Otomobil almanın en zor olduğu ülke: Singapur

PARA DÜNYA/ ALEV RİGEL Önce otomobil sahibi olmak için bir izin belgesi çıkarmalısınız. Bunun için açık artırmaya gidiliyor. En az 104 bin Singapur doları (76 bin ABD doları) masraf yaparak otomobil satın almak için yetki belgesine (Certificate of Entitlement) hak kazanıyorsunuz. Eğer şanslıysanız. Açık artırmada sizden daha yüksek fiyat teklif edenler çıkabilir. Alacağınız izin belgesini sadece on yıl kullanabilirsiniz. Sonra sil baştan. Bir SUV (Sport Utility Vehicle – Sportif Kullanımlı Araç) mu istiyorsunuz? Rakam, 146 bin Singapur dolarına (106 bin 630 ABD dolarına) çıkabilir. Bu hakkı elde ettiniz mi? Şimdi aracın marka ve modelini seçebilirsiniz. Kota sistemi, 1990'da yürürlüğe girdi. Çünkü beş milyon 900 bin Singapurlu, küçücük bir adada yaşamaya çalışıyor. 2020'de yapılan son istatistiklere göre, bir ailenin ortalama aylık geliri on bin Singapur doları (7 bin 377 ABD doları). Açık artırma, iki haftada bir yapılıyor. Açılış rakamlarına da hükümet karar veriyor.

Örneğin bir Toyota Camry Hybrid (hem benzin motorlu hem elektrikli), sahibine her şey dahil, 250 bin Singapur dolarına mal oluyor. Bu rakam, ABD'deki fiyatın tam altı katı. Singapur Toyota Motors'dan Alive Chang, "Lüks otomobiller getirdiğimizde, bayinin önünde kuyruk oluyor. Bu manzarayı başka hiçbir yerde göremezsiniz" diyor. Bunun sebebi, küçük bir ülke olmasına rağmen dünyanın en çok milyonerinin Singapur'da bulunması. Kişi başına düşen gelir, 105 bin ABD doları. Bir milyon da özel araç var.

Yerel bir oto galerisi sahibi Ricky Goh, "Fiyat artışlarını gördüğümde bayılacak gibi oluyorum. Orta sınıfa satışlar o kadar azaldı ki" diyor. İki çocuk annesi Wong Hui Min'in şikayeti ise şöyle: "Çocuklarımı okula, hentbol, yüzme gibi kurslara götürüp getirmek için otomobile ihtiyacım var. Okula da alışveriş merkezlerine de yakın değilim. Taksi kullanmak pahalı. Amerika'da olduğu gibi özel araçları, haftanın gün sırasına göre paylaşmak da kolay değil. Çünkü komşularımın işi gücü ayrı ayrı yerlerde. Ne yapacağımı bilemiyorum. Uzun vadede otomobilimi kullanacak maddi gücümün olup olmayacağından emin değilim."

KONUT FİYATLARI DA ÇILDIRMIŞ

Singapurlular, dünyanın en pahalı kentinde yaşıyorlar. Sadece otomobil değil, konut fiyatları da çıldırmış düzeyde. 2010 yılı itibarıyla Singapurluların yüzde 98'inin ev sahibi olduğunu görüyoruz. Bundan sonraki nesil ne yapacak belli değil.

Otomobil satışında kota sistemini savunanlar da var. Bu sistem sayesinde Bangkok, Jakarta, Hanoi gibi diğer Güneydoğu Asya ülkelerinin başkentlerinde yaşanan trafik tıkanıklığı, Singapur için sorun olmuyor. Ayrıca motosiklet sahibi olmak için izin belgesi almak, son derece ucuz: 10 bin 860 Singapur doları. Bir ailenin aylık geliri kadar.

Singapur'da hükümet, muhteşem ulaşım ağına güveniyor. Hiçbir metro istasyonu, herhangi bir konuta üç yüz metreden daha uzakta değil. Üstelik hükümet, bu ağın daha da genişletilmesi için 60 milyar Singapur doları (42 milyar ABD doları) kaynak ayırdı. Yeni kurulan şirketlerin genç CEO'ları da ikinci el piyasasından araç edinme çabası içinde.

ZENGİN, GÜVENLİ, HUZURLU

* Bir ada ülkesi ve şehir devleti olan Singapur, dünyanın en küçük 20 ülkesinden biridir. Ada, 42 km uzunluğunda, 23 km genişliğinde ve sadece 683 km2'lik topraklara sahip.

* Dünyada üç modern kent devleti vardır. Singapur, bunlardan biri. Diğerleri; Monako ve Vatikan.

