PARA RÖPORTAJ/ ÜRÜN DİRİER İngiltere ofisini açan ve küresel çapta hizmet vermeye hazırlanan yerli kripto para işlem platformu Paribu, çok yakında Avrupa'dan da üye kabul etmeye başlayacak. Sadece bir kripto para işlem platformu olmanın dışında blokzincir teknolojileri geliştiren bir teknoloji şirketi olma hedefiyle geçen yıl 30 milyon dolarlık bir girişim fonu kuran Paribu'nun Kurucu CEO'su Yasin Oral ile bir araya geldik. Yasin Oral ile 'yatırım tavsiyesi olmayan' yorumların verdiği zararı, Ethereum'un yeni yüzünü, Web 3.0 dünyasının bizi nereye götürdüğünü ve iflas eden kripto para borsası FTX'den sonra yaşanan son gelişmeleri konuştuk.
Paribu beş yıldır hayatımızda, ne kadarlık bir büyüme yakaladınız?
2020 başında yaklaşık 600 bin kullanıcımız vardı. 2021 biterken 5 milyon kullanıcıya ulaşmıştık. Bugün kullanıcı sayımız 6 milyona yaklaştı. 2021 sadece bizde değil tüm dünyada kripto para işlem platformu kullananlarının sayısının arttığı bir yıldı. Bu sıçramada pandeminin de katkısı oldu tabii. Bugün itibarıyla 90'ın üzerinde coin ve alt coin listeliyoruz. 300'den fazla çalışanımız var.
Son dönemde en güncel konulardan biri Bitcoin'in ve çeşitli coin'lerin düşüşü. Neye bağlı bu düşüşler?
Dünyadaki pek çok coin artık borsa, döviz ve altın hisseleriyle birlikte hareket etmeye başladı. Son birkaç senede çokça kurumsal yatırımcı bu alana dahil oldu ve kurumlar, bunu ellerindeki diğer varlıkların yanında bir emtia olarak görüyorlar. O yüzden dünyadaki ekonomik süreçlerin çoğundan etkileniyor kripto paralar. Mesela eskiden ABD'nin faiz kararının kripto para piyasası için önemi yoktu. Ama şimdi dört gözle bekleniyor. İnsanlar kripto para platformlarında bu karara göre hareket ediyor. Eskiden bunların hiçbir etkisi yoktu. Ta ki geleneksel piyasalardaki kurumlar bu alana yüklü yatırımlar yapmaya başlayana kadar. Kripto paralar dünyada ortak bir dil gibi oldu. Artık kripto para haberleri sadece kripto para piyasası ile alakalı değil; geleneksel piyasadan da haberleri içinde barındırıyor.
Sizin bu süreçte kullanıcılara yaptığınız bir uyarı oldu mu?
Biz hiçbir zaman kullanıcıyı alım-satım yapmaya teşvik etmiyoruz; bu şekilde bir iletişim çalışması yürütmüyoruz. Bizim tek söylemimiz "Eğer kripto para alım-satım işlemi yapmayı düşünüyorsanız bizim platformumuzu kullanın" şeklindedir.
Regülasyonları yeterli buluyor musunuz?
Açıkçası regülasyon yapılması gereken çok fazla alan var. Piyasa bizim kurulduğumuz zamanki gibi değil; eskiden sadece Bitcoin vardı. Şu anda pek çok coin mevcut. Henüz Bitcoin ve Ethereum üzerine kurulu coin'lerin regüle edilmesi tamamlanmamışken, stable coin'ler hayatımıza girdi. Üstüne bir de NFT kavramı çıktı ve orası başlı başına ayrı bir dünya oldu. Medya NFT konusuna yöneldiği için insanlar da bu konuya ilgi duymaya başladı. Çünkü NFT aynı teknolojiyi kullanmasına rağmen kripto paralardan daha güvenli bir alan gibi görüldü.
Ethereum Merge güncellemesinin mantığı nedir? Bu konuda biraz bizi aydınlatabilir misiniz?
