PARA DÜNYA/ ALEV RİGEL Turizm tabiriyle 24 "destinasyon", ağır turist akını yüzünden adeta inliyor. Bu durum, daha önce bilmediğimiz "aşırı turizm" (overtourism) kavramını ortaya çıkardı. Bir zamanlar, turist çekmek için her yolu deneyen kentler, artık daha az turist gelmesi için kısıtlayıcı tedbirleri arka arkaya yürürlüğe koyuyor. Turist istemeyen merkezlerin sayısı arttı. Gelecek yıl daha da artacak. İşte turistlerden bıkmış 24 devlet, kent, ada, komün, yöre:
* Venedik
İtalya'nın buram buram tarih kokan, dünyaca ünlü kenti, turistlerden "ayak bastı parası" istiyor. Yılda 20 milyon turistin ziyaret ettiği kente girmek isteyen turistler, sembolik olarak 5 euro ödüyor. Devasa cruise gemilerinin girişi de yasaklandı. 2019'da bir gemi, yanaşmaya çalıştığı iskeleyi parçalamıştı. Kent belediyesi bu kararı UNESCO'nun uyarısından sonra aldı. Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Teşkilatı UNESCO, turistlerin, tarihi eserlere, tamir edilemeyecek derecede zarar verdiğini duyurmuştu.
* Portofino
"Son liman" demek olan Portofino, İtalya'nın Cenova kenti yakınlarında, nüfusu yarım milyonu bile geçmeyen küçük bir balıkçı kasabası. Zaten küçük olan meydanını turistler doldurunca belediyesi, burada selfie çektiren yabancılara, 275 euro ceza kesmeye başladı. Belediye Başkanı Matteo Viacava, bir kaos oluştuğu gerekçesiyle bu kararın alındığını bildirdi. Viacava, "Herkesin güzel yöremizden zevk almasını istiyoruz, birbirlerini engellemelerini istemiyoruz" diyor.
* Roma
İtalya'nın başkentinde son derece dikkatli dolaşmalısınız. Yaptığınız her hareket, attığınız her adım, bir para cezası gerektirebilir. Gömleğini çıkarıp çıplak dolaşanlar, köprü korkuluklarına kilit asanlar, sandviç yiyip yerlere döke döke dolaşanlar, tarihi eserlere zarar verecek şekilde hareket edenler, turizm polisleri tarafından ağır para cezasına çarptırılıyor. Özellikle Trevi Çeşmesi'ni ziyaret edenler çok dikkatli olmalı. Suya girenler, çeşmeye zarar verecek şekilde hareket edenler, olmayacak yerlere oturanlar, ceplerinde oldukça yüklü para taşımalılar.
* Sardinya
İtalya'ya ait olan Sardinya Adası'nın "Spiaggia Rosa" adı verilen "Pembe Plaj"ının davetkar kumları asla kazılmamalı, oyun alanı haline getirilmemeli, hatıra olarak bir avuç bile alınmamalı. Aksi halde 500 euro ile 3 bin 500 euro arası bir ceza ödemeye hazır olun. Yakınlardaki Budelli Adası plajı ise 30 yıl önce turistlere kapandı. Pembe renk, bölgeye özgü mikro-organizmalardan geliyor. 2022'de Sardinya'nın beş plajına giriş ücreti de, 3 euro olarak belirlendi.
* Floransa
Geçen yıl haziran ayında belediye, günlük ev kiralamayı yasakladı. Sayıları 11 bine ulaşan kısa süreli oda kiralama işi, bölgenin yerli halkını olumsuz etkileyince yasak kararı geldi. Kentin tamamı tarihi olduğundan vereceğiniz en küçük zarar bile cebinizin boşalmasına neden olabilir. İtalyanların Firenze dediği Floransa'nın geçen yıl turizm geliri 5.5 milyar euro oldu. Kente gelen turist sayısı da her yıl yüzde 6-8 oranında artış gösteriyor.
* Trentino Alto Adige
İtalya'nın kuzeyinde özerk bir bölge. Burada da yeni kurallar uygulanmaya başladı. Özel araçlarıyla İtalya'ya gezmeye gelenler, ülkeden ayrılmadan önce bu bölgede bir gece konaklamayı tercih ediyor. Bu da bazı kısıtlamalarla karşı karşıya kalacakları anlamına geliyor. Ünlü bir buzul gölü olan "Lago di Braies", İtalya'da son görecekleri yer olduğundan çevresi hayli kalabalık oluyor. Bu gölün fotoğraflarına, internetten bakmanızı tavsiye ederiz.
