İlk kez hisse alacaklar için 10 adımlık borsa rehberi -2-
PARA BORSA/ ZEYNEP CANDAN AKTAŞ Her ne kadar yatırımcılar borsaya yatırım yapmak için yükselişlerle gündeme oturmasını bekleseler de borsa aslında uzun vadeli yatırım yeri. Yükselirken alayım, kısa dönemde kazanayım, diye düşünenlerin çok büyük bir kısmı hayal kırıklığına uğruyor burada. Her şey çok güzel giderken bir anda işler tersine dönüveriyor. Ya da her şey çok kötü, borsada bir şey olmaz diye düşünüldüğü bir anda, trend tersine dönüyor ve bu kez kötümser yatırımcılar, piyasanın arkasından bakakalıyor. Gelin, bu hafta elimiz erdiğince, dilimiz döndüğünce borsayı, borsaya yatırım yapmayı bir kez daha anlatalım. Yatırımcılar neye yatırım yaptığının ve risklerin farkında olsun.
6-HİSSE SENEDİ NASIL SEÇİLİR?
Borsada hisse senedi fiyatları her an arz ve talebe bağlı olarak dalgalanıyor. Bu arz ve talebi ne etkiliyor derseniz, şirketin faaliyetleri, karlılığı, sektördeki gelişmeler, ülke ekonomisindeki gelişmeler ve hatta dünya piyasalarındaki gelişmeler-açıklamalar-politikalar vb. borsada işlem gören hisse senetlerinin fiyatlarını etkiliyor. Sürekli bir dalgalanma ve denge arayışı içerisinde dalgalanan piyasada, hangi hisse senedine, hangi fiyattan, hangi tutarda, ne kadarlık bir süre için yatırım yapılacak? Bu soruların cevabını bilmesi beklenen yatırımcı, arayış içerisinde çoğu zaman sadece bir hisse senedinin adının peşinde koşup, tüyo arıyor. Bir şirketin faaliyetleri çok uzun süreli ancak hisse senedindeki fiyat dalgalanmalarının süresi çok kısadır. Bu nedenle uzun vadede şirkete biçilen değer ile piyasada oluşan fiyatlar, çoğu zaman birbirini tutmuyor.
Peki ne yapmalı, hisse senetlerine yatırım yapmak için baz alınacak, yatırımcıya yol gösterecek herhangi bir şey yok mu? Tabii ki var. Yatırımcı teknik ve temel analiz yöntemlerine göre hisse seçebilir. Ancak bu analizleri başarılı bir şekilde yaparak, doğru yatırımlara ulaşmak, ciddi bir bilgi birikimi gerektiriyor. Birinci yol, yatırımcı bu yöntemler konusunda eğitimler alabilir, kendisini geliştirebilir. İkinci yol profesyonel yatırım danışmanlığı alabilir. Üçüncü olarak da hisse fonlardan seçim yaparak, bir anlamda hisse senedi seçimi konusunu fon yöneticisine bırakabilir.
Hisse seçimini ve portföy yönetimini kendisi yapmak isteyenler öncelikle aracı kurumların sunduğu günlük, aylık raporlar ve analizleri takip etmeli. Zaman zaman borsa ve aracı kurumların birlikte yaptıkları eğitimler olabiliyor, mümkün olduğunca bu eğitimlere katılmalı. Ekonomi dergileri, TV kanalları, gazetelerin ekonomi sayfaları piyasanın genel akış yönü konusunda fikir verici olabilir. Borsadan hisse senedi almak isteyenlerin mutlaka takip etmesi gereken en önemli sitelerden biri de Borsa İstanbul'un sitesi. Ekteki linkten hisse senedi piyasaları ile ilgili bütün verilere ulaşılabilir. https://www.borsaistanbul.com/tr/sayfa/68/pay-piyasasi
Borsada yatırım yapmak isteyenler mutlaka Kamuoyu Aydınlatma Platformu'nu (KAP) izlemeli. KAP'tan https://www.kap.org.tr/tr/bist-sirketler sayfasından tercih edilecek hisselerin sahibi olan şirketlerin kamuya yapılan açıklamaları, mali tabloları ve şirketin faaliyet alanı ile ortaklık yapısı, yöneticileri izlenebilir. Bunlar neden önemli, bilmek zorunda mıyım, dediğinizi duyar gibiyim. Eğer, niyetiniz gerçekten bu şirketlere yatırım yaparak, şirketin faaliyetleri nedeniyle elde ettiği gelir ve büyümeden faydalanmak ise bunları bilmek zorundasınız. Yoldan geçen herhangi birine birikimlerinizi teslim etmediğinize göre, borsada da yatırım yapacağınız şirketleri ve sizin paranızın değer kazanıp-kazanmamasında birinci derecede etkili olacak, şirket sahibi ve yöneticilerini tanımalısınız.
