ZEYNEP CANDAN AKTAŞ/ Emeklilik planı; bilindiği gibi katılımcının ödeyeceği düzenli katkı payı, başlangıç katkı payı, giriş aidatı, yönetim gider kesintileri, sunulacak fonlar ve fon toplam gider kesintileri ile katkı payı ödeme yöntemleri ve vadesine ilişkin bilgileri içeriyor. Gönüllü bireysel emeklilik tarafında katılımcılar çoğu zaman bireysel emeklilik aracıları veya banka çalışanları tarafından ikna edilerek sisteme dahil edildikleri için, daha çok ödenecek katkı payına odaklanılıyor, kesintilere çok fazla değinilmiyor veya katılımcı kesintilerin ayırdına varamıyor. Kesintilerin farkına vardıkları zaman da çoğu zaman kızıyor, öfkeleniyor ve hırsla sistemden çıkabiliyorlar. Sonrasında da yaşadıkları kötü tecrübeyi BES'e bağlayarak sistemi kötüleyebiliyorlar. Halbuki sisteme girmeden önce biraz araştırma, soruşturma ile hem sistem hakkında daha fazla veriye ulaşabilecekler hem de kendileri için en uygun şirket ile çalışıp, en uygun emeklilik planıyla biriktirebilecekler. Gelin, bu hafta hem kesintilerin neler olduğuna bir göz atalım, hem de kesinti yapılan bir emeklilik planından kesintisiz emeklilik planlarına nasıl geçileceğini inceleyelim:
KESİNTİLİ PLAN NEDİR?
Gönüllü bireysel emeklilik sisteminde katılımcılar, katkı payı ve birikimler üzerinden alınan üç farklı kesintiyle karşılaşıyor:
-Giriş aidatı: Bazı emeklilik planları peşin giriş aidatı içerebiliyor. Peşin giriş aidatı zaten giriş anında katılımcıdan alınıyor. Giriş aidatı her bir şirkette katılımcıdan bir kez alınabiliyor. Aynı şirkette birden fazla sözleşme var ise ilkinden sonrakilere giriş aidatı uygulanamıyor.
-Diğer kesinti de yönetim gider kesintisi. Sisteme katkı payı yatırılmaya başlandıktan sonra katkı payından veya birikim üzerinden yönetim gider kesintisi alınmaya başlanıyor. Katılımcılar da çoğu zaman bu evrede kesintilerin fakına varıyor.
-Üçüncüsü de katılımcılar üç ay katkı payı ödemeye ara vermiş ise, birikimlerinden 'ara verme kesintisi veya ek yönetim gider kesintisi' olarak alınabiliyor.
Giriş aidat, yönetim gider kesintisi ve ara verme kesintileri içeren sözleşmeler 'kesintili' emeklilik sözleşmeleri olarak adlandırılabilir. Bu kesintiler, sözleşmenin ilk beş yılında uygulanabiliyor. Sistemde beş yılı tamamlayan sözleşmelerden daha sonra hiçbir kesinti yapılamıyor. (Hatta altıncı yıldan itibaren kesinti iadeleri başlıyor. https://www.zeynepcandanaktas.com/blog/2021/2/6/kesinti-iadeleri-yeni-yilla-basliyor )
Bir diğer önemli nokta da şu: Giriş aidatı, yönetim gider kesintisi ve ara verme kesintilerinin birlikte uygulanması sonucunda, katılımcının bir şirketteki sözleşmelerinden sadece birinden alınması gereken giriş aidatı, tüm sözleşmelerinden alınabiliyor.
KESİNTİLER AYLIK BRÜT ASGARİ ÜCRETE ENDEKSLİ
Yıllık olarak giriş aidatı, yönetim gider kesintisi ve ara verme kesintisinin üst sınırı, aylık brüt asgari ücretin yüzde 8.5'ini aşamıyor. Yani mevcutta uygulanan 20 bin 2,5 liralık aylık brüt asgari ücret dikkate alındığında giriş aidatı, yönetim gider kesintisi ve ara verme kesintisi olarak yıllık bin 700 lira katılımcılardan alınabiliyor. Katılımcının katkı payı tutarı, kesintide dikkate alınmıyor.