Blockchain'lerin konsensus (fikir birliği) mekanizması temelde iki farklı şekilde ilerliyor. Biri "proof of work" dediğimiz iş kanıtı, diğeri de "proof of stake" yani hisse kanıtı. PoS'ta işlemlerin doğrulanması için işlem gücü kullanmak yerine, kripto paraların kullanılması esas alınıyor. Merge güncellemesi öncesinde Ethereum PoW konsensus mekanizmasını kullanıyordu. PoW'ün temelinde madencilik işlemleri yer alırkan, PoS'a geçiş sonrası sadece Ether tutanların onay mekanizması görevi gördüğü bir yapıya geçildi. Bu değişikliğin enerji verimliliği sağlamak ve ölçeklenebilirlik sorunlarına çözüm bulmak amacıyla yapıldığını söyleyebiliriz.
Artık Ethereum üretilmeyecek, öyle mi?
Artık onay ile üretiliyor. Yani madenciler için ekstra bir üretim yapılmayacak. Bir ödül mekanizmasında üretilmeyecek. Sadece gereken kadar üretilecek. Enerji kadar insanların bu ağı ne kadar kullandığı da önemli. İnsanlar bu ağı kullandıkça ağ şişmeye başlıyor. Çünkü saniye başına yapabileceğiniz işlem belli. İleride daha fazla işlemin blokzincir ağından işleyebilmesi için bunun yapılması gerekiyordu.
O zaman ileride Bitcoin için de aynı güncelleme yapılabilir mi?
Bana Bitcoin için bunun olması zor geliyor. Çünkü tüm topluluğun buna razı gelmesi gerekiyor. Ethereum'da bir nebze topluluğu yöneten bir yapı var. Ancak Bitcoin'in şu anda bir kurucusu bile yok. Bu nedenle topluluğu yönlendirecek birisi de yok. Dolayısıyla Bitcoin'de böyle bir değişimin yaşanması çok zor.
Eskiden kripto paraların white paper'larının ilgi çeken bir özellikleri olurdu. Ancak şimdi bunlar pek önemsenmiyor. Siz ne düşünüyorsunuz?
Proje sayısı çok fazla. Takip ve analiz edemeyeceğiniz kadar çok proje var. O nedenle kripto paranın 'white paper'ını okuyup yatırım yapmaya insanlar çok vakit ayırmıyor, diye düşünüyorum
Sizce bir gün dünyadaki bütün paralar kripto dünyasına aktarılacak mı?
Böyle bir şey olup olmayacağını söyleyemem. Çünkü devletler her zaman varlıklarını korumak isteyecekler. O yüzden dijital para gibi konularda çalışmalar gerçekleştiriyorlar. Devletler kripto para üretip denetimini ve yönetimini topluma emanet edemeyebilirler. Ama kendileri bir para üretmek için çabalıyorlar. Kripto para piyasası büyümeye devam ederken de bir şekilde geleneksel piyasalara paralel bir hale geliyor. Henüz coin kavramına alışamamışken stable coin'ler çıktı; yani dolar varsa o para var. Hâlâ geleneksel piyasadan ayrılamadı kripto paralar. Kullanıcıların alışkanlıklarını ölçmek çok zor. Yeni gelen neslin ne kadar hazır geleceğini ve bu kavramlara ne kadar uyum sağlayabileceğini henüz kestiremiyoruz. Aslında konu kripto paralardan çok, nesillerin dijital dünyaya bakış açısı ile alakalı olacaktır diye düşünüyorum.
Regülasyon konusunda en büyük beklentiniz nedir?