* Atina
Akla gelen ilk tarihi ziyaret noktası, elbette ki Akropolis. Ziyaretçi sayısı, günde 20 bin ile sınırlı. Üstelik turistler, Akropolis ve çevresine girebilmek için kayıt yaptırıyor. Sabah 8.00'den akşam 8.00'e kadar olan saatlerde ziyaretçi sayısı değişken. Sabah daha az turist varken, öğleden sonra bu sayı doruk noktasına ulaşıyor. Yunan Kültür Bakanı Lina Mendoni, "Tarihi değerlerimizi korumak zorundayız" diyor. Akropolis, "yüksekteki kent" demek. Burada tapınaklar, hazinedarlıklar ve çeşitli resmi kurumlar olurdu. Bir saldırı anında da halkın sığınak yeriydi.
* Hallstatt
Avusturya'nın en güzel manzaralara sahip kasabası. Turizm broşürlerinde mutlaka bir Hallstatt manzarası olurdu. Şimdi çok pişmanlar. Artık turist istemiyorlar. Ancak burası Hallstadt ile karıştırılmamalı. O, Almanya'da. 2019'da Amerikan gazetesi The Washington Post'un turizm sayfasında yer aldığından beri bu kasabaya ilgi fazla. 1997'de UNESCO'nun Dünya Mirası Listesi'ne alınmıştı. Sadece 775 kişinin yaşadığı kasabaya günde 30 bin turist gidiyor. Tur otobüsleri ve yabancı plakalı otomobiller, kasaba merkezine sokulmuyor. Amaç, turist sayısını hiç olmazsa üçte birine düşürmek ve yerel halkı rahat ettirmek.
* Galapagos Adaları
Büyük Okyanus'ta Ekvador'a ait olan bu adalardaki, ulusal parklar çok sıkı denetim altında bulunuyor. Turistlerin bilmeden de olsa vereceği zararı en aza indirmek için kolluk kuvvetleri devriye geziyor. Adaya ayak basan her turist, 100 dolar vergi ödemek zorunda. Galapagos, 127 volkanik adadan oluşuyor. İngiliz doğa bilimci Charles Darwin, adalara gidip, türler hakkında kapsamlı inceleme ve sınıflama yapmıştı.
* Boracay
Filipinlerin en popüler adası. Ancak altı ay kadar kapalı kalmıştı. Otellerin ve restoranların kanalizasyon sorunu halledildikten sonra turizme yeniden açıldı. 2014'te turizm dergileri tarafından, dünyanın en iyi adalarından biri seçilmişti. Turistler, ticaret rüzgarlarının estiği "amihan mevsimi"nde Boracay'a gitmeyi tercih ediyor.
* Maya Sahili
Tayland'ın en önemli plajlarından biri. Leonardo di Caprio'nun oynadığı "The Beach" (Kumsal) filmiyle ünlenmişti. Ancak ada 2018-2022 arası turistlere kapatıldı. Amaç, günde 5 bin turistin ziyaret ettiği adada habitatı bir düzene sokmaktı. Doğal konumu, ekosistemi ve mercanları koruma altına alındı. Ziyaretçiler adada sadece bir saat kalabiliyor. Mercanların olduğu yerde, yüzmek, dalmak yasak. Motorlu teknelere de izin yok.
* Penang
İnternet üzerinden günlük yapılan rezervasyonların yasaklandığı ilk Malezya turizm destinasyonu. 2023'te oda kiralayan turistlerin, yerli halka olan kötü davranışları yüzünden böyle bir karar alındı. Yeni düzenlemeye göre sadece lisanslı turizm işletmeleri, turist kaydı yapabiliyor. O da birkaç gün gibi kısa süreli. Ayrıca turistlerden vergi alınıyor.
* Bali
Endonezya'nın turizm devi Bali, şu sıralarda turist vergisini tartışıyor. Yabancı turistler, kendilerine çok ucuz gelen Bali'de para harcamaya bayılıyor. Ancak bölge esnafı, turist vergisine karşı. Vergiyi devlet alacak, esnaf, vergi vermek istemeyen turistten para kaybedecek. Vergi olarak alınacak para, 30-100 dolar arasında değişiyor.
* Okinawa
Japonya'nın Galapagos'u olarak bilinen Okinawa'nın da başı turistlerle dertte. Ekosistemi koruma kaygısı içindeki Japonlar, özellikle Iriomote adasına giden turist sayısını günde bin 200 ile sınırladı. Ada, vahşi kedileriyle tanınıyor. Yüz kadar kediye, gözleri gibi bakıyorlar. Ancak burayı yine Japonların "Aoshima" kedi adasıyla karıştırmayın.
* Amsterdam
Hiç bir turistten çekmediler, İngiliz turistlerden çektikleri kadar. Bunu açıkça da dile getiriyorlar. İngilizlerin derdi, bekarlığa veda partisi yapmak, Hollanda pub'larını ziyaret etmek. Türkçesi, alkollü içki alarak olay çıkarmak. Bu durumdan bıkmış olan Hollandalı yetkililer, internette Amsterdam'ın pub ve partileriyle ilgili aramaları sırasında, sert bir uyarı yazısı çıkarıyor.
