PARA FİNANS/ BARIŞ ERGİN Bankacılık sektöründe yılın son ayıyla birlikte hedeflerin gerçekleştirilmesi ve bilançoların daha iyi görünmesi ciddi bir rekabete, hatta 'yarış' diyebileceğimiz bir patikaya girildi. Bankaların kendi hedeflerinin yanı sıra Merkez Bankası'nın getirdiği kur korumalı mevduattan (KKM) standart TL mevduata dönüşüm hedeflerinin de etkilediği bu yarışta mevduat faizleri yüzde 50 sınırını bile aşmış durumda. Merkez Bankası, bankalarca Türk lirası mevduata verilen en yüksek faiz oranının bir aydan uzun ve altı aya kadar olan vadelerde yüzde 65'e ulaştığını açıkladı.
10-20 bin liralık TL mevduatlara bile yüzde 40.5'in altında faiz önerilmiyor, miktar yükseldikçe mevduat faiz oranları yüzde 50'yi aşıyor. Bu hızlı yükselişin ardında Merkez Bankası'nın TL'yi cazip kılmak adına attığı adımların da payı var. Son faiz artırımı sonrasında bankalarda mevduat ve kredi faizleri de güncellendi. Bazı bankalarda para miktarı arttıkça verilen faiz oranı yüzde 60'ı bile aştı. Merkez Bankası geçtiğimiz hafta şahin bir faiz artışı yaparak politika faizini yüzde 40 seviyesine çıkardı.
AĞUSTOS AYINA GÖRE CİDDİ SIÇRAMA VAR
Ağustos sonunda ortalamada yüzde 25.06 olan bir aya kadar vadeli TL mevduatın yıllık faizi, 1 Aralık itibarıyla yüzde 40.77'ye yükselirken, aynı dönemde üç aya kadar vadelinin faizi yüzde 30.76'dan yüzde 49.33'e, altı aya kadar vadelinin yüzde 23.82'den yüzde 48.87'ye, bir yıla kadar vadelinin yüzde 20.13'ten yüzde 45.12'ye, bir yıl ve daha uzun vade ile açılan TL mevduatların yıllık faizi de yüzde 19.8'den yüzde 37.2'ye çıktı. Bu oranlar, Türkiye'de faaliyet gösteren kamu, özel ve yabancı toplam 55 bankanın uyguladığı faizlerin ortalamasını gösteriyor. Merkez Bankası'nın aylık bazda açıkladığı 'bankalarca mevduata fiilen uygulanan azami faiz oranı' verileri ise sektör ortalaması olan bu oranların çok üzerinde faiz veren bankalar olduğunu gösteriyor.
YÜZDE 65'E KADAR ÇIKANLAR VAR
Buna göre ekim ayı itibarıyla TL mevduata bir aya kadar vadede yüzde 50, bir aydan uzun altı aydan kısa vadelerde yüzde 65, altı aydan uzun ve bir yıla kadar vadelerde yüzde 60, bir yıl ve daha uzun vadelerde yüzde 57 faiz veren bankalar var. Bankalarca mevduata fiilen uygulanan azami faiz oranı son bir yılda bir aya kadar vadede 20 puan, üç aya kadar vadede 33,5 puan, altı aya kadar vadede 34,5 puan, bir yıla kadar vadede 32 puan, bir yıl ve üzeri vadede 27 puan yükseldi.
EN ÇOK VEREN ÜÇ AYLIK VADE
Merkez Bankası verilerine göre bankalarca TL mevduata uygulanan en yüksek faiz oranları baz alınırsa, aynı faiz ve vade ile çevrilme durumunda en yüksek kazanç, üç aya kadar olan mevduatta. Bir aya kadar vadede uygulanan en yüksek yıllık faiz olan yüzde 50 oranı baz alındığında, bunun aylık brüt faiz oranı yüzde 4.1 ve yüzde 5'lik stopaj düşüldükten sonra aylık net faizi yüzde 3.9, vade bir ay sonundaki getirisi de 39 bin lira. Aynı mevduat bir yıl boyunca hep 30 gün vade ve aynı faiz oranıyla çevrildiğinde yıllık birikimli getirisi 583 bin liraya, yıllık getiri oranı yüzde 58.3'e ulaşıyor. 90 gün vadenin yıllık yüzde 65 olan yıllık faizinin dönemsel brüt faiz getirisi yüzde 16.25 ve yüzde 5'lik stopaj sonrası bunun neti yüzde 15.23 ediyor. Buna göre 1 milyon TL ile açılan mevduatın üç aydaki net getirisi de 152 bin lira. Bu hesap üç kez daha aynı faiz oranı ve vade ile çevrildiğinde bir yılın sonundaki getiri oranı yüzde 76.28'e, birikimli net getirisi 762 bin 796 liraya ulaşıyor. Yıllık yüzde 65 faiz verilen 180 gün vadeli mevduatın vade sonundaki brüt faiz getirisi yüzde 32.05, bunun neti yüzde 30.45 ve net dönem getirisi 304 bin lira.
