Depreme karşı finans seferberliği
Büyük felaketin ardından yaralar sarılmaya çalışılıyor. 20 milyon binanın yüzde 70'inin depreme dayanıksız olduğu Türkiye'de, toplam 465 milyar dolarlık kaynağa ihtiyaç var. Kamu ve belediyeler, bankalar ile uzun vadeli krediler üzerinde anlaşma sağlamak üzere. İki yıl geri ödemesiz krediden sıfır faize kadar çok farklı modeller masada.
PARA FİNANS/ BARIŞ ERGİN
Türkiye'nin 11 ilinde yaşanan büyük felaketteki yıkım sonrası şimdi gözler finansmanda. Türkiye'de 20 milyon binanın yüzde 70'i, depreme karşı dayanıksız. İçinde bulunduğumuz dönem ve gelecek yıllardaki olası depremler durumunda hasarın ve yeni konut ile mevcut konut stokunun depreme dayanıklı hale getirilmesi için finansman modelleri her gün çeşitleniyor. Miktar olarak da ciddi bir kaynak gereksinimi var. Hem bankalar tarafında hem de kamu ve belediyeler tarafında finansman için çözümler üretiliyor.
BANKACILIK İLK ADIMI ATTI
Bankacılık sektörü halihazırda bir değişim içinde. Geçtiğimiz hafta konut kredisinde limitler arttı. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK), kararı ile yeni konut üretimini desteklemek ve orta gelirliler için hazırlanan konut kampanyasını cazip hale getirmek için özellikle sıfır konutta kredi oranları artırıldı. Daha önce 2 milyon lira ve altında olan konutlar için yüzde 90 kredi kullanımı sağlanırken, artık bu oran 5 milyon lira ve üzerindeki konutlar için geçerli olacak. Değeri 10 milyon lira üzerinde olan konutlarda kredi kullanımı yapılamıyordu. Atılan son adımla 10 milyon ile 20 milyon lira arasında olan sıfır konutlarda kredi tutarı, yüzde 60-70 olarak belirledi.
FAİZLERİN GERİLEMESİ BEKLENİYOR
Bunun dışında sektöre yakın kaynaklar, konut kredilerinde bir düşüş beklerken yerel idareler ile bankalar arasında da ciddi bir trafik var. Sıfır faizli uzun vadeli krediden, iki yıl geri ödemesiz 10 yıllık kredilere kadar birçok konuda görüşmeler yapılıyor. Hesaplamalarda vatandaşı mağdur etmeyecek ve ödemesini sağlıklı bir şekilde yapacak formüller üzerinde duruluyor.
465 MİLYAR DOLAR GEREKİYOR
Dünya Bankası'nın 2021 yılında hazırladığı rapora göre, Türkiye'de yıkılıp yeniden yapılması ya da güçlendirilmesi gereken tam 6.7 milyon gayrimenkul bulunuyor. Bunun yapılabilmesi için gerekli olan meblağ yaklaşık 465 milyar dolar. Bankanın raporunda, şu ana kadar bu binaların sadece yüzde 4'ünün dönüştürüldüğü belirtiliyor. Olası büyük bir deprem bekleyen İstanbul'da 16 milyon nüfuslu megakentin dönüşmesi için de devasa bir bütçe gerekiyor
KENTSEL DÖNÜŞÜM FONU
Kentsel dönüşüm yapılacak alanlarda yaşayanların hem güçlendirme hem de yeni ev için yeterli özkaynak ve kredi alma potansiyeli bulunmaması en temel sorun. Finansman sorununun çözümü için özellikle Hazine, banka ve kullanıcı arasında ilişkinin kurulacağı bir finansal sistem devreye girecek. Toplu Konut Fonu'na benzer bir 'Kentsel Dönüşüm Fonu' üzerinde çeşitli fikirler de gündeme geliyor.
SİGORTA SEKTÖRÜ DE DEVREDE
Bankaların sağlayacakları bireysel kredilerde, risklerine karşılık bir teminat da sigortacılık tarafının konuştuğu alanlardan. Bazı belediyelerin daha şimdiden sigortacılık sektörü ile masaya oturduğu ve finansmanın garanti altına alınması konusunda anlaşmaya yakın olduğu belirtiliyor. Banka kredisinin aşamalı olarak kullandırılması, yatırımcının iş bitinceye kadar banka teminat mektubu ile sisteme katılması da diğer hususlar arasında. Rezerv konutların finansmanında da sermaye piyasaları adres olarak gösteriliyor. Borsaya olan ilgi avantaja çevrilip, yapı finansman şirketi kurulup halka arz edilebilir.
DÖNÜŞÜM AVANTAJLI KREDİ
Kentsel dönüşüm tarafında ise devlet desteği oldukça yüksek. 2022 yılı Ekim ayında yapılan güncellemeyle güçlendirme ve konut yapım, edinme kredilerinde faiz oranı 400 baz puandan 600 baz puana, iş yeri yapım ve edinme kredileri de 300 baz puandan 450 baz puana yükseltildi. Faiz indirimi desteği olan kredi kullanımları, 2022 yılı Ekim ayında yapılan güncellemeyle güçlendirme kredisi için 240 bin TL'ye, konut yapım ve edinme kredileri ile iş yeri yapım kredisi 600 bin TL'ye, iş yeri edinme kredisi ise 250 bin TL'ye çıkarıldı. Birden fazla gayrimenkulü olanlarda birim başına 600 bini aşmamak kaydıyla bu tutar 3 milyon TL'ye kadar çıkabiliyor. Riskli olduğu tespit edilen gayrimenkulün tahliyesi sonrası 1 yıl içinde yapılan kredi başvurularında indirimlerden faydalanmak mümkün. Banka, başvuruyu değerlendirerek onay verdiği kredi sonrası bilgileri Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ile paylaşarak faiz desteği onayı talep ediyor ve onayın ardından kredi kullandırılıyor.