PARA TEKNOLOJİ/ ÜRÜN DİRİER 2020 yılında globalde 34,2 milyar dolar yatırım alan fintek sektörü, 2021 yılında pandeminin etkisiyle 131 milyar dolarlık yatırıma ulaştı. Fakat 2022 yılında fintek şirketlerine yapılan yatırımlar düşmeye başladı. Rusya-Ukrayna savaşı, yükselen küresel enflasyon ve faiz oran belirsizlikleri, dalgalı süreçler iş dünyasını olumsuz etkiledi. Tüm dünyada kamu kuruluşları ve özel şirketlerin birçok alandaki yatırımlarında temkinli bir duruş söz konusu. Toplam fintek yatırımı ve işlem hacmi Amerika ve EMEA bölgelerinde azalma eğilimi gösterirken Asya- Pasifik bölgesinde işlem sayısındaki düşüşe rağmen, yeni fintek yatırımlarında artış olduğunu da belirtelim.
2022'de globalde fintek yatırımları düşerken aynı zamanda fintek şirketlerinin borsa değerlemeleri de düşmeye başladı. Finteklerin yola ilk çıkıştaki 'bankacılığı kökten bitirmek' sloganı altındaki yıkıcı inovasyon iddiası ise artık kısık sesle bile tekrarlanmıyor. Peki fintekler ayakta kalmak için nasıl bir yola girmeli? Finteklerin ayakta kalmak için ne tür iş birliklerine ihtiyacı var?
"HABERLER FİNTEK SEKTÖRÜ İÇİN ÇOK TATLI DEĞİL"
2007'deki krizin ardından ortaya çıktığını, fakat artık o dönemki konjonktürün ortadan kalktığını belirten Manchester Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. İsmail Ertürk'ün aktardıklarına göre, merkez bankaları faiz oranlarını yükseltmeye başladıktan sonra fintek şirketleri sıkıntıya girmeye başladı. Aslında her sektörde olduğu gibi burada da normalleşme süreci yaşanmakta olduğuna değinen Ertürk, "Şu an normalleşme öncesi dönemdeyiz. Önümüzdeki süreçte teknoloji kalacak olsa da fintek firmalarının hepsi ayakta kalamayacak. Haberler fintek sektörü için çok tatlı değil açıkçası. Sektördeki büyük firmaların yaşadığı sıkıntılara örnek verecek olursak çevrimiçi finansal hizmetler sağlayan İsveçli Klarna firmasını örnek verebiliriz. Şirketin piyasa değeri 2018 yılında 2,5 milyar dolardı. 2021'de piyasa değeri 45 milyar dolara çıktı. Şu an ise şirketin piyasa değeri 6 milyar dolar. Fintek şirketleri bu örnekte de görüleceği üzere borsa değerlerinde büyük düşüşler yaşıyor. Wirecard'ın batışı da önemli bir örnek. 2018'de Almanya'nın en büyük ikinci bankası Commerzbank'tan daha güçlüydü. Daha sonra muhasebede sahtekarlık yaptıkları ortaya çıktı" diyor.
"BANKALARI TARİHE GÖMECEKLERDİ…"
Finteklerin son bir yılda piyasa değerlerinin düşmesini, Merkez bankalarının faiz oranlarını yükseltmesi, enflasyon ve yatırımcıların artık sadece cilalı isimlere değil karlılık ve işletme modellerinin sürdürülebilirliği gibi konulara odaklanmasından kaynaklandığına işaret eden Prof. Ertürk, "Finteklerin başlangıçta abartılı hikayeleri vardı. Bankaları tarihe gömeceklerdi. Fakat bu gerçek veriye dayanmayan bir iddiaydı. Bankalar da artık dijital teknoloji hizmetleri veriyor ve fintekleri satın almaya başladılar. Bu da borsa değerlerindeki düşüşün sebeplerinden biri. Nasdaq verilerine göre de finteklerin piyasa değerlerinde ciddi düşüşler görülüyor" diye konuşuyor.
