Bilanço nasıl okunur?

TALHA APAK Bilanço dönemindeyiz. İşletmelerin ne kadar büyüdüğü veya ne kadar küçüldüğü, olası hataların tespit edilmesi ve yeni politikaların üretilmesi, bilançoların doğru okunması ve tahlil edilmesiyle mümkün…

Bilançoları doğru okumak önemli

2020 ve 2021 yılları, koronavirüs pandemisinin etkisinde kaldı. Dolayısıyla bu olağanüstü durum, birçok işletmenin bilançosunu olumsuz etkiledi. Başta bilançolar olmak üzere mali tabloların hazırlandığı ve kesinleştiği bir dönemdeyiz. Kurumların faaliyetlerini irdelemek ve yeni hedeflerini belirlemek için başvurdukları önemli göstergeler, son durum mali tablolarıdır. Bilanço, işletmeler için sadece kamusal yükümlülüklere istinaden düzenlenen bir tablo olmayıp önemli mali ve finansal analizlerin de tek bilgi kaynağıdır. Yöneticilerin veya yönetim kurullarının temel işlevi, işletme kaynaklarının en verimli şekilde kullanılmasını mümkün kılacak bir bilgi akış sisteminin kurulmasını sağlamaktır. Bu anlamda yönetim, elindeki kaynaklarını en iyi şekilde kullanmak sorumluluğundadır. Bu sorumluluğun bir gereği olarak, işletmede uzmanlaşmanın sağlanması, risklerin dağıtılması ve iyi yönetim ilkelerinin kurulması temel amaç olmalıdır.

YÖNETİCİNİN BAŞARI GÖSTERGESİ

İyi bir yönetici; bilanço okuma teknikleri yoluyla kendisi tarafından yönetilen işletmeyi tahlil ederken, bağımsız bir kuruluş ya da işletme içi denetim sistemleri ile yönetimin başarısını ölçebilir. Günümüzde iyi bir yönetici profili çizilirken, onlarca ölçülebilir somut ölçütler yanında yöneticinin bilanço okumayı bilmesi, önemli bir koşul olarak telaffuz edilmektedir. Bu çerçevede, yöneticilere ve yönetim organına sunulan finansal tabloların ve özellikle de bilançonun doğru okunup anlamlı karşılaştırmalarla karar alınması ve uygulanması gerekir. Böylece, yönetici hangi meslekten olursa olsun, bilanço yapısı ile bu yapı içerisindeki anlamlı değişikliklerin neler ifade edebileceğini bilmek zorundadır. Bu çerçevede karar alan, karara destek olan her birim yöneticisinin; bilanço, gelir tablosu, mizan gibi şirket kayıtlarında üretilen bilgi ve belgeleri nasıl kullanacağını, nasıl okuyacağını bilmelidir. Şayet yönetici, doğru ve sağlıklı bilgilerden oluşmuş bir bilanço ve ona dayalı analizlerle karar alıyor ise işletme, faaliyet sonuçlarını değerlendirme konusunda anlamlı bir yerdedir denilebilir.

DİKKAT EDİLECEK ÖNEMLİ HUSUSLAR

a) Bilançodaki varlıkların, bilanço tarihindeki gerçeğe uygun değerleriyle gösterilebilmesi için, varlıklardaki değer düşüklüklerini göstererek karşılıkların ayrılması zorunludur. Dönen varlıklar grubu içinde yer alan menkul kıymetler, alacaklar, stoklar ve diğer varlıklar içindeki ilgili kalemler için yapılacak değerleme sonucu, gerekli durumlarda uygun karşılıklar ayrılmalıdır. Bu ilke, duran varlıklar grubunda yer alan alacaklar, bağlı menkul kıymetler, iştirakler ve diğer duran varlıklardaki ilgili kalemler için de geçerlidir.

b) Bilançoda duran varlıklar grubunda yer alan maddi duran varlıklar ile maddi olmayan duran varlıkların maliyetini çeşitli dönem maliyetlerine yüklemek amacıyla her dönem ayrılan amortismanların birikmiş tutarları, ayrıca bilançoda gösterilmelidir. Duran varlıklar grubu içinde yer alan özel tükenmeye tabi varlıkların maliyetini çeşitli dönem maliyetlerine yüklemek amacıyla her dönem ayrılan tükenme paylarının birikmiş tutarları, ayrıca bilançoda gösterilmelidir.

c) Verilen rehin, ipotek ve bilanço kapsamında yer almayan diğer teminatların özellikleri ve kapsamları, bilanço dipnot ya da eklerinde açıkça belirtilir. Bu ilke, alınan rehin, ipotek ve bilanço kapsamında yer almayan diğer teminatlar için de geçerlidir. Ayrıca işletmenin varlıkları ile ilgili toplam sigorta tutarları bilanço dipnot ya da eklerinde açıkça gösterilmelidir.

d) Gelecek dönemlere ait olarak önceden tahsil edilen hasılat ile cari dönemde tahakkuk eden ancak gelecek dönemlerde ödenecek giderler, kayıt ve tespit edilerek bilançoda ayrıca gösterilmelidir.

Bilançoyu doğru okumak yorumlamak; işletme yönetimini, ortakları, borç verenleri, çalışanları, kamu mali idaresini, işletmenin ticari ilişkide bulunduğu kurumları ilgilendirdiğinden yönetici, bilançoyu okurken ayrıca şunlara da dikkat etmelidir;

• Muhasebe hesap bakiyeleri bilançoya doğru yansımış mı?
• Gerçekten bu kadar stok var mı? Stok bilgileri hangi veri tabanı ve işlem kontrol sistemine dayanıyor?
• Alacaklar neden bu kadar birikmiş? Alacakların toplam satışlara göre dağılımı ve ağırlığı nedir? Firma bazında biriken alacakların rakamı, her bir firmaya göre yapılan satışlara göre ne gibi seyir izliyor? Satış iadeleri ve iskontolar doğru mudur? Nasıl bir seyir izliyor?
• Kasada anlamsız nakit var mı? Kasa bakiyesi fiktif midir?
• Ortaklardan alacak ve ortaklara borçlar, işletme işlem hacmine göre yüksek midir?
• Borçlar işletmenin iş hacmine göre önemli tutarlarda mı?
• Personele ve çalışılan ticari işletmelere verilen avanslar sektöre göre ve işletme imkanlarına göre normal seviyede midir?
• Alacakların dava ve icra safhasında olan tutarları ne kadardır? Bu alacaklar için karşılık ayrılmış mı?
• Finansman giderlerindeki artış, kullanılan kredi tutarları aynı olduğu halde neden artmıştır?

Bilanço ve gelir tablosunun anlamlı okunabilmesi için her şeyden önce ekonominin hangi konumda olduğunun da bilinmesi gerekir. Böylece; bilançoyu sadece rakamsal olarak görme yerine bu rakamların sektör, ülke ve uluslararası gelişmelerin ışığı altında ne anlam ifade ettiğinin de tespiti gerekir.