ZEYNEP CANDAN AKTAŞ Son zamanlarda özellikle sosyal medyadan 'BES'e girerken neye dikkat etmek gerekiyor, ne öneriyorsunuz' şeklinde sorular geliyor. Bu soru şu anlamda umut vadedici: Uzmanlara göre, herhangi bir işe başlanmadan önce yapılacak araştırma, soruşturma, değerlendirme ve analiz; o işin başarıya ulaşmasının en önemli eşiği. Demek ki, BES konusunda da araştırma, değerlendirme ve analizler yapılıyor, sonuçlara göre karar veriliyor. Bu eğilimin katılımcıların uzun süre sistemde kalmasına ve uzun vadeli yatırıma katkısı olacaktır. Katılımcılar sistemden ne beklemesi gerektiğini bilecek, hayal kırıklığına uğramayacaktır. Ayrıca katılımcılara sağlayacağı finansal okur-yazarlık becerisi, toplumsal finansal okur-okuryazarlığın da artmasını sağlayacaktır.
Peki, soru belli. 'BES'e girmeden önce neye dikkat etmek gerekiyor, nasıl araştırmak gerekir?' Öyleyse gelin bu hafta bu soruya cevap arayalım, yol gösterelim.
ÖN HAZIRLIK
Herhangi bir yere BES yaptırmaya gitmeden önce yapılması gereken ilk iş, BES konusunda bilgi edinmektir. Peki, nereden bilgi alacağız, derseniz; BES şirketlerinin ve Emeklilik Gözetim Merkezi'nin internet siteleri resmi ağızlardan BES'i anlatıyor. Diğer yandan www.zeynepcandanaktas.com adresinde halkın anlayacağı basitlikte, bireysel emeklilik konusunda aklınıza gelebilecek bütün sorulara yanıt bulabilirsiniz. Gelelim fon tarafına. TEFAS/BEFAS,EGM/Fonkünyesi, Fonbul, Besanaliz, Besfongetirileri gibi sitelerde fonları birbiriyle kıyaslayabilir, getirileri karşılaştırabilir, portföylerinde tuttukları varlıklara ilişkin bilgiler alabilirsiniz. Ayrıca KAP'ta bütün fonların güncel izahnamelerine ulaşabilirsiniz.
MÜŞTERİ İLİŞKİLERİ
Bireysel emeklilik özel bir konu. Bu nedenle de BES şirketlerinde müşteri ilişkilerinde çalışan personelin yetkinliği, uzmanlığı, gelişmelerden haberdar edilmesi çok önemli konular. Ayrıca BES şirketinin katılımcıların sorunlarına duyarlılığı, sorunları çözme çabası ve başarısı, BES'in başarısını da doğrudan etkiliyor. Herhangi bir kurumda sorunlarının çözülmediğini gören katılımcılar doğrudan BES'i suçluyor, sistemden ayrılıyor. Halbuki sistemin kendisinden kaynaklanan sorunlar ile BES şirketlerinin uygulamalarından kaynaklanan sorunları ayırt edebilmek gerekiyor. Eğer sorunlar şirketin müşteri ilişkilerinden, uygulamalarından kaynaklanıyorsa birikimler başka bir BES şirketine aktarılarak sistemde kalmaya devam edilebilir.
EMEKLİLİK PLANI
BES'te katılımcılar, yılda dört defa emeklilik planını değiştirebilir. Emeklilik planı, katılımcının sisteme hangi kapıdan girdiğini gösteriyor. Emeklilik planı ile katılımcının ödeyeceği giriş aidatı, yönetim gider kesintileri, katkı payları, ödeme vadeleri, sunulacak fonlar ve varsa diğer avantajlar belirleniyor. (Örneğin, 18 yaş altı bazı emeklilik planları ile olası ebeveyn kaybında, çocuğun eğitim masrafları küçük primlerle sigorta edilebiliyor.)
KESİNTİLER
Bireysel emeklilik şirketleri farklı emeklilik planlarına farklı kesintiler uygulayabiliyor. Bazı emeklilik planlarında yüksek tutarda başlangıç katkı payı yatırıldığında giriş aidatı ve yönetim gider kesintisi alınmayabiliyor. Bu nedenle emeklilik şirketlerinin emeklilik planlarının sisteme girmeden önce incelenmesi ve kesintisi olmayan ya da kesintileri çıkışa ertelenmiş emeklilik planlarının tercih edilmesi katkı payının tamamının yatırıma yönlendirilmesi konusunda avantaj sağlayacaktır.
FON ÇEŞİTLİLİĞİ
Bireysel emeklilik şirketlerinin fon çeşitliliği neden önemli? Birincisi, tüm BES katılımcıları TEFAS gibi dev bir fon havuzuna erişemiyor. BES şirketleri emeklilik planlarına göre gerek kendi bünyesindeki gerekse de BEFAS'ta işlem gören fonların bazılarına erişimi sınırlandırabiliyor. Dolayısıyla BES tarafında başta OKS-BES kulvarları olmak üzere emeklilik planlarıyla sınırlandırılmış faizli-faizsiz-bireysel-grup vb. pek çok küçük havuzcuklar mevcut. Ancak o küçük havuzcukların içinde yüzebilirsiniz. İkincisi, unvanında 'yabancı' ve 'grup' ibaresi bulunan fonlar BEFAS'ta işlem görmüyor. Halbuki bu fonlar, son dönemde oldukça güzel getiri sağlıyor. Eğer katılımcılar bu tür fonlara yatırım yapmak istiyorlarsa, o zaman zorunlu olarak o fonları kuran bireysel emeklilik şirketlerine başvurmak zorundadır.
DEVLET KATKISI FONLARI
Devlet katkısı fonları da BEFAS'ta işlem görmüyor. Yani hangi BES şirketinden sisteme girilmiş ise, o şirketin devlet katkısı fonlarına yatırım yapılmak zorunda. Bu nedenle devlet katkısı fonlarının getirileri, sisteme girerken dikkate alınması gereken konulardan. Özellikle devlet katkısı fonlarına en az yüzde 30 hisse senedi zorunluluğu getirildikten sonra, devlet katkısı fonlarının zaman içerisindeki getirileri farklılaşacaktır. Bu nedenle BES'e girerken devlet katkısı fonları iyi getiri sağlayan BES şirketlerinin tercih edilmesi avantaj sağlayacaktır.
BÜTÜNLEŞİK EMEKLİLİK PLANLARI
Bütünleşik emeklilik planı denilen, sigortacılık ürünleri içeren paketlerle birlikte, bireysel emeklilik sisteminde katılımcılara ek faydalar sunulabiliyor. Bütünleşik emeklilik planları; bireysel emeklilik planı ile özel sağlık sigortası, tamamlayıcı sağlık sigortası, ferdi kaza sigortası, hayat sigortaları ve seyahat sağlık sigortalarının biri veya birkaçı ile oluşturulabiliyor. Bütünleşik emeklilik planları ile sunulacak ek katkılar; asgari yüzde 30 indirimli olanlar (check-up, göz muayenesi, diş röntgeni) ve ücretsiz sunulan hizmetler (ambulans, sigorta ürünleri, acil sağlık hizmeti) olarak ayrılabilir. Bu nedenle bireysel emeklilik sistemine ilk defa girecekler veya aktarım yoluyla bireysel emeklilik şirketini değiştirmeyi düşünenlerin sunulan ek katkıları incelemelerinde fayda var. Bütünleşik emeklilik planları ile birlikte sunulan sigortacılık ürünlerine nispeten daha uygun fiyatlarla erişmek mümkün olabiliyor.
