PARA DÜNYA/ ALEV RİGEL G20 zirve toplantıları, gündeminden çok, bir ülkenin farklı bir kelimeyle tanıtılması nedeniyle dünyanın ilgi odağı haline geliverdi. Davetliler, Droupadi Murmu için "Hindistan (India) Cumhurbaşkanı" yerine "Bharat Cumhurbaşkanı" yazılı kartlar görünce şaşkınlıklarını gizleyemedi. Aynı şekilde Başbakan Narendra Modi için de "Bharat Başbakanı" ifadesi kullanıldı. Acaba yıllardır Hindistan diye bildiğimiz ülkenin adı mı değişiyordu? Geçmişte ülkenin adının "Hindustan" olarak yazıldığına tanık olunmuştu (Hindustan, Urdu dilinde "Hinduların yurdu" demek). Ancak bir harf değişikliği, çok fazla birşey ifade etmiyordu. Bu kez ülkenin adı, tamamen farklı bir kelime olmuştu (G20; ABD, AB, Japonya, Almanya, İngiltere, Fransa, İtalya, Kanada, Arjantin, Avustralya, Brezilya, Çin, Hindistan, Endonezya, Güney Kore, Meksika, Rusya, Suudi Arabistan, Güney Afrika, Türkiye'nin oluşturduğu grup).
ANAYASA AÇISINDAN SAKINCA YOK
Bharat, Sanskritçe'de iki bin yıl önceden beri kullanılan bir kelime. Dolayısıyla Bharat topraklarının bugünkü sınırları bilinmiyor. Daha önce koloni dönemini hatırlatan bazı kent isimlerinin değiştirildiği olmuştu. 1995'te Bombay'ın adı "Mumbai", Madras'ın adı da "Chennai" olarak değiştirilmişti. Bu kez bir ülkenin adı değişiyordu. Hukukçu Shashi Tharoor, "Hindistan'a Bharat denmesinin anayasa açısından hiçbir sakıncası yok. Aslında Hindistan da Bharat da ülkenin resmi adları. Fakat hükümetin Hindistan adından vazgeçmesinin akılcı bir yol olmadığı görüşündeyim. Çünkü Hindistan, bu ülke için yüzlerce yıldır inşa edilmiş bir marka. Maddi olarak hesaplanamayacak bir değer. Bütün dünya bizi Hindistan olarak biliyor. İki ismi de dengeli kullanmalı, Hindistan adından vazgeçmemeliyiz. Ad değişikliği, bize pahalıya mal olabilir" diyor.
Başbakan Modi'nin daha önce Endonezya'daki ASEAN toplantılarına "Bharat Başbakanı" olarak katıldığı ancak o toplantılarda hiç kimsenin bu ayrıntıya dikkat etmediği de ortaya çıktı (ASEAN -Association of Southeast Asian Nations- Güneydoğu Asya Uluslar Birliği; 1967'de Vietnam Savaşı'ndan kaynaklanan endişelere karşı Filipinler, Malezya, Tayland, Endonezya ve Singapur tarafından kurulan uluslararası örgüt). Zaten Hindistan'da iktidardaki partinin adı da Bharatiya Janata.
AD DEĞİŞTİREN ÜLKELER
Türkiye
2022 yılına kadar bütün dünyada "Turkey" olarak tanınıyorduk. Söz konusu yılda Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Birleşmiş Milletler'i bilgilendirerek, Türkiye adının bütün dillerde "Turkey" değil, "Türkiye" olarak geçmesi gerektiğini bildirdi. Artık İngilizce'de Hindi anlamına gelen "turkey" kelimesi, ülkemiz için kullanılmayacak.
Çekya
Eskiden Çekoslovakya idi. Kelime, Çek Cumhuriyeti ile Slovakya'dan oluşuyordu. İki devlet ayrılınca Çek Cumhuriyeti, bir süre sonra Çekya adıyla anılmaya başlandı. Cumhurbaşkanı Milos Zeman, 2019'da yaptığı açıklamada, "Çekya adını kullanacağım. Çünkü Çek Cumhuriyeti'nden daha kısa ve kısalmış adın telaffuzu kulağa daha hoş geliyor" demişti. Turizm pazarlama kampanyalarında, uluslararası sportif faaliyetlerde Çekya adının kullanılması daha kolay. İşin ilginç yanı Çekya adında Hindistan'da da bir kasaba olması. Çekler, ülkelerinin adını "Czechia" olarak yazıyor, ama Çekya okunuyor.
Hollanda
2020'nin başında Hollanda adı kullanılmaz oldu. Hükümet, Netherlands adının daha modern, daha açık, daha kapsamlı olduğuna karar verdi. Zaten Hollanda adının kullanılması başından beri hatalıydı. Hollanda, Netherlands'ı oluşturan 12 eyaletten ikisi. Kuzey Hollanda ve Güney Hollanda olmak üzere.
