Stablecoin ve CBDC'ler hakkında her şey...
Dijital para birimlerinin popülaritesi artmaya devam ederken bu konu, merkez bankalarının da dikkatini çekmeye başladı. Türkiye'nin blok zincirine adaptasyonu için rehber işlevi görecek, "KPMG Perspektifinden Web3" raporunda blok zincirinin en trend başlıklarından olan Stablecoin'ler ve CBDC'ler hakkında da referans niteliğinde önemli bilgilere yer veriliyor.
Blok zinciri teknolojisiyle birlikte dijital ve kripto para birimlerinin ortaya çıkışı, son yıllarda giderek daha fazla finansal kurum ve risk sermayedarının bu yeni alana ilgi duymasıyla finansal manzarada bir değişim yarattı. Dijital para birimlerinin popülaritesi artmaya devam ederken bu konu, merkez bankalarının da dikkatini çekmeye başladı ve bu alanda birçok ülkenin çalışmaları giderek daha aktif hale geldi ve CBDC'ler (merkez bankası dijital para birimleri) de ön plana çıkmaya başladı. KPMG Türkiye'nin blok zinciri teknolojisinin faydalarının, kullanım alanlarının, avantajlarının, dezavantajlarının anlaşılması ve sektörlere olan katkısının gelişmesi amacıyla hazırladığı "KPMG Perspektifinden Web3" başlıklı araştırma raporunda blok zincirinin en trend başlıklarından olan Stablecoin'ler ve CBDC'ler hakkında da önemli bilgilere yer veriliyor.
"CBDC'ler ve Stablecoin'ler en umut verici yeni dijital para birimleri arasında"
Konuyla ilgili değerlendirmede bulunan KP Law* Kurucu Ortağı Av. Onur Küçük, "Günümüzde blok zinciri ve yapay zekâ gibi yeni teknolojilerin yükselişi ve paylaşım ekonomisi gibi yeni ekonomik sistemlerin ortaya çıkmasıyla birlikte, finans ve ticaretin geleceği, yenilikçi yeni para biçimleriyle şekillenecektir. Paranın evrimi karmaşık ve çok yönlüdür, ancak aynı zamanda insanlığın ilerlemesini yönlendirmeye ve gelecek yüzyıllar boyunca tarihin akışını şekillendirmeye devam etmeyi vaat eden bir süreçtir. CBDC'ler ve Stablecoin'ler, değer alışverişi yapma ve serveti ölçme şeklimizi değiştirebilecek en umut verici yeni dijital para birimi biçimleri arasındadır. Daha hızlı, daha ucuz ve daha verimli ödeme sistemleri sunma potansiyelleriyle CBDC'ler ve Stablecoin'ler ile yenilikçi para biçimlerinin olanakları keşfedilirken politika yapıcılar, finans kurumları ve benzer şekilde kamuoyu tarafından şimdiden önemli bir ilgi olduğu açıktır. Dijital para birimi gelişmeye devam ettikçe, bu farklı para birimi türlerinin önümüzdeki yıllarda nasıl etkileşime gireceği ve bir arada nasıl var olacağı netleşecektir. CBDC'ler ve Stablecoin'lerin finans ve ticaretin geleceğini şekillendirmede, insanlığın ilerlemesini yönlendirmede ve gelecek yüzyıllar için tarihin akışını şekillendirmede önemli bir rol oynaması muhtemeldir. CBDC'ler ve Stablecoin'lerin yakın gelecekte Türkiye'de daha fazla ilgi görmesi öngörülmektedir." dedi.
Konuyu "Paraların Sınıflandırılması ve Kıyaslanması", "Globalde Kullanım Alanları", "Türkiye'de Kullanım Alanları, "Finansal ve Muhasebesel Perspektif", "Hukuki Perspektif" ve "Vergisel Perspektif" temel başlıkları altında irdeleyen raporda Stablecoin'ler ve CBDC'ler hakkında şu bilgilere yer veriliyor:
Stablecoin: Başka varlıklara sabitlenmiş kripto para birimleri
Stablecoin'ler, genellikle ABD doları, altın veya diğer emtialar gibi başka bir varlığa sabitlenmiş, sabit bir değere sahip olacak şekilde tasarlanmış ve belirli özelliklerine ve kullanım durumlarına bağlı olarak hem kripto varlık hem de kripto para birimi olarak kabul ediliyor. Genel olarak Stablecoin'ler, diğer bazı varlıklara veya varlık sepetine göre sabit bir değeri korumak için tasarlanmış dijital varlıklar. Stablecoin'ler fiyat istikrarı sunmayı hedefliyor ve buna ek olarak geleneksel bankacılık sistemlerinin verimsizliklerini atlayarak daha hızlı ve daha uygun maliyetli sınır ötesi ödemeler sağlamayı amaçlıyor.