* Barcelona
İspanya'nın en gözde turistik kenti, yabancı turistlerden aldığı vergiyi bu yıl artırmaya çalışıyor. Otellerde bir geceliğine ödenen vergi, 5.25 euro'dan 6.75 euro'ya çıkarılacak. Bu para da beş yıldızlı otellerde kalacak turistler için uygulanacak. Lüks otellerde gecelik birkaç bin euro ödeyen yabancı turistler için 5-6 doların lafı bile olmasa gerek. Bir haftalık vergi ise 47.25 euro olarak belirlendi.
* Fransız Polinezyası
Bu Pasifik adalarında da turist kısıtlama tedbirleri uygulamaya kondu. En fazla 700 yolculu turist gemileri, ada limanlarına yanaşabilecek. Binlerce yolcusu olan uluslararası cruise gemileri, küçük turist gemilerine öncelik verecek. Adalara, yılda 300 binden fazla turist alınmayacak. Her yerliye bir turist düşecek bir sayı bu.
* Fransa
Turizm Bakanı Olivia Gregoire, aşırı turizmle mücadele etmek için ülke çapında düzenlemeler yapılacağını açıkladı. Ülkenin iki ikonik cazibe merkezi hakkında kısıtlayıcı önlemler alınması gündemde. Biri Normandiya'daki Mont-Saint-Michel manastırı, diğeri Paris'teki Louvre Müzesi. Hükümetin yakında bir milyon euro'luk kampanyasını açıklaması bekleniyor.
* Machu Picchu
Peru'nun bu olağanüstü tarihi mekanı, Birleşmiş Milletler'in uyarısı üzerine artık koruma altında. Machu Picchu'ya girişteki bilet satışlarının kontrol altında tutulmasını sağlayacak düzenlemeler yapılıyor. Turistler, bölgede dört saatten fazla kalamayacak ve tarihi yapıya zarar verenler, ağır para cezalarıyla karşı karşıya gelecek. Tur rehberleri sadece 16 kişilik grupla bölgeyi gezecek ve belirlenen güzergah dışına çıkamayacak.
* Cornwall
Güneybatı İngiltere'nin "törensel" ili. Törensel demek, monarşinin temsilcilerinin atandığı il demek. Gelirinin yüzde 24'ünü turizmden sağlıyor. Buna rağmen aşırı turizmden şikayetçi. Geçen yıl turizmden 3.5 milyar sterlin gelir elde ettiler. Sahilleri, ilginç topografyası, bahçeleri, müzeleri, tarihi eserleri hatta tarih öncesi kalıntıları, büyüleyici vadileri ile turistleri cezbeden Cornwall, geçen yıl beş milyon ziyaretçi ağırladı. Ancak bunun bedeli de ağır. Her turist dikkatli ve sorumlu davranmıyor.
* Dubrovnik
Güney Hırvatistan'da, Adriyatik Denizi kıyısındaki Dubrovnik, "Kentimize Saygı" kampanyasıyla turist sayısını kısıtlıyor. UNESCO'nun Dünya Mirası kapsamındaki kent, tarihi yapılara girip çıkmayı, hatta tırmanmayı, özel izin olmadan kent içinde motorlu taşıt kullanmayı, mayo ile kenti dolaşmayı, kültürel miras mekanlarında yiyip içerek etrafı kirletmeyi büyük suç sayıyor. Para cezası çok ağır.
* ABD Ulusal Parkları
Ülke, pek çok ulusal parka sahip. Bu parklara giriş, son derece ucuz. 2 dolar ödeyen her turist, otomobiliyle parka girebilir. Ancak yolda karşıdan karşıya geçmeye çalışan anne ayı ve yavrularını beklememek, ağır para cezası gerektiriyor. Bu, sadece bir örnekti. Diğer hayvanlara karşı da hassas olmalısınız. Grand Canyon, Yosemite, Arches, Canyonlands, Yellowstone, Death Valley, parkların en ünlüleri.
* O'Ahu
Hawaii, yabancı turist akını altında çatırdıyor. ABD'ye ait olan bu adaların eyalet yönetimi, adalara ayak basan turistlerden para tahsil etmeyi düşünüyor. Ayrıca parklara, dağlara, şelale bölgelerine, yanardağ havzalarına girmek isteyen turistlerden, ekstra ücret alınacak. Turistler, isterlerse bir yıllık izin de alabilir. Vali Josh Green, "Burada sadece bir milyon 300 bin kişi yaşıyor. Ama her yıl gelen turist sayısı on milyonu geçiyor. Bu turistlerden alacağımız küçük bir ücret bile bizim, çevremizi korumamıza yardım edebilir" diyor.
* Bhutan
Bu ülke demek, Himalaya Dağları demek. Bir Budist krallığı olan Bhutan, yabancı turistlere 200 dolar karşılığı gezme izni veriyor. Dağlara tırmanmanız gerekmiyor. Özel manzaralı ama zor patikalarında yürüyüş yapabiliyorsunuz. Turistler daha uzun kalabiliyor. Bu durumda vergi, sekiz gün için 800 dolara düşüyor.