Kuzey Makedonya
Makedonya Cumhuriyeti'nin adı, 2019'da resmi olarak "Kuzey Makedonya" oldu. Ülkenin adına "Kuzey" eklenmesinin amacı, Yunanistan ile olan anlaşmazlıktı.
İNSANI ŞAŞKINA ÇEVİREN ÜLKE: HİNDİSTAN
* Hamburger seviyorsanız, Hindistan'a gitmenizi tavsiye etmeyiz. Bu ülke hakkında en çok bilinen özellik, ineklerin kesilmemesi. İnekler kutsaldır ve Hindistan'da anayasa tarafından korunurlar. Onları öldürmek, ağır suçtur. Onlar da bunu biliyormuş gibi sokaklarda, en işlek caddelerde rahatça dolaşır, çöreklenip yatarlar. Adeta hiç kimse tarafından rahatsız edilmeyeceklerini bilirler.
* Hindistan, dünyanın en ıslak ülkesidir. Muson (mevsim) yağmurları, altı ay boyunca etkili olur. Hele Meghalaya köyü, aldığı yağmur miktarı açısından dünya rekortmenidir. Guinness Rekorlar Kitabı'na geçmiştir. Yılda 11 bin 873 milimetre yağmur alır. Yanınıza şemsiye almanızı tavsiye etmiyoruz. Çünkü bir işe yaramayacaktır. İliklerinize kadar ıslanacağınız kesindir.
* Ülkede iki milyondan fazla Hindu tapınağı, 300 binden fazla da cami vardır. Nüfusun yüzde 15'i Müslümandır. Hindu nüfusu ise, genel nüfusun yüzde 79.8'idir. Sadece kutsal Varanasi kentinde 23 binden fazla tapınak bulunur.
* MÖ 5500 yılında ortaya çıkan Hinduizm, dünyanın en eski dini kabul edilir. Kurucusu bilinmez. Bir yaşam tarzını ifade eder. Kutsal sayı ise 108'dir. Bu rakam, Güneş'in Dünya'dan uzaklığının Güneş'in çapına oranıdır. Dünya ile Ay arası mesafenin Ay'ın çapına oranı da 108'dir. Astronomiye meraklı olanlar hesaplayabilir, bundan 7 bin 500 yıl önce doğru hesaplamışlar mı?..
* Dünyanın en yüksek demiryolu köprüsü olan Çenab Köprüsü, Çenab Nehri'ndeki su seviyesinden 354 metre yüksektedir. Hindistan'ı trenle dolaşmak keyiflidir. Ama yükseklik korkunuz varsa bu köprüyü kullanmanız tavsiye edilmez.
* Dünyanın en yüksek karayolu da bu ülkededir. Ladakh Yolu, 5 bin 790 metre irtifadadır. Yanınıza kalın giysiler alabilirsiniz. Ama motorlu aracınız için tavsiye veremiyoruz. Hava yetersizliğinden, motorunuzun stop etmesi kuvvetle muhtemeldir. Bölge halkı bir yolunu bulmuş olmalı.
* Hindistan bir milyar 400 milyon nüfusla, Çin'den sonra dünyanın en kalabalık ülkesidir. Ancak Çin'in nüfusu azalmakta, Hindistan'ın artmaktadır. Hint nüfusunun 2050'de Çin'i geçmesi beklenmektedir.
* Bugün kullanılan popüler bilgisayar programlarının çoğunun hazırlanmasında Hintli yazılımcıların rolü büyüktür. Ama Hindistan, dünyanın en az internet kullanan ülkesidir. Nüfusun sadece yüzde 48.7'si internet kullanır. 2020 itibarıyla dünya nüfusunun yüzde 64.4'ü internet bağımlısıdır. Bunda internet altyapısının çok yetersiz olmasının rolü büyüktür.
* Himalaya dağlarında bulunan Roopkund Gölü, dibinin ve etrafının insan kemikleriyle dolu olmasıyla ünlüdür. 4 bin 950 metre yükseklikte bulunan göle, neyse ki her turist gidemiyor. Bölge halkı, bu kemiklerin 9'uncu yüzyıldan kalma olduğuna inanıyor. O tarihlerde çok ağır bir tipiye yakalanan bölge halkı, yaşam savaşını kaybetmiş.
* Hindistan, bir zamanlar dünyanın tek elmas diyarıydı. Bu özelliğini MÖ 400'den MS 1000 yılına kadar korudu. Krişna Nehri'nin deltası, işlenecek ham elmaslarla doluydu. 18'inci yüzyılda Güney Afrika ve Brezilya'da elmas bulunmasıyla ülke bu özelliğini kaybetti.
