Bilanço okurken dikkat edilmesi gerekenler

TALHA APAK 2020 ve 2021 yılları Koronavirüs pandemisinin etkisinde kaldı. 2022 yılı ise yüksek enflasyonun etkisinde kaldı. Dolayısıyla bu olağanüstü durumlar, birçok işletmenin bilançosunu olumsuz etkiledi. Başta bilançolar olmak üzere mali tabloların hazırlandığı ve kesinleştiği bir dönemdeyiz. Kurumların faaliyetlerini irdelemek ve yeni hedefler belirlemek için başvurdukları önemli gösterge, son durum mali tablolarıdır. Bilanço, sadece işletmenin kamusal yükümlülükleri için düzenlenen bir tablo olmayıp önemli mali ve finansal analizlerin de tek bilgi kaynağıdır. Yönetici ya da yönetim birimlerinin temel işlevi, işletme kaynaklarının en verimli şekilde kullanılmasını mümkün kılacak bir bilgi akış sisteminin kurulmasıdır. Bu anlamda yönetim, elindeki kaynaklarını en iyi şekilde kullanmak sorumluluğundadır. Bu sorumluluğun bir gereği olarak, işletmede uzmanlaşmanın sağlanması, risklerin dağıtılması ve iyi yönetim ilkelerinin kurulması temel amaç olmalıdır.

BAŞARILI YÖNETİCİ, BİLANÇOYU DOĞRU OKUYABİLENDİR

Yönetici; bilanço okuma teknikleri yoluyla kendisi tarafından yönetilen işletmeyi irdelerken, bağımsız bir kuruluş ya da işletme içi denetim sistemleri ile yönetimin başarısını ölçebilir. Günümüzde iyi bir yönetici profili çizilirken, onlarca ölçülebilir somut ölçütler yanında yöneticinin bilanço okumayı bilmesi, önemli bir koşul olarak telaffuz edilmektedir. Bu çerçevede, yönetici; yönetim organına sunulan finansal tabloları ve özellikle de bilançoyu doğru okuyup anlamlı karşılaştırmalarla karar alma ve uygulamada kullanmak durumundadır. Böylece, yönetici hangi meslekten olursa olsun bilanço yapısı ile bu yapı içerisindeki anlamlı değişikliklerin neler ifade edebileceğini bilmek zorundadır. Bu çerçevede, karar alan ve karara destek olan her birim yöneticisinin bilanço, gelir tablosu, mizan gibi şirket kayıtlarında üretilen bilgi ve belgeleri nasıl kullanacağını, nasıl okunacağını bilmesi gerekmektedir. Şayet yönetici, doğru ve sağlıklı bilgilerden oluşmuş bir bilanço ve ona dayalı yorumlarla karar alıyor ise; işletme faaliyet sonuçlarını değerlendirme konusunda anlamlı bir yerdedir denilebilir.

BİLANÇO OKURKEN DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR

a) Bilançodaki varlıkların, bilanço tarihindeki gerçeğe uygun değerleriyle gösterilebilmesi için, varlıklardaki değer düşüklüklerini göstererek karşılıkların ayrılması zorunludur. Dönen varlıklar grubu içinde yer alan menkul kıymetler, alacaklar, stoklar ve diğer varlıklar içindeki ilgili kalemler için yapılacak değerleme sonucu gerekli durumlarda uygun karşılıklar ayrılmalıdır.

b) Bilançoda, duran varlıklar grubunda yer alan maddi duran varlıklar ile maddi olmayan duran varlıkların maliyetini çeşitli dönem maliyetlerine yüklemek amacıyla, her dönem ayrılan amortismanların birikmiş tutarları ayrıca bilançoda gösterilmelidir. Duran varlıklar grubu içinde yer alan özel tükenmeye tabi varlıkların maliyetini çeşitli dönem maliyetlerine yüklemek amacıyla, her dönem ayrılan tükenme paylarının birikmiş tutarları ayrıca bilançoda gösterilmelidir.

c) Verilen rehin, ipotek ve bilanço kapsamında yer almayan diğer teminatların özellikleri ve kapsamları bilanço dipnot ya da eklerinde açıkça belirtilir. Bu ilke alınan rehin, ipotek ve bilanço kapsamında yer almayan diğer teminatlar için de geçerlidir. Ayrıca işletmenin varlıkları ile ilgili toplam sigorta tutarları bilanço dipnot ya da eklerinde açıkça gösterilmelidir.

d) Gelecek dönemlere ait olarak önceden tahsil edilen hasılat ile cari dönemde tahakkuk eden, ancak gelecek dönemlerde ödenecek olan giderler kayıt ve tespit edilerek bilançoda ayrıca gösterilmelidir.

Bilanço okumak ve doğru yorumlamak; işletme yönetimini, ortakları, borç verenleri, çalışanları, kamu mali idaresini, işletmenin ticari ilişkide bulunduğu kurumları ilgilendirdiğinden, yönetici bilançoyu okurken ayrıca şunlara da dikkat etmelidir;

• Kasada anlamsız nakit birikimi var mı? Kasa bakiyesi fiktif midir?
• Alacaklar neden bu kadar birikmiş? Alacakların toplam satışlara göre dağılımı ve ağırlığı nedir? Firma bazında biriken alacakların rakamı, her bir firmaya göre yapılan satışlara göre ne gibi seyir izliyor?
• Alacakların dava ve icra safhasında olan tutarları ne kadardır? Bu alacaklar için karşılık ayrılmış mı?
• Ortaklardan alacak ve ortaklara borçlar işletme işlem hacmine göre yüksek midir?
• Gerçekten bu kadar stok var mı? Neden bu kadar stok var? Stok bilgileri hangi veri tabanı ve işlem kontrol sistemine dayanıyor?
• Borçlar işletmenin iş hacmine göre önemli tutarlarda mı?
• Personele ve çalışılan ticari işletmelere verilen avanslar sektöre göre ve işletme imkanlarına göre normal seviyede midir?
• Satış iadeleri ve iskontoları doğru mudur? Nasıl bir seyir izliyor?
• Finansman giderlerindeki artış, kullanılan kredi tutarları aynı olduğu halde neden artmıştır?

Bilanço ve gelir tablosunun anlamlı okunabilmesi için her şeyden önce ekonominin hangi konumda olduğunun da bilinmesi gerekir. Böylece; bilançoyu sadece rakamsal olarak görme yerine bu rakamların sektör, ülke ve uluslararası gelişmelerin ışığı altında ne anlam ifade ettiğinin de tespiti gerekiyor.