7-HİSSE SENEDİ PORTFÖYÜ NASIL OLUŞTURULUR? (ÇEŞİTLENDİRME)
Hisse senedi piyasalarının volatil yapısı, yatırımcılar için risk oluşturuyor. Bu nedenle hisse senedi yatırımı için ayrılan tutarın tamamının tek bir hisse senedine yönlendirilmesi yerine, farklı sektörlerdeki hisse senetlerinden bir portföy oluşturulması öneriliyor. Aynen yumurtaların tek sepete koyulmaması gibi. Böylece farklı hisse senetlerinden oluşabilecek zarar, portföydeki diğer hisse senetlerinden elde edilecek karlarla tolere edilebilecek, yatırımcı toplamda daha az bir zararla karşılaşacaktır. Portföyde çeşitlendirme yapmanın pek çok yöntemi bulunuyor. Örneğin aynı sektör içinde faaliyet gösteren hisse senetlerinden bir portföy oluşturulabileceği gibi, farklı sektörlerin her birinden hisseler alınarak da bir portföy oluşturulabilir. Veya içerisinde hisse senetleri, borçlanma araçları kıymetli madenler ve döviz bulunan daha geniş kapsamlı başka bir çeşitlendirme yöntemi de tercih edilebilir.
8-TEMETTÜ YATIRIMI NEDİR?
Hisse senetlerinin yatırımcılara iki şekilde getiri sağlıyor: Birincisi fiyat artışı, ikincisi temettü. Ülkemizde genellikle fiyat artışlarından faydalanma amacı daha ağır bastığı için yatırımcılar piyasaya yükseliş eğilimi başladıktan sonra geliyor. Tek defada borsaya ayırdığı tutarı piyasaya sokuyor. Hatta üzerine kredi kullananlar, evini arabasını satıp hisse senedine yatıranlar oluyor. Halbuki, hisse senedi portföyünü azar azar yatırımlarla oluşturmak mümkün. Aylık alımlarla uzun vadede oluşturulacak hisse senedi portföylerinin çoğunda temettü dağıtan şirketler tercih ediliyor. Böylece uzun vadede hem portföyde biriken hisse senetlerinin değer artışından hem de temettülerden elde edilecek gelirlerden faydalanmak mümkün oluyor. Temettülerin tekrar hisse senedi yatırımına yönlendirilmesiyle ise çok daha hızlı büyüyen bir portföy ortaya çıkıyor.
Son dönemde oldukça moda olan temettü yatırımcılığı, bir anlamda yatırımcıları piyasa dalgalanmalarına karşı koruyor. Nasıl mı? Temettü yatırımcıları, ellerinde tuttukları hisse senetlerinin fiyatından çok, vereceği temettüye odaklanıyor. Böylece piyasa dalgalanmalarına karşı daha sabırlı davranarak, hisse senedi yatırımlarını daha uzun süre devam ettirebiliyorlar. Peki, hangi şirketler temettü veriyor, temettü portföyü için hangi şirketlerin hisseleri tercih edilmeli? Ya da bu yılın temettü veren şirketleri, bunu ne kadar sürdürebilecek? Temettü veren şirketler listesi değişmiyor mu? Temettü yatırımcılığına soyunan ve bunu uzun süre devam ettirmek isteyenler, KAP'ta Temettü Endeksleri ve bu endekslerin hesaplamasına dahil edilen hisse senetlerinin hangileri olduğunu aşağıdaki linkten güncel olarak takip edilebilir. https://www.kap.org.tr/tr/Endeksler
9-FONLARLA HİSSE YATIRIMI YAPILIR MI?