"BANKALARIN GÜCÜ GÖZ ARDI EDİLDİ"
Yeni fintek platformlarının oluşmasının artık eskisi kadar kolay olmayacağına da vurgu yapan Prof. Ertürk şunları aktarıyor: "Şimdiye kadar fintek girişimlerinde unicorn olmak önemli bir aşama olarak görülüyordu, fakat bana kalırsa daha dayanıklı bir hayvan adı seçilmeli fintekler için. 2019 yılında dünyadaki tüm bankaların toplam cezası 321 milyar dolardı mesela. Aynı yıl fintek şirketlerinin aldığı yatırım bile 234 milyar dolardı. Bankaların aldığı ceza kadar bile değil. Finteklerin hızlı yükselişi karşısında bankaların gücü göz ardı edildi. Oysa olay sadece teknolojik güç değildir. Cebinizin ne kadar büyük olduğu daha önemlidir. Bankaların kendilerine rakip gördükleri fintekleri kolayca satın alabildiklerini de düşünürseniz tablo daha kolay ortaya konur. Fintekler 2007 krizinden sonra ortaya çıkmaya başlamıştı. Artık o yıllardaki konjonktür yok. Bir fintek tek başına ayakta kalamaz."
FİNTEKLER İŞ MODELİNİ TEST ETME FIRSATI YAKALADI
2022 yılının finansal teknoloji sektörü için zor bir yıl olduğunu ifade eden iyzico CEO'su Orkun Saitoğlu, "Pandemi sürecinde çok hızlı büyüyen fintek ve teknoloji sektörü, değişen makro ekonomik koşullara bağlı olarak yatırımların azalması, yüksek faiz oranları ve şirket değerlemelerinin önemli şekilde düşmesi gibi etkenler nedeniyle işten çıkarma ve küçülme haberleriyle gündeme gelmeye başladı. Her kriz dönemi beraberinde belirli fırsatları da getiriyor. Finteklerin ilk kez iş modellerinin sürdürülebilirliğini test etme şansı yakaladığı bu dönemin sonunda en yenilikçi hizmetleri sunan, çatısında doğru yeteneklerini barındıran, sağlam finansal temele ve karlılığa sahip şirketlerin güçlenerek çıktığını göreceğiz" diyor.
CİCİM DÖNEMİ BİTTİ
2022'nin sadece fintekler açısından değil tüm teknoloji şirketleri açısından çok zor bir yıl olduğuna değinen Lidio ve Mobilexpress CEO'su Emre Güzer'in aktardıklarına göre, işletme sermayesi en önemli kaldıraç. Bu dönemde özellikle VC parasıyla büyüyen, EBITDA'nın çok önemli olmadığının düşünüldüğü günler geride kaldı. Bir nevi yeteri kadar gelir yaratamayan teknoloji girişimlerinin "cicim" döneminin bittiğini ifade eden Güzer, "Zaten dünyanın her yerinde yükselen ortalama yüzde 13-20 arasındaki işten çıkarmalar, özellikle branding yatırımlarının düşmesi bunu kanıtlar nitelikte. VC'ler de ellerindeki parayı yeni girişimlere yatırmaktan ziyade mevcut portföylerini oluşabilecek ihtiyaçlarını karşılayabilmek için tutmaya başladılar. En az 1-2 yıl daha bu girişimlerin önceki değerlemeleri üzerinden VC yatırımı alabilmeleri çok kolay gözükmüyor. Bu kötü bir şey değil. 2022'nin son çeyreği, 2023 yılı tüm yeni nesil girişimler için bir sınav niteliği taşıyor" diyor. 2023'ün son çeyreği ile birlikte yine VC yatırımlarının artmaya başladığı bir döneme gireceğimize inanan Güzer, "Lakin tek bir farkla; Artık büyüme oranlarının yanı sıra karlılık en önemli faktörlerden biri olacak. Konsolidasyonların arttığı, hemen her alanda daha adil fiyatlamalarının yapıldığı bir döneme giriyoruz. Küçük, kompakt teknoloji girişimleri daha büyük, uzaktan çalışma da neticesinde iletişimin zayıfladığı işletmelere göre daha avantajlı bir döneme giriyor. Finansal teknoloji girişimlerinin hiç olmadığı kadar hızlı işbirlikleri geliştirmeleri gerektiği bir dönemdeyiz ve işbirliği geliştirmek girişimlerin en önemli kaslarından bir tanesidir. Paranın, özellikle VC parasının çok olduğu yerlerde bu kas yeteri kadar gelişmez. Bu hızla değişen durum da beraberinde birçok yeni işbirliğini getirmeli ve getirecek de" diye konuşuyor.