TOPLANAN PARA YÜZDE 71 ARTTI
Bankacıların yaptığı yorumlarda 2022 Kasım ayında toplam mevduatın 8.661 milyon TL iken 2023 Kasım ayında 14.797 milyon TL olmasının bu gidişatın hızını gösterdiği yönünde. Yani geçen yıla kıyasla mevduat hesabında toplanan para yüzde 71 oranında artmış durumda. Bu rakam da açıklanan enflasyonun üzerinde, yani reel bir artış var. Diğer taraftan yılın başında Merkez Bankası politika faizi yüzde 8'ler seviyesindeyken ortalama banka mevduat faizleri yüzde 17 civarındaydı. Yani arada ciddi bir makas vardı. Şu anda politika faizi yüzde 40 ve bankaların TL mevduatları da hemen hemen aynı seviyelerde. Bankacılık sektörünün toplam mevduatı, 8 Aralık ile biten haftada 18.7 milyar lira artarak 14 trilyon 603 milyar liraya yükseldi. Aynı dönemde bankalardaki TL cinsi mevduat yüzde 0.22 artışla 8 trilyon 273 milyar 925 milyon lira, yabancı para (YP) cinsinden mevduat ise yüzde 0.14 azalarak 5 trilyon 685 milyar 181 milyon lira oldu. Bankalarda bulunan toplam YP mevduatı, geçen hafta 207 milyar 737 milyon dolar düzeyinde gerçekleşirken, bu tutarın 175 milyar 348 milyon doları yurtiçinde yerleşik kişilerin hesaplarında toplandı. Yurtiçi yerleşiklerin toplam YP mevduatında, parite etkisinden arındırılmış veriler göz önünde bulundurulduğunda 8 Aralık itibarıyla 485 milyon dolarlık artış görüldü.
KKM'DE DÜŞÜŞ DEVAM EDİYOR
Kur korumalı mevduatta (KKM) düşüş eğilimi de devam ediyor. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) verilerine göre, kur korumalı mevduatlar 1 Aralık haftası itibarıyla 24.3 milyar TL geriledi. Kur korumalı mevduatlarda toplam büyüklük 2.7 trilyon TL olarak gerçekleşti. KKM, Ağustos ayı ortası itibarıyla rekor seviyesi olan yaklaşık 3 trilyon 408 milyar seviyesine yükseldikten sonra, 1 Aralık haftası itibarıyla 694 milyar lira eksilerek 2 trilyon 714 milyar TL seviyesine inmiş oldu. Rezervlerde yükselme, bütçe disiplini, cari açıkta düşüş eğilimi ve enflasyonu düşürmeye yönelik kararlı politikalarla risk algılarında ciddi gerilme ile birlikte yatırım ortamını iyileştiriyor. İlk dokuz aylık büyüme yüzde 4.6 olup, istihdam ve ihracat artışı devam ediyor. 13 çeyrektir kesintisiz süren büyüme, tek haneli seviyelerde seyreden işsizlik oranı ve enflasyonun aylık bazda düşüş eğilimine girmesiyle reel göstergelerde kaydedilen ilerleme, finansal göstergelerde de izleniyor.
MERKEZ'DEN GETİRİ VURGUSU
Bir yıl aranın ardından yeniden aktif olan Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nın (TCMB) blog sayfasında ekonomistler, kur korumalı mevduat ve TL mevduatlardaki seyri analiz etti. Halil İbrahim Aydın ve Halil İbrahim Korkmaz imzalı "Kur korumalı ve geleneksel mevduatlara yatırımcı perspektifinden bir bakış" başlıklı yazıda, Türk Lirası mevduatı teşvik edici yönde atılan adımların TL mevduatın kur korumalı mevduata karşı göreli getirisiyle yakından ilişkili olduğu belirtildi. Yazıya göre KKM, yatırımcılara geleneksel TL mevduatın yanında Türk lirasında gerçekleşen değer kayıplarını telafi eden bir opsiyon sağlıyor. Yatırımcının mevduat tercihlerinde KKM ve TL mevduatların göreli getirilerinin belirleyici olduğunu vurgulayan ekonomistler, TCMB tarafından atılan politika adımlarıyla TL mevduatın göreli getirisinin artmasının KKM yenileme oranlarının gerilemesinde etkili olduğunu ve vade bitiminde KKM bakiyelerinde azalma gözlemlendiğini söyledi.
TL MEVDUATA DÖNÜŞÜ DESTEKLİYOR
Analiz sonuçları, 20 Ağustos tarihindeki düzenlemenin kur korumalı hesapların TL mevduata dönüştürülmesini teşvik ederek makro finansal istikrarı, parasal aktarım mekanizmasını ve haziran ayında başlanan parasal sıkılaşma sürecini desteklediğini gösterdi. Analizde; kur korumalı hesapların azaltılmasına yönelik düzenlemelerin fiyatlamalara etkisi banka düzeyinde farklılaştığı, düzenlemeden çok etkilenen bankaların daha yüksek mevduat faizi ödemesinin bu bankaların müşterilerinin TL mevduata dönüşlerini desteklediği ifade edildi.