* Singapur, 1905 yılından bu yana dünya saat dilimini altı kez değiştirdi. Günümüzde Singapur saatini öğrenmek için Londra yakınlarındaki GMT'ye (Greenwich Mean Time – Greenwich Ortalama Zamanı) sekiz saat ekleyeceksiniz. Malezya ile aynı saat diliminde. Fakat teknik olarak bu saat da doğru değil. GMT'ye 7.5 saat eklenmeli. Ne var ki birkaç ülke hariç, saat farklarında yarım saat değil, tam saat esas alınıyor.

* Ülke sokaklarında çiklet çiğnerken dikkatli olmalısınız. Çiğnenmiş cikleti yere atarsanız, yandınız. Ağır para cezası var. Doktorunuz size "Sağlığı için ciklet çiğnemesi gerekiyor" yazılı bir rapor vermişse bile, cikleti yere atmayın.

* Singapur, bir gökdelenler diyarıdır. Yükseklikte 280 metre sınır vardır. Daha yüksek bina inşa edemezsiniz. Ama istisnası var. Tanjong Pagar İş ve Alışveriş Merkezi, 290 metre. Bunun için özel izin alınmış.

* Yıllar önce bölgede dolaşan Prens Sang Nila Utama, bir aslan gördüğünü zannetmiş ve bu topraklara "Singapura" adını vermiş. Sanskirtçe'de "aslan kent" demek. Ama gerçekte o topraklarda hiç aslan yaşamamıştır. Bölge halkı, modern zamanlarda sadece hayvanat bahçelerine getirilen aslanları görmüştür. Eskiden prense, "Burada aslan yok" diye kim karşı çıkabilirdi ki?

* Singapur'da resmi olarak dört dil konuşulur: İngilizce, Çince, Malay ve Tamil dilleri. Yerel halk, beşinci dil olarak "Singlish"i de kullanır. Yerel dillerle İngilizce'nin bir karışımıdır. Yabancıların kolay kolay anlayamayacağı karmaşık bir dildir. Ama 27 Singlish kelimesi, ünlü Oxford Sözlüğü'ne girmiş durumda.

* Singapurlular, dünyanın en hızlı yayalarıdır. Ortalama olarak saatte 6.15 km hızla yürürler. Bir turist olarak çevrenizi gözlemlediğinizde, insanların koşar adımla hareket ettiğini kolaylıkla fark edersiniz. İnsanların normal yürüme hızı, saatte 4-5 km'dir.

* Bütün dünyada resmi olarak beş Tenten (Tintin) dükkanı vardır. Biri Singapur'un Çin mahallesinde, diğer dördü Avrupa'da ve Japonya'dadır (1960'larda ve 70'lerde Türkiye'de de popüler olan Tenten çizgi romanı, "Herge" mahlasını kullanan Belçikalı sanatçı Georges Remi tarafından hazırlanmıştı.)

* Ülkede, dünyanın her yanından 260 tane fast food restoran ya da büfe vardır. En büyüğü, Çin mahallesindedir. Aynı zamanda her gün iki restoran açılır. Küçücük ülkede nerelere sığdırıyorlar acaba?

* Dünya Bankası'nın yayınladığı listeye göre Singapur, Yeni Zelanda'dan sonra, iş yapılması en kolay ülkedir. Hükümetten iş kurma izni almak, Çin mahallesindeki fast food restoranda masa bulmaktan daha kolaydır.

* Singapur'un Ulusal Marşı'nı, 1000 dolarlık banknot üzerinde bulabilirsiniz. Tabii, mikro-metin olarak yazılmış marşı okuyabilirseniz.

* Singapur'a giden turistler ülkenin, tek büyük bir adadan ibaret olduğunu zannederler. En fazla güneydeki Sentosa eğlence adasını bilirler. Halbuki Singapur, irili ufaklı 63 adadan oluşur.

* Ülkenin Changi Havaalanında, 24 saat boyunca bedava film seyredebilirsiniz. Çünkü bağlantılı uçak seferleri, altı-yedi saat sonra gerçekleşebilir. Üç sinemasından biri, 4D'dir. Üç boyutlu (3 dimension) filme biraz canlılık katarsanız, film 4D olur. Örneğin deprem sahnesinde koltuğunuz sarsılır, yangın sahnesinde bulunduğunuz ortam ısınır, fırtına sahnesinde yüzünüze hava çarpar, vs, vs.

* Singapur iş dünyası için bir cennettir. Dünyanın en küçük CEO'su da buradadır. Bir kimya şirketinin başında, yedi yaşında bir çocuk bulunmaktadır. Üstelik bu makamlar, sınavla belirlenir. Atamayla değil.