Öncelikle platformların hizmet verme şeklinin düzenlenmesi gerekiyor. Her platform aynı hassasiyette hizmet vermiyor. Türk platformları kontrol edilebiliyor, ancak yabancı platformların merkezleri burada olmadığı için kontrol edilemiyor. Bir diğer konu da sosyal medyada yatırım tavsiyeleri veren hesaplar. Herkes, herkese hangi kripto parayı alması gerektiğini söylüyor. Ciddi bir bilgi kirliliği var. Sermaye piyasalarında yatırım tavsiyesi vermek yasaktır; sosyal medyada kimi hesaplar paylaşım yapıyorlar ve altına "Yatırım tavsiyesi değildir" yazıyor. Ama kripto para borsası hakkında bir şeyler yazmışsanız, bu bir tavsiye oluyor. Bunların kontrol edilmesi gerekiyor. Çünkü bu durum direkt yatırımcıya zarar veriyor. Yatırımcı çoğunlukla piyasanın genel gidişatından zarar görmüyor; bu tarz yatırım tavsiyelerinden zarar görüyor.
Yakında yurtdışına açılıyorsunuz. Nereden başlıyorsunuz?
İngiltere ofisimiz epeydir aktif. Sistem güncellemesini bekliyoruz. Birkaç ay içerisinde açmayı planlıyoruz. Avrupa'da özellikle kimi ülkelere hizmet verebilmek için şirket açma işlemleri devam ediyor.
Bu noktadan sonraki hedefiniz ne?
Artık uğraşmamız gereken şeyleri biliyoruz; Web 3.0 dünyası gibi. Bu alanlarda projeler geliştirmeye devam ediyoruz. Trendin ne yöne gideceğini şu anda kestirmek kolay değil. Öngörülerimiz elbette var. Oyun sektörünün fazlasıyla gelişeceğini, Web 3.0 dünyasının hızlı bir şekilde hayatımıza uyum sağlayacağını söyleyebiliriz. Web 3.0, doğrudan yeni neslin dahil olacağı bir şey olduğu için kolay uyum sağlanacaktır. Bu alana yatırımlarımız var. Oyunlara da Paribu Ventures bünyesinde doğrudan yatırımlar yapıyoruz.
Paribu Ventures'tan da biraz bahseder misiniz?
Geçen yılın sonunda 30 milyon dolarlık bir fonla kurduk. Şu an için 15'in üzerinde yatırımımız var. Bu yatırımlar arasında blokzincir tabanlı oyunlar var. Yine blokzincir tabanlı deeptech projeleri var. Önceliğimiz Web 3.0 dünyası ile ilgili alakalı konularda. NFT'ler ile alakalı loyalty sağlayacak projeler var. Paribu Ventures'daki yatırımlarımız her sene artarak devam edecek. Yatırımlarımızda öncelik, blokzincir tabanlı projeler. Piyasadaki yavaşlıktan dolayı projeler de yavaş ilerliyor ve fonun tamamını henüz dağıtmadık. Ancak yavaşlayan piyasalarda ortaya çıkan projeler bence çok daha değerli.
Sizden yatırım almak isteyen gençlere bir çağrınız var mı?
Proje geliştirmek zorunda değiliz. Herkes her şeyi yapmak zorunda da değil. Kendimizi geliştirmeye bakalım. Daha fazla ilham alalım, daha fazla araştıralım. Yabancı dile öncelik verelim.
Gündemde şu sıralar ABD'de iflas süreci başlayan kripto para borsası FTX var. FTX'de yaşanan son gelişmeler sektörel risk açısından yatırımcılara ne anlatıyor sizce?
Daha önce Türkiye'de de global ölçekte de buna benzer vakalar yaşandı; ancak üzerinde çok durulmadı. Bu durum sektörel bir risk mi, evet. Ancak buradaki büyük problem, kullanıcı varlıklarının karşılığının olmaması. Biz uzun zamandır bütün varlıklarımızın denetimlerini yayınlıyoruz. Bu bir regülasyon kuralı değil. Tamamen kullanıcılarımıza karşı sorumluluğumuzdan ötürü bunu yapıyoruz. Açıkçası bunu şu an dünyada yapan sayıca çok firma yok. Varlıklarını gösteren "işte bunlar kullanıcı varlıklarım" diyenlerin bağımsız bir kuruluşa denetleme yaptırdığını görmüyoruz. Kullanıcıların kripto işlem platformlarında dikkat etmesi gereken özelliklerden biri de bu olmalı. Bunun bağımsız bir kuruluş tarafından denetlenerek yapılması gerekiyor. Biz de bu denetimi yaptırıyor ve onaylatıyoruz.