KESİNTİSİZ EMEKLİLİK PLANI ŞARTLARI
'Kesintisiz' emeklilik planları ise giriş aidatları ertelenmiş, katılımcı aynı şirkette yatırıma devam ettiği sürece; birikim ve katkı payı üzerinden yönetim gider kesintisi yapılmayan, emeklilik planlarını ifade ediyor. Yani katılımcının sisteme yatırdığı katkı paylarının tamamı katılımcının tercih ettiği fonlarda değerleniyor. Dolayısıyla katılımcının birikimi daha hızlı artıyor.
'Kesintisiz' emeklilik planları;
1-Başlangıçta belli bir tutarda katkı payı içerebilir.
2-'Kesintisiz' emeklilik planı tercih edilmiş olsa bile; katılımcı ilk beş yıl boyunca sistemden ayrılmadığı, başka şirkete aktarım yapmadığı ve katkı payını ödemeye ara vermediği sürece katkı paylarından veya birikiminden kesinti yapılmaz. Olur da sistemden ayrılırsa, birikimlerini başka şirkete aktarırsa veya katkı paylarını ödemeye ara verirse, birikimlerinden her yıl için ayrı ayrı olmak üzere, yıllık brüt asgari ücretin yüzde 8.5'i oranında yönetim gider kesintisi, giriş aidatı kesintisi veya ara verme kesintisi olarak alınacaktır.
3-Katılımcı kesintisiz emeklilik planının gerektirdiği asgari katkı paylarını düzenli olarak ödemeye devam etmelidir. Olur da daha düşük tutarlarda katkı payı ödemek istenir ise, emeklilik planı değişikliği yapılacak ve yeni emeklilik planının gerektirdiği kesintiler sözleşme beş yılı tamamlayana kadar devam edecektir.
KESİNTİSİZ EMEKLİLİK PLANI TERCİHİ
Katılımcılar sisteme girerken 'Kesintisiz' emeklilik planı tercih ederek, katkı paylarının tamamını yatırımlarında değerlendirebilir. Diyelim ki katılımcı başlangıçta 'kesintisiz' plan tercihinde bulunmadı, sonrasında ne yapabilir?
-Sisteme girişten itibaren ilk iki ay içerisinde 'cayma hakkı'nı kullanarak sistemden ayrılabilir. Böylelikle katılımcıdan yapılan kesintiler iade edilir. Katılımcı kendi birikimlerini, getiriler üzerinden yüzde 15 stopaj kesintisiyle geri alabilir.
-'Cayma hakkı' süresi geçmiş ise, katılımcı bu kez emeklilik plan değişikliği yapabilir. Katılımcıların yılda dört defa emeklilik planı değişikliği yapma hakkı bulunuyor. Şirketinin sunduğu, genellikle başlangıç katkı payı içeren, nispeten daha yüksek aylık katkı payı gerektiren, emeklilik planına geçerek, giriş aidatı ve yönetim gider kesintilerinden kaçınabilir.
Diyelim ki, katılımcının hesabında kendi birikimleri 20 bin liraya ulaşmış. Aylık ödemesi de 500 lira. Şirketin sunduğu kesintisiz emeklilik planının başlangıç katkı payı 50 bin, aylık katkı payı da bin lira olsun. Katılımcı 20 bin liralık birikiminin üzerine 30 bin lira daha koyarak 50 bin liralık başlangıç katkı payına ulaşabilir ve aylık da bin lira katkı payı ödeyebilir ise, kesintisiz emeklilik planına geçebilir. Böylelikle sisteme ödediği katkı paylarının tamamı katılımcının tercih ettiği fonlarda değerlendirilebilir.
