PARA FİNANS/ BARIŞ ERGİN Tam 8 milyar dolarlık sermaye açığı ile iflas eden dünyanın en büyük üçüncü kripto para borsası FTX, deyim yerindeyse tüm dünya piyasalarını salladı. FTX'in çöküşüyle birlikte muhtemelen kripto piyasalarının kısa tarihindeki en yıkıcı olayına tanık olduk. Bir zamanların en büyük üçüncü kripto borsasının çöküşünün sonuçları ve kripto piyasaları üzerindeki etkisi çok ciddi olacak. Mevcut borsalar da yatırımcı da çok etkilendi. Tüm kripto para birimlerinde sert çöküşler yaşandı.
YILBAŞINDAN BU YANA YÜZDE 65 DÜŞTÜ
Dünyanın en büyük kripto para birimi olan Bitcoin, bu yıl şimdiye kadar yaklaşık yüzde 65 düşüş yaşadı. 16 bin dolar seviyelerine kadar da geriledi. Hatta bazı analistlere göre 10 bin doların altına düşme ihtimali de az değil. Bulaşıcı etkisi olacağına sektör temsilcileri de kesin gözüyle bakılıyor. Hatta ilk haftadan 'kripto pandemi' diyebileceğimiz bir statüye büründü. FTX'in iflası sonrası para çekimlerini durduran BlockFi'ın iflas başvurusunda bulunacağı belirtildi.
İKİNCİ İFLASTAN 650 BİN KİŞİ ETKİLENDİ
Kripto paralardaki değer kaybıyla likitide sıkışıklığına giren BlockFi, Temmuz ayında FTX ile 400 milyon dolarlık kredi anlaşması yaparak kurtulmuştu. BlockFi 2. çeyrek sonu itibarıyla 1.8 milyar dolarlık toplam kredi büyüklüğüne, 2.6 milyar dolarlık ise mevduat büyüklüğüne ulaşmıştı. BlockFi, kripto paralardaki değer kaybıyla likitide sıkışıklığına girmişti. Platformun 650 bin kullanıcısı olduğu ifade ediliyor.
MASAK DA İŞİN PEŞİNE DÜŞTÜ
Türkiye'de Hazine ve Maliye Bakanlığı'na bağlı finansal istihbarat birimi Mali Suçları Araştırma Kurulu (MASAK) Başkanlığı, FTX'e inceleme başlattı. FTX'in Türkiye'deki hesaplarına yapılan işlemler de askıya alındı. MASAK açıklamasında "Başkanlığımızca dikkatle takip edilmiş ve gerekli tedbirler ivedilikle alınmıştır. FTX.com ticari unvanıyla faaliyet gösteren küresel kripto varlık alım satım platformunun ilişkili olduğu gerçek ve tüzel kişiler nezdinde, Başkanlığımıza kanun ve mevzuat uyarınca verilen görev ve yetkiler çerçevesinde inceleme başlatılmış, bundan başka söz konusu ilişkili kişi ve kurumların bankalar, elektronik para kuruluşları, kripto varlık hizmet sağlayıcıları gibi yükümlüler nezdindeki hesaplarına yapılan işlemler, 5549 sayılı kanunun 19/A maddesi kapsamında askıya alınmıştır. Başkanlığımız incelemeleri ivedilikle neticelendirilerek ilgili adli ve idari mercilerle paylaşılacaktır" dendi.
KURTULMAK İÇİN FON YARATIYORLAR
FTX'in çöküşünden ve kullanıcıları büyük kayıplarla bırakmasından sonra kripto para piyasasında faaliyet gösteren borsalar da güveni tekrar oluşturmak için fonlar yaratmaya veya mevcut fonlarını artırmaya başladılar. Örneğin Binance CEO'su Changpeng Zhao, FTX çöküşünden etkilenen sektör oyuncuları için bir kurtarma fonu başlatmayı planladığını açıkladı. Kripto para borsalarının en büyüklerinden biri olan Bitget de kripto kullanıcılarına daha iyi koruma ve daha fazla güvence sağlamak için Koruma Fonunu 300 milyon dolara çıkaracağını duyurdu. Bu artırımdaki amaç, kullanıcıların kripto varlıklarını korumak. Fonlar kendi kendini finanse eden bir yapıya sahip.
