PARA EDİTÖR/ OĞUZ DEMİR Fahiş, Arapça kökenli bir sözcük. Adil olmayan, ölçüsüz anlamına geliyor. Biz abartılı satış fiyatı olarak kullanıyoruz. Ve idari suç olarak hukuk sistemimizde yer alıyor. Peki fiyat neye göre fahiş, kime göre değil?
Bu tanım Haksız Fiyat Değerlendirme Kurulu Yönetmeliği'nde ikinci maddenin C bendinde net olarak yazılmış. Ancak yine de bir oran verilmediği için fahiş zam konusu biraz flu kalmış gibi görünüyor.
Biz bu köşeden Bakanlığa yazmış bulunalım. Bakalım bürokrasisi bu durumu nasıl değerlendirecek?
Yani aşağıda yazacağımız üründeki fiyat artışı normal mi, fahiş mi?
Gelecek cevaba göre biz de bilgilenmiş olacağız.
250 mililitrelik ürünümüzün yılbaşından hemen sonra 2 Ocak 2023 tarihindeki zincir market etiket fiyatı 12 lira. Bu rakam market kayıtlarından kolayca temin edilebilir. Bugün aynı ürünün yine aynı marketteki fiyatı 25 lira. Fiyat artış oranı yüzde 100'ün üzerinde.
Ürün bir meyveli gazoz çeşidi olan Schweppes Mandarin. Halk arasındaki bilinen söylenen adıyla Şiveps mandalina.
Evet biz de biliyoruz; piyasada fiyat, arz ve talebe göre belirlenir. Evet yaz aylarında gazoz ve türevlerinin satışları artar. Ama bu talep artışı yüzde 100'ün üzerinde bir fiyat artışını kaldıracak kadar mı? Soru-n da tam burada başlıyor. Üretici firma Coca Cola Türkiye, ne oldu da bu ürüne bir misli fiyat artışı yaptı?
Ürünün girdileri belli. Su, şeker veya fruktoz-glukoz şurubu, karbon dioksit, aroma verici, asit düzenleyici (sitrik asit) koruyucu (potasyum sorbat, sodyum benzoat) renklendirici (beta-karoten), tatlandırıcı ve mandalina suyu konsantresi. Üzerinde yani içindekiler kısmında yazanlar bunlar. Bir de işçilik, elektrik ve sabit giderler var. Bir üretici firmaya, son altı ayda bu ürünlere yani girdiye gelen zam ne kadar diye sorduk. Aldığımız cevap ortalama yüzde 10 civarı oldu. Söz konusu 250 mililitrelik tek bir meyveli gazoz şişesindeki ürünün maliyetine orantıladığımızda neredeyse kuruşlarla ifade edilebilecek bir fiyat artışından söz ediyoruz.
Hesabı biraz daha açalım; 250 mililitre cam şişe Schwepps Türkiye'de üretildiği üzerinden gidelim. Çünkü ithalatta vergi ekleniyor.
Hammadde, ambalaj, işçilik, enerji ve lojistik maliyeti tamamı maksimum 3-3.5 lira arası çıkar. Pazarlama satış maliyeti için yüzde 10 eklersek rakam yine maksimumda 3,85 hadi biz de biraz daha ekleyelim 4 lira olur. Market, rafa çıkarırken içecekte ortalama yüzde 40 karlılıkla çalışıyor. Bir şişe Schwepps market teslimi fiyatı 4 liraya yüzde 40 market karını da eklersek etiket rakamı 5.5 lira olur. Sözünü ettiğimiz 25 liralık rakamdan bu rakamı çıkarırsak aradaki fark tamamen Coco Cola Türkiye'nin karlılığı olur.
1783'te İsviçre'nin Cenevre şehrinde kurulmuş olan Schweppes'in ürünleri, 1980 yılından bu yana Türkiye'de satılıyor. Coca Cola bu şirketi satın aldıktan sonra da Türkiye üreticisi onlar. Aynı zamanda dünyanın ilk soda üreticisi olan Schweppes'in mandalinasının raf hikayesi böyle… Şimdi karar, Bakanlık bürokratlarının. Bu fiyat fahiş mi değil mi, onlardan gelecek cevaba göre biz de öğrenmiş olacağız?