İSTANBUL FİNANS MERKEZİ HAYATİ ÖNEME SAHİP
Fintek ekosisteminin gelişimi için uygun pazar ortamının yaratılması adına İstanbul Finans Merkezi'nin hayati öneme sahip olduğunu söyleyen Türkiye Ödeme ve Elektronik Para Kuruluşları Birliği (TÖDEB) Yönetim Kurulu Başkanı Ufuk Bilgetekin, "Finteklerin teknoloji odaklı şirketler olduğu ele alınarak, hızla değişen teknolojinin; sektörün gelişimine uyum sağlaması amacıyla, regülatif düzenlemelerin bugün olduğu gibi sürekli olarak güncellenmesi, ihtiyaca göre şekillenmesi her daim önemli. Bununla birlikte, fintek ekosisteminin sürdürülebilirliği için mali güç ve kurumsallığın önemi de yadsınamaz bir gerçek. Diğer taraftan, finteklerin birbirleriyle olduğu kadar finansal sistemin yerleşik oyuncularıyla da iş birliklerine imza atmaları da bir gereklilik. Bu noktada özellikle açık bankacılık ve servis bankacılığı modeli doğrultusunda geliştirilecek yeni ürün ve hizmetlerin fintek şirketlerinin önünü daha da açacağına inanıyoruz" diyor.
DÜŞÜŞ SÜRPRİZ OLMADI
2022'de global fintek yatırımlarındaki düşüşün sürpriz olmadığını düşünen UPT Genel Müdürü Hakan Özat'a göre, dünyadaki ekonomik gelişmeler ve birçok fintek şirketinin aşırı değerlenmiş olması sonucunda, hem borsa değerlerinin düşmesi hem de bu alanda startup yatırımlarının düşüşe geçmesi beklenen bir durumdu. Bu firmaların fonlama sağlayamama müşteri edinim süreçlerinin de yavaşlayacağını ifade eden Özat, "Önümüzdeki dönemde söz konusu fintekler arasında konsolidasyonlar göreceğimizi düşünüyorum. Zarar ederek faaliyetlerini sürdüren finteklerin ayakta kalabilmesi için öncelikli olarak başa baş noktasına hızlı bir şekilde gelmesi gerekiyor. Aksi takdirde sürdürülebilir bir ekonomiden bahsetmek pek mümkün olmaz" diyor. Müşteri ediniminde uygulanan nakit geri ödeme ödülleri ya da maliyetin altında fiyat politikalarıyla sağlanan hacimlerin de çok sürdürülebilir olmadığını ifade eden Özat, "Bu noktada bu şirketlerin büyüme hızı yavaşlayacak ve müşteri kayıpları yaşanacak. Çünkü birçok fintek düşük maliyet vaadinde bulunuyor ve bu düşük maliyetleri sağlayamadıkları noktada müşterileri diğer finteklere yöneliyor. Yenilikçi bir ürün sunmadan sadece düşük maliyetli ürünlerle ya da nakit geri ödeme ödülleriyle hizmet sunan fintekleri zor bir dünya bekliyor" diye konuşuyor.