2023'ÜN KONUSU DÜZENLEMELER OLACAK
Bitget Global Yönetici Direktörü Gracy Chen, merkezi olmayan finansman ve borç verme için yeni fırsatların olacağını belirterek "Luna, Three Arrows Capital ve Alameda Research dahil olmak üzere bu yıl üç büyük iflas olayını gözlemledikten sonra, merkezi borç verme işi daha da çürütüldü ve insanların 'merkezi olmayan borç verme'ye olan güveni ve talebi daha da artacak. Böylece uzun vadeli fırsatların kapılarını aralayacak ve merkezi olmayan finans (DeFi) inovatif çözümlere yönelecektir. Bu, çoğu merkezi borç verme işletmesinin ortadan kalkmasına yol açacaktır. Regülasyon güçlendirilecek, ülkeler düzenleyici işlemler, finansal lisanslama ve yatırımcı koruması açısından daha kapsamlı ve ayrıntılı düzenlemelere sahip olacak ve düzenlemenin ilk yılı olan 2023 ile birlikte merkezi borsaların ve DeFi düzenlemelerinin güçlendirilmesine odaklanacak" dedi.
KORKU HAVASI OLUŞTU
FTX ile başlayan bu olayda piyasalarda bir korku havası hakim olduğunu söyleyen Gate TR Ülke Müdürü Kafkas Sönmez, "Anormal karşılamamak lazım, çünkü para ürkek bir enstrümandır. Korkunun olduğu yerden para kaçar. Piyasada yaşanan hadiseler bir korku ve şüphe havası yarattı. Dolayısıyla devamında hem başka mecralara hem de piyasa içerisindeki başka platformlara yansımaya doğru ilerledi. Kripto piyasası çok yeni ve yeni olgunlaşan bir piyasa olduğu için bu tarz gelişmelerinin olması normal. Anormal karşılamamak lazım. Bu tarz gelişmeler kripto ekosistemine yarardan çok fayda sağlamalı. En azından piyasa içerisinde güven vermeyen, çürük elma olarak nitelendirilen platformların aramızdan ayrılmasına vesile oluyor. Dolayısıyla kısa vadede piyasada bir korku havası oluştursa da uzun vadede kripto ekosistemine daha katkılı bir süreç oluşturacaktır" dedi.
SOĞUK CÜZDANA AKIŞ VAR
Bu noktada sistemlerin nasıl çalıştığı, platformların hangi altyapıları kullandığı, ne kadar rezervlerinin bulunduğu da insanlar tarafından sorulmaya başlandığını vurgulayan Sönmez, "Tabii ki bu olaylar ister istemez kullanıcıların varlıklarını hareket ettirmesine neden oldu. Bu kaçınılmaz bir gerçek. Bugün herhangi bir ülkede hukuksuzluk, adaletsizlik veya savaş ortamı oluştuğunda yatırımcı doğrudan orayı terk eder. Bu bütün platformlarda geçerlidir. Yaşanan olaylar kullanıcılarının paralarını daha güvenli oldukları limanlara taşımasına neden olmuştur. Bu gayet doğal bir reflekstir. İnsanlar varlıklarını nasıl yönettiklerini, risk yönetimini nasıl elde tuttuklarını kendi stratejilerine göre belirlemelidir. Kimi yatırımcı kısa süreli yatırımlar yaparak al-sat ile ilgilenir. Kimisi uzun vadeli faaliyetler yaparak yatırım stratejisini belirler. Dolayısıyla bu taraftaki soğuk cüzdanlara bütün exchange'ler bazında bir akış mevcut. İlerleyen dönemde piyasanın bir akış, boğa dönemine girmesi durumunda bu yönün tam tersine dönebileceğini de düşünüyorum" şeklinde konuştu.
BORSALAR DAHA ŞEFFAF OLACAK
Mamoru Türkiye Ülke Direktörü Baran Yıldırım, FTX haberinin merkezi borsaların daha şeffaf bir yaklaşım sergilemeye başlaması bağlamında bir milat oluşturabileceğini belirtti. Yıldırım, "Kullanıcıların yatırımlarının ne şekilde muhafaza edildiği noktasında merkezi borsalar ya da farklı servisler aracılığı ile belli inisiyatiflerin daha fazla oluşacağını söylemek yanlış olmaz. Borsalar şu aşamadan itibaren olabildiğince şeffaflığı arttırıyor olmanın yolları üzerine düşünmeye başladı. Diğer taraftan tümüyle zincir üstü veriler aracılığı ile takip edilebilir olma doğası itibarıyla merkezi olmayan yapıların (DeFi) kullanıcıların odağında daha sık yer almaya başlayacağını düşünüyoruz" dedi.