* Ülkenin resmi iki dili; Hintçe ve İngilizce'dir. ABD'den sonra en çok İngilizce konuşulan ülke, Hindistan'dır. Ayrıca 22 dil daha resmi olarak konuşulmaktadır. Ama dünyanın en eski dili, dillerin anası Sanskritçe'dir.
* İster et ister sebze olsun. Ya da pilav veya sos olsun. Ellerinizle yemelisiniz. Elbette ki turistik lüks otellerde çatal, kaşık, bıçak kullanılır. Ama yerel bir restoranda Hintliler nasıl yemek yiyorsa siz de aynısını yapmaya çalışın. Hem sempati hem saygı görürsünüz.
* Hint mutfağı, dünyaca ünlüdür. Londra'dan New York'a, dünyanın her yerinde Hint restoranlarına rastlamak mümkündür. Eğer Hindistan gezinize başkent Delhi'den başlarsanız, yemek turlarından birine katılmanız sizin yararınıza olur. Size en iyi, en güvenli yemekleri tattıracaklarından emin olabilirsiniz.
* Hindistan'da Shani Shingnapur, dünyanın en güvenli köyüdür. Evlerde değil kilit, kapı bile bulunmaz. Yaklaşık 400 yıldır, köyde herhangi bir suç kaydı tutulmamıştır.
* Dabbawala, Hindistan'ın Mumbai kentinde, evlerden ve restoranlardan iş yerlerine sıcak öğle yemeği dağıtan işçilere ve bu sisteme verilen addır. Teslimat, dört tekerli araçlar dışında bisiklet, motosiklet veya trenle yapılır. Böylece kentin trafik keşmekeşi aşılmış olur. Teslimat yapan kişilerin büyük bölümü okuma-yazma bilmez. Adreslerini sefertaslarına bağladıkları renkli kurdelelerden bilirler. Saat 12.00 ile 13.00 arası, emanetlerini mutlaka teslim etmiş olurlar. Dünyada örneği görülmemiş, saat gibi işleyen bir sistemdir. Öyle ki, her bir milyon teslimattan sadece 3-4'ü yanlış adrese gider.
* Hintlilerin yaklaşık yüzde 30'u, vejetaryendir. Bu kesim, hayvan eti yemez. Ama balık yemekte sakınca görmezler. Ülkede faaliyet gösteren Amerikan fast-food restoranları da bu eğilimi dikkate alır ve menülerinde etli yiyecek bulundurmaz.
* Hindistan'da 26 resmi tatil vardır. Bağımsızlık Günü ve Noel her yerde tatildir. Diğer tatiller bölgeden bölgeye değişebilir. Yerel festivaller, renkli geçer. Çünkü herkes birbirini renkli tozlara bular. İçi su dolu balonları, aile üyelerinin ve dostlarının kafalarında da patlatabilirler.
* Dünyanın en büyük güneş saati, Hindistan'dadır. Jaipur kasabasındaki saat, 27 metre yüksekliğinde bir kuledir. Gölgesi yerdeki rakamlara vurduğunda bölge halkı saatin kaç olduğunu anlar. Güneşin gölgesi, dakikada altı santimetre ilerler. Kule, son derece parlak ve düzgün kesilmiş taşlardan oluşur. UNESCO'nun (United Nations Educational Scientific and Cultural Organization – Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Teşkilatı) Dünya Mirası Listesi'ne alınmıştır.
* Ülkenin en muhteşem yapısı, elbette ki Tac Mahal'dir. Dünyanın "yeni" yedi harikasından biridir. 1631-1654 arası inşa edilmiştir. Babür imparatoru Şah Cihan tarafından genç yaşta ölen eşi Mümtaz Mahal için yaptırılmıştır. UNESCO'nun dünya Mirası listesindedir. Hindistan'a giden turistler, bu olağanüstü mimariyi büyülenmişcesine saatlerce seyretmeden ülkelerine dönmezler. Ne yazık ki majestik beyazı mermerinden yapılmış duvarları, hava kirliliğinden dolaylı sarı renge bürünmektedir. Hintliler, İkinci Dünya Savaşı sırasında bu görkemli yapıyı bambularla kamufle ederek bombalanmaktan korumuştur. Plan işe yaramış, yapıya ve çevresine değil bomba, bir mermi bile düşmemiştir.
* Dünyanın "dokunulmamış" son toprakları olan Kuzey Sentinel Adası da Hindistan'dadır. Hükümet, bu adanın üç mil yakınına bile gidilmesini yasaklamıştır. Ada boş değildir. Sentinelese halkının yuvasıdır. 1991'de antropolog Madhumala Chattophadhyay, adada inceleme yapmak istemiş, yarı nazik yarı öfkeli bir şekilde reddedilmiştir.