REKABERLİĞİ DESTEKLİYOR
Finteklerin özellikle hedef kitlelerini geniş tutmaları gerektiğine ve inovatif olmak zorunda olduklarına değinen PayTR CEO'su Tarık Tombul'a göre ise, fintekler bankaları destekleyici ve inovasyon için itici bir yerdeler. "Yıkıcı inovasyon kavramı çerçevesinde bakarsak, teknolojinin yıkıcı etkilerinin aslında yapıcı yıkıcı olduğu artık herkes tarafından biliniyor ve tüm partiler en iyi ürün ve hizmeti, en iyi fiyata müşterisine sunmak adına bir yarış halindeler. Bu hızlı değişim, rekabeti de öne çıkarırken diğer taraftan rekaberliği de destekliyor" diye konuşan Tombul, bugün birçok banka ve ödeme kuruluşunun birlikte iş yaptığı, ödeme kuruluşlarının da kendi aralarında işbirliği yaptığı örnekleri görmeye başladığımıza işaret ediyor. Bu işbirliklerinin daha çok kitleye çok daha hızlı bir şekilde ulaşmayı sağladığını belirten Tombul şunları paylaşıyor, "Bu sayede hem kuvvetli kasınızı güçlü tutmaya devam ederken hem de diğer kaslarınızı da iş ortaklarınızla birlikte kuvvetlendirmeye başlıyorsunuz" diyor.
"YATIRIMLAR YÜZDE 45 AZALDI"
Koray BAHAR/ TOBB Finansal Teknolojiler Meclis Başkanı, Figopara Kurucu Ortağı ve CEO'su
Dünya genelinde süregelen belirsizlikler nedeniyle parasal bolluk süreci şimdilik geride kaldı. Araştırma şirketi CB Insights'ın verilerine göre geçen sene yıllık bazda küresel ölçekte girişim sermayesi yatırımları yüzde 35 azalırken, fintek sektörüne girişim sermayesinin yaptığı yatırımlar da yüzde 45,7 azaldı. Türkiye'de ise finteklere ilgi sürdü. Startups.Watch verilerine göre geçen sene Türkiye'de fintek girişimlerine rekor yatırım yapılırken, yatırım adedi bazında da sektör ilk sırada yer aldı. Rapora göre 2022 yılında finteklere 34 adet yatırım ile toplam 90 milyon dolar fon sağlandı. Böylesi belirsizlik dönemlerinde fintekler öncelikle tek bir gelir kaynağına olan bağımlılıklarını azaltmak için yeni gelir akışları keşfetmeli. Risklerini azaltmak için yerleşik finans kurumları, teknoloji şirketleri veya fintek sektör oyuncularıyla iş birliğine açık olmalı.
"FİNTEKLER ÖLÜM VADİSİNİ AŞACAKTIR"
Sami BAYANSAR / Insha Ventures Genel Müdürü Hasan
Sektörün yapı taşları daha yeni oturuyorken, normalde rekabet etmesi beklenen girişimlerin bir arada hareket ederek temelleri daha sağlam yapılar kurması finansal teknoloji sektörü açısından oldukça önemli. Fintekler güçlü kaslarını birleştirerek lisans, operasyon, pazarlama, yazılım gibi kanallarıyla birbirini besleyecek ve ölüm vadisi denen dönemleri en iyi şekilde aşacaktır. Bankalar son yıllarda dijital olarak bir değişim serüvenindeydi. Mobil çözümlerle şubelerin operasyon yükünü hafifletecek sağlam adımlar attılar. Finansal teknolojilerin bu süreci biraz daha hızlandırdığını ve hareket alanını genişlettiğini söyleyebiliriz. Dolayısıyla bankalarla finteklerin birlikte hareket etmesi olumlu bir gelişim ve değişim sürecini beraberinde getirdi.
"BİRLEŞEREK GLOBAL MARKALARA DÖNÜŞECEKLER"
Sabrican ZAİM/ Paymes CEO'su
2021 yılında pandeminin de etkisiyle fintekler adına ciddi bir yükseliş dönemi yaşadık. Bu değerlemelere de direkt olarak yansıdı. 2020 yılında 34.2 milyar dolar yatırım yapılan bir sektörün 2021 yılında 131 milyar dolarlık yatırıma ulaştığını gördük. 2022 yılı itibariyle de IPO yapan girişimlerin her çeyrekte düştüğünü gözlemledik. Ben risk sermaye fonlarının bu alana yatırımlarının artacağı ve IPO yapan girişimlerinde değerlemelerinin tekrardan yükseleceği düşüncesindeyim. Sürece 2021 yılında yaşanan büyük yükselişin etkisi olarak bakıyorum. Özellikle Avrupa'da ve MENA bölgesinde bulunan finansal teknoloji şirketlerinin hem kurumlar hem bireyler için yakaladıkları kullanım oranlarının da burada yeni bir yükselişin yaşanacağı iddiamı destekliyor. Ayrıca yıl içerisinde birçok lokal fintek şirketinin birleşerek global markalara dönüşeceğini de düşünüyorum.