NE İLK NE DE SON OLACAK
Yaşanan FTX krizi, kripto sektöründe ne ilk ne de son olacağını söyleyen Kriptomeda Yönetici Editörü Hazal Orta, "Hemen hemen bu ivmede büyüyen tüm sektörleri incelediğimizde, katma değer üreten, içerik çıkaran ve inovatif şirketler olduğu kadar bu gelişimi suistimal eden aktörlerin olduğunu da görürüz. Aslında FTX'in çok fazla öne çıkmasının en büyük sebebi de bu oldu. Birçok uzmanın da söylediği üzere FTX'te legal başlayıp illegale kayan bir iş modeli söz konusu. Her platform bir parmak izi gibi farklı iş modellerine sahip durumda. Bu yüzden önümüzdeki dönemde de böyle olayların yaşanmaması için bir garanti yok. Ancak sektör açısından böyle önemli bir markanın deyim yerindeyse çok hızlı bir şekilde yok olmasının önemli bir ders olduğunu kanaatindeyim. Bu yüzden çok daha tedbirli günler bizi bekliyor diyebiliriz" şeklinde konuştu.
"Bu gelişmeler negatif yorumlanmamalı"
Kafkas SÖNMEZ / Gate TR Ülke Müdürü
Kripto paraların geleceğiyle alakalı durum ise bu durumlar negatiften ziyade pozitif bir etki etmeli. Çünkü bu noktada dezenformasyona uğramış, sorunlu dediğimiz platformların kripto ekosistemi içerisinden silinmesi uzun vadede yatırımcı için de pozitif bir unsur. Çünkü ileride daha büyük mağduriyetlerin de önüne geçilebilecek şekilde aksiyon alınmış oluyor. Dolayısıyla bu gelişmelerin negatif yorumlanmaması gerektiği kanaatindeyim. Dünyada herhangi bir yerde, paranın bulunduğu herhangi bir organizasyonda, e-ticaret sitelerinde, geleneksel piyasalarda da olabilir. Her yerde hem dolandırıcılık hem de iflas vakaları mümkün. Bu, içinde bulunduğu sektöre zarar vermekten ziyade sektörün güçlenmesine, daha sağlamlaşmasına ve kullanıcıların daha fazla bilinçli olmasına neden olur. Kripto para piyasasında da aynı şekilde bir para döngüsü var. Kripto ekosisteminde yaşanabilecek bir dolandırıcılık ve iflas vakası, geleneksel piyasalarda da yaşanabilir. Daha önce de yaşanmıştır. Bu geleneksel piyasaların güvensiz olduğu anlamında gelmez. Aksine geleneksel piyasalarda güvensiz bulunan platformların ortadan kalkmasına neden olur. Bu noktada da biz Gate.io olarak kendimizi gayet güçlü ve yerinde hissediyoruz. Bizim için de aslında çürük elmaların aradan kaynaması gayet pozitif bir unsur. Geçtiğimiz günlerde de bütün rezervlerimizi somut bir şekilde kullanıcılarımıza sunduk. Bu şekilde diğer exchange'lerin de aksiyon alarak kullanıcıları tatmin etmelerini umuyoruz.
"10'dan fazla borsa kalmayacak"
Gracy CHEN / Bitget Global Yönetici Direktörü
FTX'in iflası, bazı borsaları yukarı veya aşağı yönlü olarak etkileyebilir. Piyasa duyarlılığı nedeniyle iyi bir iş modeline sahip olmayan diğer bazı şirketlerin de yüksek iflas riskine sahip olabileceğini görmekteyiz. Endüstrimiz genel olarak iyi, çünkü bu olay ekosistem için dönüşüm ve konsolidasyonun hızını daha da artırdı. Ve sadece daha güçlü oyuncuların sahada kalacağını ve tüm endüstrinin daha şeffaf ve daha güvenli olma yolunda ilerleyeceğini tahmin ediyoruz. Diğer borsalar için konuşamasak da, kullanıcıların Bitget'teki bakiyelerinde büyük bir düşüş görmüyoruz. Aksine, Bitget açısından pozitif bir durum var. Kullanıcılarının güvenini kazandığı için, varlıklarını saklama açısından güvenli bir yer olarak gördüklerini düşünüyoruz. Bu olaydan sonra kullanıcı sayılarımızda artış gözlemledik. Borsalar bir konsolidasyon aşamasına girecek. FTX'in ölüme yakın olmasıyla Binance'in lider konumu daha da sağlamlaştı. Sektörde güçlü rekabet gücüne sahip 10'dan fazla merkezi borsa olmayacak gibi görünüyor. Bu durum kripto piyasasını daha "oligopolistik" hale getirecek ve geriye kalanlar, bir hayal satmak yerine kullanıcılar için iyi ürünler ve deneyimler oluşturmaya odaklanacak.