Teknik açıdan bakıldığında ise Stablecoin'ler tipik olarak kripto para birimleri oluşturmak için de kullanılan blok zinciri teknolojisi kullanılarak oluşturuluyor. Bununla birlikte, Bitcoin veya Ethereum gibi kripto para birimlerinin aksine Stablecoin'ler daha az değişken olacak ve daha istikrarlı bir değere sahip olacak şekilde tasarlanmıştır. Bu bakımdan Stablecoin'ler, geleneksel itibari para birimlerinin istikrarı ile birlikte blok zinciri teknolojisinin güvenliği, şeffaflığı ve verimliliğini sağlamayı amaçlıyor. Bu nedenle, Stablecoin'ler, kripto para birimlerine benzer temel teknolojiyi kullandıkları için bir tür kripto varlık olarak kabul ediliyor. Aynı zamanda dijital işlemler için kullanıldıkları ve kripto para borsalarında alınıp satılabildikleri için bir tür kripto para birimi olarak da kabul ediliyorlar. İtibari para teminatlı (fiat-collateralized) Stablecoin, kripto para teminatlı Stablecoin, emtia teminatlı Stablecoin ve algoritmik Stablecoin dâhil olmak üzere piyasada çeşitli stablecoin türleri bulunuyor:
- İtibari para teminatlı Stablecoin'ler, ABD doları veya euro gibi itibari para birimi rezervleriyle destekleniyor ve en yaygın Stablecoin türü olarak biliniyor.
- Kripto para birimiyle teminatlandırılmış Stablecoin'ler, diğer kripto para birimleri tarafından destekleniyor ve fiyat oynaklığı riskini azaltmak için genellikle aşırı teminatlandırılıyor.
- Emtia teminatlı Stablecoin'ler, altın veya gümüş gibi emtialar ile destekleniyor.
- Algoritmik Stablecoin'ler ise sabit bir değeri korumak için Stablecoin arzını otomatik olarak ayarlamak için akıllı sözleşmeler ve algoritmalar kullanıyor.
CBDC'ler: Merkez bankası dijital para birimleri
Merkez bankası dijital para birimi (CBDC), bir merkez bankası tarafından çıkarılan ve desteklenen bir dijital para birimi biçimi. Merkezi olmayan ve herhangi bir hükümet tarafından desteklenmeyen Bitcoin veya Ethereum gibi geleneksel dijital para birimlerinin aksine bir CBDC, ABD doları veya euro gibi bir itibari para biriminin dijital bir temsili olup bir merkez bankası tarafından veriliyor ve kontrol ediliyor. Rapora göre CBDC'ler, daha hızlı işlem süreleri, azaltılmış işlem maliyetleri ve artan finansal katılım dâhil olmak üzere geleneksel ödeme sistemlerine göre çeşitli avantajlar sunma potansiyeline sahip. Ayrıca hükümetlere para arzı üzerinde daha fazla kontrol sağlayabiliyor ve mali işlemlerin daha verimli ve şeffaf bir şekilde düzenlenmesini sağlayabiliyor. Bununla birlikte, raporda CBDC'lerde finansal istikrara yönelik potansiyel tehditler ve mahremiyet endişeleri de dâhil olmak üzere çeşitli zorluklar da dikkat çekiliyor. Ek olarak, CBDC'lerin uygulanması, yasal ve düzenleyici çerçevelerin yanı sıra sağlam dijital altyapı ve güvenlik önlemlerinin geliştirilmesini de gerektiriyor.
Raporda geliştirilen iki tür CBDC hakkında da şu bilgilere yer veriliyor:
- Bireylerin ve işletmelerin transfer ile ödeme işlemlerinde kullanacağı "Perakende CBDC": Bu tür CBDC'ler, genel halka sunulan CBDC'ler. Bu model çerçevesinde tüketiciler elektronik cüzdanlarında dijital para birimine sahip olabiliyor ve ödemelerini bu şekilde yapabiliyor. Geliştirilen perakende CBDC'ler, herkesin kullanabileceği bir dijital bankacılık seçeneği olarak hizmet ediyor ve ABD başta olmak üzere birçok ülke perakende dijital para birimi modelini benimsiyor. Dijital para birimini ilk olarak piyasaya süren Bahamalar da perakende modelini izliyor.
- Merkez Bankası ile bankalararası işlemlerde kullanılacak olan "Toptan CBDC": Bu CBDC türü, bankalar ve diğer finans kuruluşlar tarafından kullanılması amacıyla geliştiriliyor. Fonların transfer edilmesi, işlemlerin daha hızlı tamamlanması gibi amaçlarla Toptan CBDC'ler kullanılabilecek. CBDC'lerin bu yöndeki kullanımı ile yurt içi ve yurt dışı ödemelerde de verimliliğin artacağı ve işlemleri kaydetmek için kullanılan dijital defter vasıtasıyla bankalar üzerinden yapılan sahtekarlıkların önlenmesine yardımcı olacağı düşünülüyor. Singapur, Malezya ve Suudi Arabistan hâlihazırda toptan CBDC'lerin gelişimine odaklanan ülkeler arasında bulunuyor.