"YATIRIMCILAR TEMKİNLİ HAREKET EDİYOR"
Adem AYKIN/ Birleşik Ödeme Türkiye Ülke Müdürü
Finteklerin ilk doğduğu zamanlar yatırımcılar iştahla yeni teknolojiler karşısında yatırımlarını yaparken, artan rekabet ortamı ve fintek sayısıyla birlikte yatırımcıların daha temkinli hareket ettiğini görüyoruz. Yatırımcı artık bir fintek yatırımı öncesi şu üç kritere bakıyor ve bu sektörün gidişatı için bize önemli bir mesaj sunuyor: Şirketin ürün yelpazesi sürdürülebilir mi? İş modeli B2B ve B2C 'ye dokunacak çeşitlilikte mi? Hangi riskleri barındırıyor ve uyum süreçlerine uygun mu? Fintek, özellikle müşteri tarafında oluşan beklenti ve ihtiyaçların karşılanması noktasında büyük bir boşluğu doldurmak üzere hayata geçen bir sektör. Finteklerin gelecekte hem bağımsız birer hizmet sağlayıcı hem de bankaların birer tamamlayıcı unsuru olarak yaşamını sürdüreceğini düşünüyorum.
"GÜVENİLİRLİK ENDEKSİ FİNTEKLER İÇİN CİDDİ ENGEL"
Zeynep Yasemin Tekşen ALTAŞ/ Architecht Dijital Bankacılık ve Ödeme Sistemlerinden Sorumlu Genel Müdür Yardımcısı
Yaşanılan pandemi ve süregelen siyasal gelişmeler ışığında, artan enflasyon ve yükselen faiz oranları etkisi ile fintek yatırımları azalmış görünüyor. Bu durumun eski haline dönmesi için biraz daha zamana ihtiyaç var. Ayrıca büyük reklam maliyetleri ve güvenilirlik endeksi fintekler için ciddi engel teşkil ediyor. Bu noktada fintekler, sahip olduğu avantajlar ile bankaları ikna ederek, onlarla daha yakın iş birliği kurmaları, kendi süreklilikleri için kaçınılmazdır. Bankaların kendi bünyesinde geliştirip kullandırdığı hizmetleri kendi üstüne alarak, kazan kazan modeli oluşturabilirler. Böylece; fintekler, bankaların yüksek marka değeri ile beraber oldukları için daha fazla güvenilir ve daha geniş kitleler tarafından kullanılabilir hale geleceklerdir.
"AYAKTA KALMANIN YOLU, MÜŞTERİ DENEYİMİNE ODAKLANMAK"
Hasan KAYA/ Dgpays Genel Müdürü
Finteklerin ayakta kalabilmesinin bir yolu müşteri deneyimine odaklanmak. Rekabet arttıkça müşteriler kendilerine özel ihtiyaçlarını karşılayan ve verimli hizmetler arayacağı için fintekler, bireysel müşteriye göre uyarlanmış, kişiselleştirilmiş, sorunsuz ve güvenli hizmetler sunmaya çalışmalı. Bu da müşteri katılımı, müşteri hizmetleri ve ürün geliştirmeyi iyileştirmek için yapay zeka, makine öğrenimi ve veri analizine yapılan yatırımlar ile gerçekleştirilebilir. Finteklerin karşılaştığı sorunlara yenilikçi çözümler üretmek için sektördeki diğer şirketlerle ortak çalışma göz ardı edilmemeli. Geleneksel bankalar, sigorta şirketleri ve diğer finansal hizmet sağlayıcılarla yapılan iş birlikleri, finteklerin yeni pazarlara erişmesine ve müşteri ilişkilerini derinleştirmesine yardımcı olabilir. Son olarak mevzuat uyumluluğuna da odaklanılması gerektiğini söyleyebiliriz.