* Kamuya açık tuvaletlerde, sifonu çekmeden dışarı çıkamazsınız. Kanunen yasaktır. Yakalandığınızda 150 Singapur doları (100 ABD doları) ceza alırsınız. Oysa pek çok ülkede, sifonu çekmeden kapınız açılmaz. Ya da bir hareket detektörü, işinizin bittiğini anlayıp suyu otomatik olarak boşaltır.

* Hippi kültürünün giderek yayılmasından endişe eden Singapur hükümeti, 1970'lerden beri erkeklere uzun saç yasağa getirmiştir.

* 7 Kasım ülkede, "Ulusal Ağaç Dikme Günü" olarak kutlanır. Sıradan vatandaşlar da iş adamları da, diplomatlar da ellerine kürek alıp ağaç dikerler. Bazı kişiler de mevcut ağaçların bakımını üstlenir. Doğum günlerinde, nikahlarda, fidan hediye etmek olağan bir ritüeldir.

* Ülkeye uyuşturucu sokmaya çalışmak, idam cezası gerektirir. Sınırda ya da havaalanında yakalanan kaçakçılar, hızlı bir yargılamanın ardından idam edilir. Şimdiye kadar hiçbir ülke, Singapur hükümetine başvurup kendi vatandaşını kurtaramamıştır. Çok yakın zamana kadar kırbaç cezası da sık uygulanmıştır.

* Singapur Dönme Dolabı, dünyanın ikinci en yüksek eğlence aracıdır. Yüksekliği, birinci sıradaki Londra Dönme Dolabı'ndan sadece iki metre azdır. Dönme dolaplar, Londra gibi klasik görünümlü kentlere yakışmamaktadır (Paris'te de vardı. Ama söktüler).

* Efsanevi yaratık "Merlion" (Deniz aslanı), yarı aslan yarı balık bir figürdür. Balık, Singapur'un bir zamanlar balıkçı köyü olmasını sembolize eder.

* Askerlik, bütün Singapur erkekleri için zorunludur. Yüksek okulu bitiren her erkek, iki yıllığına hemen askere alınır. 40 yaşına kadar da her yıl yeni silahlar, yeni askeri stratejiler öğrenmek için resmi kurs görürler.

* Singapur eskiden, Malezya'nın kontrolü altındaydı. Bağımsızlığını elde etmek için hiç savaşmadı. Bir tabanca bile patlamadı. Malezya, demokratik olarak oylama yaptı ve Singapur'u, adeta başından savdı. Acaba hata mı yaptılar?

* Singapur'da yere değil çöp, kibrit çöpü atmak bile çok büyük ceza gerektirir. Anında 300 Singapur doları ceza yersiniz. İçecek kutusu veya şişe gibi daha büyük bir çöp atarsanız size bir süpürge verirler. Çöpçü elbisesi giyerek sokakları süpürürsünüz. Hem çöpçülerin işinin ne kadar zor olduğunu anlarsınız hem de ele güne rezil olursunuz. ABD de, aynı cezaları verir.

* Adada, toplam üç bin km'den fazla yol vardır. Uç uca eklerseniz, Hong Kong'a kadar uzanır. Yollar kadife gibidir. Hiçbir bozukluk görülmez. Sürücüler, hem birbirine hem yayalara karşı son derece saygılıdır.

* Singapur, Ekvator çizgisine çok yakındır. Dolayısıyla hem sıcak hem aşırı nemlidir. Yıl boyu sıcaklık ortalaması 40 derecedir. En düşük sıcaklık 1934'te 19.4 santigrad olarak ölçülmüştür. Kliması olmayan bina, restoran, resmi bina yok gibidir. Ama dışarıya da çıkmak zorundasınız. Akciğerleriyle sorunu olanlar için kesinlikle tavsiye edilen bir ülke değildir.

* Singapur, pangolinlerin yoğun yaşadığı bir ülkedir. Uzakdoğu'ya özgü olan bu hayvanlar, karıncayla beslenir. Yılda 70 milyon karınca veya böcek yedikleri tahmin edilmektedir. Dört yıl önce, Covid-19 hastalığının kaynağı olarak bile gösterilmişlerdi.

PAHALI KENTLER

(*) New York=100 (Baz alınan rakam)

(**) Çin Halk Cumhuriyeti'nin Özel İdari Bölgesi

Kaynak: EIU (Economist Intelligence Unit – Economist İstihbarat Birimi. Economist Group'un araştırma ve analiz bölümüdür.)