* Kumbh Mela Festivali, Hintiler için son derece önemlidir. Dünyanın en büyük dini toplantısıdır. Önemine göre 4 ya da 12 yılda bir yapılır. O kadar çok kişi toplanır ki uydular uzaydan bu kalabalığın fotoğrafını çekebilmektedir.
* Hindistan, dünyada boşanmanın en az görüldüğü ülkedir. Her yüz evlilikten sadece birinde boşanma görülür. Gözlemciler bunu, kültürel alışkanlıklara bağlarlar.
* Hindu takviminde altı mevsim vardır. Bunlar; ilkbahar, yaz, Muson mevsimi, sonbahar, kış öncesi ve kıştır.
* Varanasi, dünyanın en eski yerleşim birimidir. Pek çok ülke, en eski kentin kendisinde olduğunu iddia eder. Ancak Varanasi'nin eskiliği, bilim insanları tarafından kanıtlanmıştır. Amerikalı yazar Mark Twain, Varanasi için şu tanımı yapar: "Tarihten daha eski, geleneklerden daha eski, efsanelerden daha eski. Sonsuzluk bile burada bitmez. Bütün eski kentleri bir araya getirin ve tarihlerini ikiyle çarpın. Hepsi, bir Varanasi etmeyebilir."
* Hindistan da pek çok ülke gibi eyaletlere ayrılır. Ancak yabancılar bu eyaletlerin farkına bile varmaz. Batıdaki örnekleri gibi eyalet sınırları yoktur, yasaları farklı değildir. Assam, Kaşmir ve Goa, yine de en çok bilinen eyaletleri olarak öne çıkar. Assam'ın çayı, Kaşmir'in yünü meşhurdur. Goa da yabancılar için harika bir turizm destinasyonudur.
* Ülkenin geleneksel içeceği çaydır. Evlerde yenen yemeğin sonunda çay içilir. Yabancılara da çay ikram edilir. Dünyanın Çin'den sonra ikinci büyük çay üreticisidir. Türk turistler, Hintlilerin ağzından "çay" telaffuzu çıkmasından hoşnut olurlar. Oysa Hint dilinde de çaya, çay denir.
* Küresel olarak baharatın yüzde 70'i Hindistan'dan çıkar. Dünya çapında restoranlar, mutfaklar, Hint baharatını mutlaka kullanır. Köri, masala, rezene, anason, kakule, karabiber, kimyon, tarçın, zencefil, zerdeçal, nane, hardal tohumu, safran, susam, fesleğen vs. gibi.
* Dünyanın en yüksek heykeli de bu ülkededir. Birlik Heykeli, tam 182 metre yüksekliğindedir. Heykel, bağımsızlık lideri Sardar Vallabhbhai Patel anısına dikilmiştir. Anıt, Patel'in doğduğu Gujarat eyaletindedir. 12 bin bronz panelden yapılmıştır. 67 bin ton ağırlığındadır. Kendi ağırlığıyla çökmemesi, bir mühendislik dehasının sonucudur. Herkes, New York girişindeki Özgürlük Heykeli'ni bilir. Hindistan'daki anıt, bu heykelin iki katı yüksekliğindedir.
* Amritsar Altın Tapınağı'nın, Hintliler açısından önemi büyüktür. Burada din, dil, ırk gözetilmeden herkese bedava yiyecek dağıtılır. Her gün sebze ağırlıklı yiyecekler sunulur. Kaç kişiye dersiniz? Bir tahmininiz var mı? 50 binden fazla kişiye. Daha da etkileyici olanı, yiyeceklerin hepsinin zenginler tarafından bağışlanmış olmasıdır.
* Şekerin doğum yeri Hindistan'dır. Şeker kamışını yetiştirip, rafine eden, işleyen, tatlılar yapan, dünyaya satan ilk ülke, Hindistan'dır. Dolayısıyla en çok tatlı türünü bu ülkede görmek, şaşırtıcı olmaz.
* Şampuan kelimesinin, İngilizce ya da Fransızca'dan geldiğini düşünebilirsiniz. Oysa kelimenin kökeni Sanskritçe'de "champu"dur. Masaj yapmak demektir. İçine birbirinden güzel kokan, onlarca çiçek türü katmak da Hintlilerin buluşudur.
* Sonunda geldik Hindistan'ın ikonik ismine. Hint kağıt paraları Rupi'lerde hep onun görüntüsü yer alır. Şiddet içermeyen felsefesi ve pasif direnişiyle tanınan Mohandas Karamchand Gandhi'den söz ediyoruz. Taraftarları ona "Yüce Ruh" demek olan Mahatma diyor. Bazıları da "Baba" anlamında Bapu. Ülkesini İngiliz egemenliğinden kurtardı. 1947'deki bağımsızlıktan bir yıl sonra fanatik bir Hindu tarafından öldürüldü, Hindularla Müslümanları barıştırmaya çalıştığı için.