"Yabancı borsalar baskı hissedebilir"
Baran YILDIRIM / Mamoru Türkiye Ülke Direktörü
Kripto paralar sadece geleneksel anlamda yatırıma konu olmanın ötesine geçmeye başladı. Gelinen noktada yine kripto paralara dokunan NFT, Metaverse, Merkeziyetsiz Finans gibi başlıkları konuşuyoruz. Bu gibi başlıklar öyle gözüküyor ki, kalıcı olacak. Dolayısıyla kripto paralar adaptasyona bağlı olarak hayatımızda yer almaya devam edecek. Fiyat grafiklerinde yüzde değişimlerini kestirmek çok mümkün değil, zira volatilite kripto para piyasaların doğal bir parçası ancak son beş-altı aylık süre içerisinde tanık olunan olumsuz gelişmeler alt alta toplandığında "daha fazla ne yaşanabilir?" sorusu ister istemez akla geliyor. Al sat'a konu edilmeyecek nitelikteki yatırımların soğuk cüzdanlara çekilmeye başladığını sanırım söyleyebiliriz, evet. Özellikle yabancı menşeili borsalar kısa süre ile itibarıyla bu yönde bir baskı hissedebilirler. Bu bağlamda borsalar bir tür stres testinden geçiyor ve yaşanan son olaylardan sonra regülasyonların çok yakın zamanda hayata geçeceği ön kabulü ile hareket edildiğinde de borsaların bu test sürecinde çok iyi bir performans göstermesi gerekecek.
"Kripto para piyasaları bir kırılımdan geçiyor"
Hazal ORTA / Kriptomeda Yönetici Editörü
Birçok kullanıcı, çok daha bilinçli bir hâle gelerek varlıklarını cüzdanlara taşıdılar. Ancak bu noktada genel kullanıcı kitlesine bakmak gerekiyor. Genel kullanıcı kitlesi anlık alım satımlar yapmak, fırsatları hızı değerlendirmek ve hatta botlar kullanmak isteyebiliyor. Bu yüzden hem sıcak hem de soğuk cüzdanlar pek tercih edilmiyor. Bu noktada geçişin güven algısı çok daha güçlü ve FTX krizini iyi yöneten borsalara doğru olduğunu söylemek yanlış olmaz. Kripto sektörü aslında birçok önemli kırılımdan geçiyor. Bunların arasında en önemlisi ise regülasyonlar. Öyle ki yönetimlerin ve düzenleyicilerin kripto sektörünü tanıması ve bu tanımlar üzerinden yasaya dahil etmeleri söz konusu. Bu son yaşananlar, sadece düzenleyicilerin ve yatırımcıların algısı üzerinde negatif bir etkiye sahip olduğu için sektörün geleceğine etki ediyor. Piyasalarda yaşanan düşüşte ise birçok parametrenin etki ettiğini görüyoruz. Düşen piyasanın sadece kripto olmadığını da göz önünde tutmakta fayda var. Kripto sektörü artık diğer piyasalarda ayrı tutulabilecek ufak bir hacme sahip değil. Doğal olarak her FED açıklaması, enflasyon verisi veya küresel krizden etkileniyor. FTX'in yaşadığı kriz de benzer şekilde sektöre etki edecektir, ancak Terra krizinde yaptığımız gibi ders alıp yola devam etmemiz gerekiyor.
"Bir milyon yatırımcı parasını çekemedi"
Alper Samet YORAK / Bitay Araştırma Departmanı Analisti
Son bir-bir buçuk aydır küresel piyasalara kıyasla pozitif ayrışan kripto para piyasası, dünyanın en büyük borsalarından biri olan FTX'in iflası ile büyük bir darbe aldı. Bir haftada yüzde 20 değer kaybı yaşayan piyasa, FTX olayı ile birlikte tedirginlik hissini de üzerinde taşıyor. Bu duruma sebep olan konuyu ise dünya çapında yatırımcılardan ve kullanıcılardan milyar dolarlar toplayan FTX'in bu paralar ile riskli ürünler satın alarak büyük zarar etmesi olarak özetleyebiliriz. Zarar öyle büyük oldu ki bir milyonun üzerinde yatırımcı parasını çekemedi. Bu gelişme bize, dünyanın dört bir yanında tanınan, büyük şirketlerin ve bu şirket sahiplerinin de çok basit hatalar yapabileceğini, kripto para piyasasının önemli düzenlemelerle belirli bir çerçeveye oturtulması gerektiğini bir kez daha göstermiş oldu. Yerli ve lisanslı borsalara verilen değer artacaktır. İnsanlar kripto para yatırımı yapmak istediğinde global borsalardan ziyade şeffaflık ve hesap verilebilirlik ilkelerine önem veren, yerli borsaları tercih etme eğilimi içerisine girebilirler.