Son yaşananlar merkeziyetsiz finans fikrini nasıl etkiledi?
Merkeziyetsizlik önemli ama merkeziyetsizlik konusunda son kullanıcıların merkeziyetsiz borsaları öğrenmesi, buralara erişmesi, buralarda işlem yapması oldukça zahmetli ve nihai tüketici her şekilde bir yerde merkezi güvenliğe ihtiyaç duyuyor. O yüzden bu işin merkeziyetsizliğini her zaman savunsak da bugün çözümün merkeziyetsizlik olduğunu söyleyemeyiz. Belki daha sıkı denetim çözüm sağlayabilir.
Küresel düzeyde yaşananların Türkiye'ye yansımaları nasıl olur?
Bu firmaların Türkiye'de kendi temsilcilikleri, Türk bankalarında hesapları var. Daha önce de dile getirdiğimiz kritik konular aslında bunlar. Çünkü bu firmalar banka hesaplarını açarken kullanıcının inisiyatifi dışında fonları tutuyor. Dolayısıyla kullanıcının bu noktada yapabileceği bir şey yok. Benzer firmaların hemen hemen hepsinde aynı risk söz konusu. Bu şirketlerin beyan ettikleri gibi varlıkları sakladıklarına dair bir belge paylaşmaları gerekli. Paribu, soğuk cüzdanlardaki kullanıcı varlıklarının banka hesaplarında bir karşılığı olduğunu düzenli olarak Mazars Denetim Kurulu'ndan denetletip bunun doğruluğuna dair onay alıyor. Bu denetim raporlarını ParibuLog üzerinden de düzenli olarak paylaşıyoruz. Aslında tüm kripto para işlem platformlarının da bu konuya önem vermesi gerekiyor. Kullanıcıların da platformların beyanlarının doğruluğuna dikkat etmesi gerekiyor. Bugün yaşanan bu olay, yarın başka firmalar için de geçerli olabilir. O yüzden yatırımcı olarak tedbirli davranmakta fayda var. Bu konu özelinde neler olacağını ilerleyen günlerde daha net görebileceğiz. Konuyla ilgili yeni bilgiler gelmeye devam ediyor ve Paribu olarak biz de gündemi yakından takip edip değerlendiriyoruz.
YASİN ORAL KİMDİR?
1985 yılında Ankara'da doğan Yasin Oral, yazılım çalışmalarına lise döneminde başladı. 2001'de, henüz lise öğrencisiyken TÜBİTAK'ın bir yarışmasına katıldı ve TÜBİTAK web sitesi geliştirmelerine dışarıdan destek sağladı. Üniversite yıllarında taşımacılık sektöründe faaliyet gösteren bir internet sitesi kurdu ve site kısa süre içinde nakliyeciler arasındaki koordinasyonu sağlayan tek platform haline geldi. 2009'da Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi'nden mezun olan Oral, 2010'da Türkiye'nin ilk online matbaası matbuu.com'u hayata geçirdi. Bu girişimlerinin yanı sıra tüm dünyada hizmet veren birçok mesafe hesaplama ve rota görüntüleme projesi yaratarak günlük 250 binin üzerinde kullanıcıya hizmet vermeye başladı. 2015'te online bilet satın alım platformu Biletgo'yu kurdu. 2015'te Paribu'nun ön hazırlık çalışmalarına başladı. Paribu, 2016'da kuruldu, 14 Şubat 2017'de kullanıma açıldı. Halen Paribu CEO'su olan Oral, Blockchain Türkiye Platformu Yürütme Kurulu üyesi ve Türkiye Genç İş Adamları Derneği üyesidir.
