterilerinin son zamanlarda daha çok uzun vadeli TL mevduatı tercih ettiği belirtiliyor.
Başkent Üniversitesi Uluslararası Finans ve Bankacılık Bölüm Başkanı Prof. Dr. Şenol Babuşçu'ya göre, enflasyonun seyrine bağlı olarak faiz oranlarındaki yükseliş haziran ayına kadar devam edecek. TCMB'nin zorunlu karşılıklara ilişkin attığı yeni adımların da bu süreci desteklediğini söyleyen Babuşçu, ancak temmuz ayından itibaren faiz oranlarının inişe geçebileceğini öngörüyor.
Prof. Dr. Emre ALKİN / İstanbul Topkapı Üniversitesi Rektörü
"Kredileri tahsil etmek zorlaşacak"
Merkez Bankası'nın ek sıkılaştırma kararından sonra hem mevduat hem de kredi faizlerinde volatilite gerçekleşti. Kredi faizleri bir anda yüzde 55-60 seviyesine yükseldi. Çünkü Merkez Bankası'nın belirlediği büyüme oranı üzerindeki kredi miktarı için doğrudan doğruya aynı miktar karşılık ayrılması, maliyetleri bir anda artırıverdi. Elbette bu durum mevduat-kredi faizi arasındaki makasın açılmasına yol açtı. Ancak mevduat faizlerinin çok yükseldiği görüşüne katılmıyorum. Çok yüksek meblağlar olmadan hiçbir banka yüzde 50'nin üzerinde faiz vermiyor. TCMB aslında mevduat faizlerinin artması için uğraşıyor. Ancak bankacılar da mevduat faizleri artınca, fonlama maliyetlerinin de yüksek seviyelere ulaşmasından dolayı endişeli. Diğer yandan yüksek faizden kullandırılan kredileri tahsil etmek de zorlaşacak. Aslında şu anda sektörde yaşanan daha çok bankaların müşteri kapma yarışına benziyor. Bu nedenle yüzde 50'ler civarında yeni gelecek müşterilerine yüksek faiz teklifinde bulunuyorlar. Bir de bazı bankalar KKM'den çıkan yatırımcılara, dövize gitmesin diye yüksek faiz veriyor, kısa vadeli bir aylık filan. Daha önce 'Süper Bono' reçetesi sunmuştum. Yüzde 50-55 faiz vermeden 6 aylık süper bononun cazibesi olmaz demiştim. Döviz kurunu tutup faizi yükseltmek de bir işe yaramıyor. Önümüzdeki döneme ilişkin beklentim; seçim sonrası umarım döviz kurları ve faiz oranları piyasa gerçeklerine bırakılır. Piyasa gerçeklerine bırakılmadan bu şekilde devam edilirse fatura çok yüksek olur.
Murat SAĞMAN / Ekonomist, Sagam Strateji Danışmanlık Kurucusu
"Faizlerde yükseliş devam eder"
Türk Lirası mevduat faizlerindeki artış süreci bence biraz daha devam edecek. Çünkü hali hazırda dolara bir talep var. Faiz oranları, enflasyonun bayağı altında kaldı. Piyasalarda son yapılan anketlere göre, bu yıl sonunda enflasyon beklentisi; yüzde 45 civarında. Dolayısıyla dövize olan talebi frenlemek ve insanları dövizden caydırmak için mevduat faizleri oranlarının biraz daha yüzde 50'nin üzerine çıkması lazım. Sıkılaştırma adımlarının devam edeceğini düşünüyorum. Zaten TCMB de politika faizini beklentilerin aksine yüzde 45'ten yüzde 50'ye çıkardı. Seçimden dolayı Nisan'da bu artırım bekleniyordu. Böylece Merkez Bankası piyasanın önüne geçmiş oldu. Çünkü enflasyon beklenenden yüksek gidiyor. Faiz oranları daha yüksek seviyelere çıkarsa vatandaş dolara yatırımdan vazgeçebilir. TL dönüşümlü Kur Korumalı Mevduat (KKM) bitti gibi ama döviz dönüşümlü KKM hesaplarından çıkışın daha yavaş olduğu gözleniyor. Çünkü hala insanlar yüksek enflasyon nedeniyle dövizde kalmayı tercih ediyor.
Doç. Dr. Filiz ERYILMAZ / Uludağ Üniversitesi Öğretim Üyesi
"Döviz dönüşümlü KKM halen tercih ediliyor"
Piyasalarda Türk Lirası sıkışması var, likidite sıkışıklığı devam ediyor. Bankalar, Kur Korumalı Mevduat hesaplarından çıkan vatandaşlara çok yüksek oranlarda faiz teklifinde bulunuyor. Ama vatandaşlar hala döviz dönüşümlü KKM hesaplarında kalmayı tercih ediyor. Gördüğüm kadarıyla TL dönüşümlü KKM hesapları artık çok azaldı ama döviz dönüşümlü KKM hesaplarında çok güçlü bir çözülme gözlenmiyor.
Zaten ekonomi yönetimi de son gelen düzenlemeler ile gerek bankalar nezdinde gerekse uygulama bazında döviz dönüşümlüyü azaltmak değil, onu bir süre daha devam ettirmeleri yönünde bir beyanı var. Ondan dolayı da roll-over dediğimiz yani KKM hesabının vadesi bittiğinde, dolardaki sıcaklığı artırmamak adına döviz dönüşümlü olanlar devam ediyor. Çünkü yatırımcılar TL mevduata geçmek istemiyor.
