ZEYNEP CANDAN AKTAŞ Bireysel Emeklilik Sistemi'nin (BES) cazibe unsuru, devlet katkıları. Yüzde 30'a çıkarılan devlet katkıları, bir anlamda katkı payının peşin peşin getiri sağlaması demek. 2022 yılında sisteme 68 bin 850 lira katkı payı (düzenli katkı payı+ek katkı payı) yatıranlar 20 bin 655 lira devlet katkısı alabiliyorlar. İşte 2022 yılının devlet katkısının tamamını alabilmek için katılımcıların yılın son iş gününe kadar yıllık katkı paylarını 68 bin 850 liraya tamamlamaları gerekiyor. Gelin, bu hafta 2022 yılının devlet katkısının tamamından kimler, nasıl faydalanabilir sorusuna yanıt arayalım:
ÜST SINIR BELİRTİLMİYOR
Bireysel emeklilik sisteminde katılımcılar sisteme dilediği kadar katkı payı yatırabiliyor. Mevzuatta katkı payı için bir alt ya da üst sınır belirtilmiyor. Ancak bireysel emeklilik şirketleri, emeklilik planları için alt sınır belirleyebiliyor. Emeklilik planı için öngörülen katkı payı bir alt sınır oluştururken, yukarıda hiçbir sınır yok. Peki, öyleyse sisteme dilediğimiz kadar katkı payı yatırıp, yatırılan katkı paylarının hepsi için devlet katkısı alabiliyor muyuz, diye düşünebilirsiniz… İşte, işin rengi burada değişiyor. Katılımcılar sisteme dilediği kadar katkı payı yatırabilse de alınabilecek devlet katkısı sınırlandırılmış. Bir katılımcının bir yıl boyunca alacağı devlet katkısı tutarı, yıllık brüt asgari ücretin yüzde 30'unu aşamıyor. Yani 2022 yılında 68 bin 850 liraya ulaşan yıllık brüt asgari ücret tutarının üstünde katkı payı ödense de alınabilecek maksimum devlet katkısı tutarı 20 bin 655 lirayı geçemiyor.
DEVLET KATKISI HESAPLAMA DÖNEMİ
Devlet katkıları, her yıl 1 Ocak'tan -31 Aralık'a kadar olan dönem için hesaplanıyor. Katılımcıların sistemde tamamladıkları yıl değil, mali yıl olarak adlandırılan 1 Ocak-31 Aralık'ı kapsayan dönem, bir yıl olarak kabul ediliyor. Devlet katkıları da bu dönem içerisindeki yıllık brüt asgari ücret üzerinden hesaplanıyor.
EK KATKI PAYI
Gönüllü bireysel emeklilik tarafında, katılımcıların sisteme aylık, üç aylık, altı aylık ve yıllık vadelerle ödediği katkı payları, düzenli katkı payı olarak adlandırılıyor. Düzenli katkı paylarının dışında istenildiği zaman 'ek katkı' payı da ödenebiliyor. Sisteme ödenecek 'ek katkı' payının üst sınırı yok. Ancak ek katkı payı ve düzenli katkı paylarının toplamı bir yıllık dönemde yıllık brüt asgari ücreti aştığı durumda, aşan kısım için devlet katkısı alınamıyor. Bu nedenle katılımcılar da çoğu zaman sisteme yatırdıkları katkı payını bir yıllık brüt asgari ücret tutarı ile sınırlandırıyor.
OTOMATİK KATILIMDA ÇALIŞANLAR
Otomatik Katılım tarafında ise katkı payları, çalışanların maaşlarından kesiliyor. Çalışanlar sisteme maaşlarının dışında 'ek katkı' payı yatıramıyor. Peki, daha fazla devlet katkısından faydalanmak isteyen çalışanlar ne yapabilir? Daha fazla devlet katkısı almak isteyenler, maaşlarından daha fazla katkı payı kesilmesini talep edebiliyorlar. Çalışanların katkı payları oransal olarak artırılabiliyor. Yani çalışanların maaşlarından en az yüzde 3 olarak yapılan katkı payı kesintisi, yüzde 4, yüzde 5, yüzde 10 gibi artırılabilir. Hatta isteyen çalışanlar, maaşlarının yüzde 100'ünün katkı payı olarak kesilmesini talep edebilir. Öyleyse, çalışanların sisteme yapabilecekleri katkı payı ödemesi, en fazla maaşın yüzde 100'ü ile sınırlıdır, diyebiliriz.
Peki, çalışanlar ne kadar devlet katkısı alabiliyor? Otomatik katılım tarafındaki çalışanlar da aynen gönüllü bireysel emeklilik tarafındaki katılımcılar gibi, yıllık brüt asgari ücretin yüzde 30'u kadar devlet katkısı alabiliyor. Üstelik çalışanların şöyle bir avantajı var: Çalışanlar aynı zamanda gönüllü bireysel emeklilik sistemine de katkı payı ödeyerek, bir yılda toplamda 41 bin 310 liraya ulaşan devlet katkısını alabiliyor.
KATKI PAYI ÖDEME ŞEKLİ
Otomatik katılım tarafında çalışanların maaşlarından yapılan katkı payları, bireysel emeklilik hesabına işveren tarafından yatırılıyor. İşveren, çalışanlardan kesilen katkı payını 30 Aralık 2022'ye kadar BES'e nakit olarak aktardığında bir sıkıntı yok. Bu katkı payları için devlet katkısı, 2022 yılının devlet katkısı kontenjanından hesaplanacak. Ancak gönüllü bireysel emeklilik tarafında katılımcıların yaklaşık yarısı, ödemelerini kredi kartıyla yapıyor. Kredi kartlarıyla yatırılan katkı paylarına blokaj süresi uygulandığı için bu tutarların bireysel emeklilik şirketindeki hesaba geçmesi 30 ila 45 günü bulabiliyor. İçinde bulunduğumuz tarihten sonra kredi kartıyla ödeme yapanların 2022 yılının devlet katkısından faydalanma olanağı kalmadı. Ancak banka havalesi veya EFT yoluyla ödeme yapacak olanlar, 30 Aralık Cuma günü katkı payının BES şirketindeki hesabına geçmesi şartıyla 2022 yılının devlet katkısından faydalanabilecekler.
