"Avrupa Yeşil Mutabakatı" ile atılan adımlara ek olarak Avrupa Komisyonu tarafından, karbon salınımını azaltmak adına hazırlanan "Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (CBAM) "teklifi Aralık 2022 tarihinde taraflar arasında geçici olarak kabul edildi. YAK Avukatlık Ortağı Özge Konukçu, 1 Ekim 2023 yılında pilot olarak başlayacak sınırda karbon düzenlemesi konusunda AB ülkelerini bekleyen gelişmeleri Para Dergisi için kaleme aldı.
...Avrupa Komisyonu, karbon salınımını azaltmak adına 14 Temmuz 2021 yılında Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM) teklifini sundu. Teklif üzerinde yapılan düzenlemeler sonrasında AB Konseyi ve Avrupa Parlamentosu 13 Aralık 2022 tarihinde Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması üzerinde belirli konular üzerinde anlaşmaya vardı.
CBAM'ın henüz yürürlükte olmadığı mevcut sistemde, birlik içinde belirli sektörlerde faaliyet gösteren üreticilerin sera gazı salınımı, Avrupa Birliği Emisyon Ticareti Programı (Emission Trading Scheme "ETS") kapsamında kontrol altında tutuluyor
CBAM'ın mevcut sisteme yapacağı önemli bir ilave belirli sektörlerdeki üreticilere bir nevi karbon salınımı vergisi getirmektir. Bu sistemle, AB içerisinde ETS kapsamında üretim maliyetine tabi olan mallar ile birlik dışından ithal edilen malların karbon salınım miktarına göre maliyet bakımından eşitlenmesi hedeflenmektedir.
AB'de yer alan üreticilerin ETS kapsamında üretim süreçlerinde sahip oldukları ruhsat sınırlarının ötesindeki sera gazı salınımı için yapacakları ek ödemeler ve sera gazı salınımını azaltacak ya da ortadan kaldıracak şekilde üretim sistemlerine geçilmesi beraberinde ilave maliyetleri de getirecektir. CBAM ile ortaya çıkan maliyetleri azaltmak amacıyla, üretimin iklim ve karbon salınımı politikaları daha rahat ülkelere taşınmasıyla oluşabilecek haksız bir rekabet ortamının ve engellenmek istenen karbon kaçağının AB'den başka bölgelere taşınmasının önüne geçilmesi amaçlanmaktadır.
Uygulamaya alışılması amacıyla etaplar halinde uygulamaya geçilmesi planlanan CBAM, 1 Ekim 2023 tarihinde pilot olarak uygulanmaya başlayacak. Nihai anlaşmaya henüz varılmaması sebebiyle yaklaşık 3 yıl sürmesi planlanan geçiş döneminin ilk etabında uygulama sadece demir-çelik, çimento, gübre, alüminyum, elektrik ve hidrojen üretimi için geçerli olacak olup ilerleyen dönemlerde bu ürün gruplarının genişletilmesi bekleniyor. Ayrıca, geçiş döneminde ihracatçılar sadece raporlamayla yükümlü olacak ve bu geçiş döneminde henüz bir vergi ödemesi yapılmayacak.
Geçiş dönemi sonunda CBAM kademeli olarak yürürlüğe girerken, ETS kapsamında belirli sektörlerdeki üreticilere karşılıksız verilen ruhsatlar (free allowance) da sona erecek. Böylece birlik içinde karbon salınımı miktarı azalırken birliğe ihraç edilecek malların üretim aşamasında da karbon salınımının düşmesi hedefleniyor. CBAM'ın hayata geçirilmesi Avrupa Birliği'nde yer alan üreticileri etkilediği kadar bu üreticiler ile ticari ilişki içinde olan firmaları da etkileyecektir. Yeşil Mutabakat ve CBAM gibi yeni nesil dünyada ekonomiyi de şekillendirecek düzenlemeler ve yönelimler Türkiye'de yer alıp ihracat yapan üreticilerin de faaliyetlerini büyük oranda etkileyecektir.
Gelişen süreçleri yakından takip etmek ve bu gelişmelerle olabildiğince paralel ölçüde planlamalar yaparak uygulamalar geliştirmek üreticilerin ihracat faaliyetlerine devam edebilmesi ya da bunları ticari açıdan tatmin edici şekilde sürdürebilmesi açısından oldukça önemli...
