ALEV RİGEL Artık Belçika'da, futbol maçlarının VAR (Video Assistant Referee – Video Yardımcı Hakem) odalarında hakemlerin yanı sıra vergi tahsildarları da bulunacak. Tahsildarlar, hakemin bir oyuncuya kırmızı kart göstermesi halinde hemen gerekli notlarını alacak ve futbolcuya beş bin euro, "kırmızı kart vergisi" yazacak. Bu uygulamanın, futbolcuların sertlik yanlısı oyun tarzını değiştirip değiştirmeyeceği bilinmiyor. Ama şu gerçek ki, Belçika basınının haberine göre kırmızı kart cezalısı futbolcular artık bir sonraki oyunda yer almayacakları gibi, ceplerinden de hatırı sayılır bir para cezası ödemekten kurtulamayacaklar.
Belçika Federal Kamu Finans Hizmeti Dairesi yetkilileri, Birinci Lig'de (Jupiler Pro League) oynayan 21 profesyonel futbol kulübünü mercek altına aldı. Belçika gazetesi Het Nieuwsblad'a göre iki sarı karttan kırmızı kart gören futbolcular bu cezadan muaf tutulacak. Hakemin doğrudan kırmızı kart gösterdiği oyuncu, hem kulübünden hem de maliyeden para cezası alacak. Üstelik bir sonraki maçta da oynamayacak olması, futbolcunun haftalığını tam olarak alamayacağı anlamına geldiğinden, futbolcu için zarar katlanarak büyümüş olacak (milyonlarca euro'luk transferlerde para, kulübün kasasına girer, futbolcunun cebine değil. Futbolcu, transfer ücretinin yüksekliğine/düşüklüğüne göre haftalık alır. Her maçı 1 milyon euro'ya gelen futbolcular da vardır, birkaç 100 euro alanı da). Belçika Futbol Federasyonu'ndan Pierre Cornu'ya göre kırmızı kartla oyundan atılan oyuncu, kulübünün disiplin komitesine sevk edildikten sonra elini cebine atacak.
Futbolda her adım, para. Her aşama, mali olarak incelenmeyi gerektiriyor. Belçika'da "Sıfır Operasyon" adı verilen ve kulüpleri yakın gözlem altında tutan uygulama kapsamında para aklama, rüşvet, maç bağlama, yolsuzluk gibi sebeplerden dolayı şimdiye kadar 29 kişi tutuklandı. Kulüp görevlilerinden futbolculara kadar her alanda tutuklamalar yapılırken kulüplerin şimdiye kadar kapsamlı bir inceleme operasyonundan geçmediği de kabul edildi. L'Echo ve De Tijd gazeteleri, kulüplerin faturalarının ve finansal tablolarının didik didik incelendiğini ileri sürdü. Gazeteler, yasa dışı komisyonlar ödendiğini, içinden çıkılması güç finans tabloları hazırladığını, vergi cetvellerinin de anlaşılması son derece güç madde ve kalemler içerdiğini vurguladı.
Kırmızı kart, 1966'dan sonra uygulanmaya başladı. Söz konusu tarihe kadar hakemlerin ne yapmaya çalıştığı seyirci tarafından anlaşılamıyordu. Hakemler parmaklarını uzatarak bir oyuncuyu uyarıyor ya da dışarıyı göstererek oyundan çıkarıyordu. 1966'da FIFA Dünya Kupası çeyrek finalinde, Arjantin ve İngiltere, Londra'nın ünlü Wembley Stadı'nda karşı karşıya gelmişti. Hakem Rudolf Kreitlein, ünlü İngiliz futbolcu kardeşler Bobby Charlton ve Jack Charlton'ın yanına gidip onlarla konuşmuş, Arjantin'den de Antonio Rattin'e saha dışını göstermişti.