Borsada yatırımcı olmak isteyen ancak; temel-teknik analizden anlamıyorum, hisse seçmekle uğraşamıyorum, çeşitlendirmeyi bilemiyorum diyenler için farklı yöntemler var. Yatırım fonları ve borsa yatırım fonları aracılığıyla da hisse senedi yatırımı yapılabilir. Yatırımcılar TEFAS Platformunda işlem gören bütün yatırım fonlarını, yatırım hesaplarındaki fon alış menüsünde görebiliyorlar ve bunlardan tercihte bulunabiliyorlar. Peki, ne yapıyor bu yatırım fonları? Yatırım fonları portföy yönetim şirketleri tarafından, menkul kıymetlerden oluşan bir portföyü yönetmek amacıyla kuruluyor. Fonun portföyü profesyonel yöneticiler tarafından yönetiliyor. Yatırım fonlarından; portföyünden en az yüzde 80 oranında hisse senedi bulunanlar, hisse senedi yatırım fonu olarak adlandırılıyor.
Borsa yatırım fonları ise yatırım fonları gibi portföy yönetim şirketleri tarafından kuruluyor, ama TEFAS Platformunda değil, aynen hisse senetleri borsada gibi işlem görüyor. Peki, yatırım fonları ve borsa yatırım fonları ne avantaj sağlıyor? Neden borsadan doğrudan hisse senedi değil de yatırım fonu almalı? Fonlara yatırım yapmanın sağladığı en önemli avantaj, borsada hisse seçme zahmetinden yatırımcıları kurtarmasıdır. Fon portföyü uzmanlar tarafından yönetilir ve portföye alınacak hisse senetleri uzmanların analizleri sonucunda seçiliyor. Diğer yandan yatırım fonları ve borsa yatırım fonları çeşitlendirme yapılmış portföylerden oluşuyor. Yatırımcıların bir daha portföy çeşitlendirmesi yapmasına gerek kalmıyor. Dolayısıyla farklı sektörlere yatırım yapan birkaç yatırım fonuyla yüzlerce değişik varyasyonda çeşitlendirme yapmak mümkün hale geliyor.
10-HALKA ARZ NEDİR?
Hisse senetlerine yatırım yapmanın yöntemlerinden bir diğeri de halka arzlardır. Halka arz bir süreç olmakla birlikte sürecin sonunda halka arz edilen şirketin hisse senetleri borsada işlem görmeye başlıyor. Halka arz süreci doğrudan borsada işleme açılma veya borsa dışında aracı kurumlardan talep toplama yöntemleriyle yapılabiliyor. Peki, halka arzdan hisse senedi talep ederken neye dikkat edilmeli? İlk dikkat edilmesi gereken unsur, halka arz edilecek hisse senetleri, sermaye artışı yoluyla ihraç edilen hisse senetler mi, yoksa ortak tarafından satılan hisse senetleri mi? Eğer halka arzda ortak hisse senedi satışı yapıyorsa bu, ortak veya ortaklar nakde dönmek istiyor demektir. Şirketin kurucu ortağının veya ortaklarının nakde dönmek istediği, yani hisselerini azalttığı bir dönemde, halka arzdan hisse alan yeni yatırımcılar şirketin büyümesini ve karlılığını sürdürüp-sürdüremeyeceği yolundaki sorularına cevap bulmalıdır.
Peki, halka arz edilen hisse senetleri sermaye artışı yoluyla ortaya çıkmış ve bu hisselerin satışı ile oluşacak halka arz geliri şirketin işletme sermayesine, faaliyetlerine ve büyümesine katkı sağlayacak ise? Bu durum halka arz edilen hisselerin talebini başlı başına olumlu etkiler. Çünkü şirkete taze kaynak girişi sağlanacak ve belki de ileriki bir tarihte, bu kaynaklar sermaye artışında kullanılarak, bedelsiz sermaye olarak ortaklara dağıtılacaktır.
Diğer taraftan halka arzdan talepte bulunmadan önce mutlaka halka arz izahnamesi incelenmeli, şirketin faaliyetleri, ortakları, satılan hisse senetlerinden elde edilecek gelirin hangi amaçla kullanılacağı ve halka arz fiyatı değerlendirilmelidir.