TRAFİK IŞIKLARINDAN İLHAM ALINDI
Gazeteler, uzun bir süre hakemin davranışlarının anlamını yorumlamaya çalıştı. İngiliz milli takımının menajeri (o zamanlar teknik direktör unvanı yoktu) efsane isim Alf Ramsey (1920-1999), FIFA'ya başvurarak, hakemlerin kararlarını daha net bir şekilde belirtmeleri için bazı işaretlere gerek duyulduğunu hatırlattı. Bunun için hareket ve lisanın ötesinde belirgin bir işaret gerekliydi. Sadece tribünlerdeki seyirci değil, oyuncular da hakemin kararlarını anlayamıyordu. FIFA Hakem Komitesi'nden Ken Aston, trafik ışıklarından ilham alarak sarı ve kırmızı kartların kullanılmasını teklif etti. Sarı kart "uyarı", kırmızı kart da "oyundan atılma" anlamlarına gelecekti. Böylece dil engeli aşılmış oluyordu. Elbette ki daha önce de dil engeli vardı. Ama bu maça kadar sorun olmamıştı. Maçın hakemi Alman'dı. Arjantinli futbolcular da İspanyolca konuşuyordu (Hakem Kreitlein, Charlton kardeşlerle "azarlar" gibi konuştuğu için tribünlerden büyük tepki görmüş, maç bitiminde sahayı polis korumasında terk etmişti. Kreitlein 2006'da, tartışmalı maçının filmini FIFA arşivinde izledi. Gazetecilere herhangi bir yorumda bulunmadı. Altı yıl sonra da 92 yaşında hayatını kaybetti). Sarı ve kırmızı kart uygulaması ilk kez 1970'te, Meksika'da oynanan FIFA Dünya Kupası maçlarında resmen başladı ama kırmızı karta baş vurulmadı. 1974 FIFA Dünya Kupası'nda gösterildi. Kim mi gösterdi? Doğan Babacan. Batı Almanya-Şili maçında Şilili futbolcu Carlos Caszely'ye gösterdiği kırmızı kartla, FIFA Dünya Kupası tarihinin ilk kırmızı kartı gösteren hakemi oldu (On yıl FIFA kokartı taşıyan ve Türkiye'nin en çok tanınan hakemi Babacan'ı 2018'de, 88 yaşında iken kaybettik).
RENK RENK KART
Bugün futbol sahalarında sarı ve kırmızı kart gösterilmesine alışığız. 1930'dan bu yana Brezilya 11, Arjantin 10, Uruguay 9, Kamerun 8, Hollanda 7, Meksika, Fransa, Portekiz 6, Almanya ve Macaristan 5 kez kırmızı kart gördü. Oysa hakemlerin cebinde başka renkli kartların da bulunduğunu biliyor muydunuz? İşte diğer kartlar:
* Yeşil Kart
Hakem, maç sırasında yeşil kart da kullanabiliyor. Bir futbolcu centilmence oynar, rakibi incitmeyecek derecede nazik bir oyun sergilerse, hakem kendisine yeşil kart gösterir. İtalya Serie B'de (İkinci Lig), böyle bir uygulama var. Sezon sonunda en çok yeşil kart görmüş futbolcu ödüllendiriliyor. Bazı küçük liglerde yeşil kart, "Teknik direktörünüz sizi değiştirmek istiyor. Lütfen saha dışına çıkar mısınız?" anlamına da gelebiliyor.
* Beyaz Kart
Portekiz kadınlar liginde görülen bir uygulama. Hakemin gösterdiği beyaz kart, "Fair Play oynuyorsunuz. Sizi takdir ediyorum" anlamına geliyor.
* Mavi Kart
Özellikle ABD'de kapalı sahada oynanan futbol maçlarında hakemin gösterdiği beyaz kart, "Ceza kulübesinde bir süre bekleyin" demek oluyor. Bu süre iki-beş dakika arasında. Sarı karttan daha düşük bir uyarı seviyesi. Kapalı sahada oynamak dikkatli top sürmeyi gerektiriyor. Güvenlik önlemlerini ihlal eden, sahaya tüküren, rakibine önemsiz fiziki fauller yapan, kural dışı hareketlerde bulunan oyuncu, hakem tarafından bir süre oyundan men edilebiliyor. Aynı uygulama buz hokeyi için de geçerli.
DİĞER "SIRA DIŞI" VERGİLER
Kırmızı karttan vergi alınmasını şaşırtıcı mı buldunuz? Öyleyse aşağıdaki örneklere bakınız:
* ABD, bildiğiniz gibi 50 eyaletten oluşur. Her eyalet, iç işlerinde kendi yasalarını uygular. Kansas'ta yere halatla bağlı sıcak hava balonuna binerseniz, vergi ödemek zorundasınız. Uçak, helikopter veya bağlı olmayan balondaki yolcuların, eyalete vergi ödemesi gerekmez. Ama hiçbir yere gitmeyen bir balonda çevreyi seyrediyorsanız, bir vergi mükellefi oluyorsunuz. Hangi eyalette, balona ne amaçla bindiğinize dikkat edin.
* Google, en geniş kapsamlı, en çok kullanılan arama motoru. İstediğiniz bir maddeyi saniye bile geçmeden hangi sitelerde olduğunu buluyor ve tercihi size bırakıyor. Bunun için para ödemeniz gerekmiyor. Ama Fransa, Google aramalarından vergi alıyor.
* Avrupa Birliği, sera etkisine neden olan gazların kaynağını buldu: Büyük baş hayvanların aşağıdan yukarıdan çıkardığı gazlar. Araştırmalar Avrupa'nın, sera gazlarının yüzde 18'ini ürettiğini gösteriyor. Mezbahalarda ve çiftliklerde, çok fazla metan gazı oluştuğu için Danimarka, çözümü vergi koymakta bulmuş. Danimarkalı çiftçiler, her büyükbaş hayvan başına 110 dolara kadar vergi ödemek zorunda.
* İsveç'te bebeğinize ad koyarken ince eleyip sık dokumalısınız. Aksi halde 5 bin kron'a (770 ABD doları) kadar vergi vermek zorunda kalabilirsiniz. Anne-babalar, kraliyet ailesi üyelerinin adlarını, bebeklerine veremezler. Uluslararası tanınmış İsveç şirketlerinin adını da kullanamazlar. 1982'de çıkan yasayı protesto eden bazı aileler, çocuklarına saçma sapan kodları ad olarak seçmiş. Alfabedeki harfler ve rakamlarla karışık uzun parolaları ad olarak seçen aileler bile var.
* Artık yok ama biz yine de bahsedelim. Eskiden Rusya'da sakal vergisi vardı. Rusların en ünlü çarının Deli Petro (1672-1725) olduğunu herkes bilir (Deli burada "büyük" anlamındadır). Petro, Rusya'yı modernleştirmek adına halkın düzgün, iyi giyimli, bakımlı olmasını istemişti. Bu nedenle erkeklere tıraş zorunluluğu getirdi. Erkekler halkın arasında sakallı dolaşamazlardı. Sakalından vazgeçmeyenler, yıllık 50 ruble ödemeliydiler.
* Almanya'da şirketler, 2002 yılına kadar verdikleri rüşveti, vergiden düşebiliyordu. Çok nadiren kullanılan bir uygulamaydı. Ama resmi olarak böyle bir uygulama mevcuttu. Amerikan Business Week dergisi, 1995 yılında bu uygulamanın kaldırılmasını tavsiye etti. Birkaç milyon euro'luk iş anlaşmalarının yüzde 20-30'unda rüşvet payı vardı ve tamamen yasaldı. Uygulamanın fiilen ortadan kalkması, 2002 yılını buldu.
* Eskiden Çin'in Hubei eyaletinde, sigaradan alınan verginin artması için halk, sigara içmeye teşvik ediliyordu. Evet, yanlış okumadınız. Sigaradan oldukça yüksek vergiler alındığından, yerel yönetimin kasasını doldurmak için bu vergiye ihtiyaç vardı. Çocuklar dışında herkes sigara içmeliydi. Her köy, yılda 400 karton sigara almak zorundaydı. Günümüzde yerel yönetimlerin geliri artmış olsa da bu uygulama tamamen ortadan kalkmış değil. Zaten dünyada içilen her üç sigaradan birini Çinliler tüttürüyor.
* Bir zamanlar öyle vergiler vardı ki, halkı canından bezdiriyordu. 19'uncu yüzyılda İngilizler ve Fransızlar, evlerin pencerelerinden vergi alıyordu. O nedenle bazı pencereler tuğla ile örülüp duvar haline getiriliyordu. Roma imparatoru Vespasianus, halka tuvalet ve banyo vergisi koymuştu. Prusya'da (Bugünkü Polonya) 16 ve 17'nci yüzyıllarda, peruklar vergilendirilmişti. Eski Mısır'da firavunlar, Nil nehrinin suladığı bereketli topraklar için vergi tahsil ediyordu. Avrupa'da şekerden vergi alınıyordu. Kıtada şeker, MÖ 325'ten beri biliniyordu ama şeker, 12'nci yüzyılda ilk kez Venedik'te üretilmeye başlandı. O zamanlar pahalı bir tüketim maddesiydi. Günümüzde de hazır yiyeceklerden ve bazı şekerli içeceklerden yine şeker vergisi alınıyor. Bu kez amaç, halkın sağlığını korumak.
* Gelelim "Osmanlı vergisi"ne. Avrupa'da bazı ülkeler, Osmanlıların Batı'ya doğru yayılmasını önlemek amacıyla halklarından vergi toplardı. Vergi, Osmanlılara karşı ordularının silah ihtiyacını karşılamakta kullanılırdı.
