TBB’den yerel yönetimlere yeni dönem destekleri
PARA ANKARA/ HÜLYA GENÇ SERTKAYA Türkiye, önümüzdeki beş yılın belediye başkanlarını seçmek için 31 Mart 2024'te Mahalli İdareler Seçimlerine gidiyor. Yeni dönemde belediye başkanlarını kentsel dönüşüm başta olmak üzere öncelikli birçok gündem maddesi bekliyor. Türkiye Belediyeler Birliği (TBB) de "Türkiye Yüzyılı" vizyonu çerçevesinde yeni dönemi "vizyoner" desteklerle karşılamaya hazırlanıyor. Hizmet anlayışını belediyelere eğitim, rehberlik, danışmanlık ve araç hibelerinin ötesine taşıyan TBB, yenilenebilir enerji yatırımları, şehirlerdeki su kayıp kaçak oranlarının tespiti ve şehirlerin kentsel dönüşüm stratejik eylem planlarının hazırlanmasına kadar birçok konuda belediyelerin yanında olacak. Kendi enerjisini üreten şehirler hedefine odaklanan TBB, geçen yıl kurduğu TBB İnovasyon AŞ aracılığıyla belde ve küçük ilçe belediyelerin yenilenebilir enerji yatırımlarını hayata geçirecek. Önceliği depolamalı güneş enerji santrali (GES) yatırımlarına verecek olan TBB, ilk etapta toplam 100 megavat büyüklükte GES yatırımı için kaynağı devreye sokacak.
"KÜÇÜK MODÜLER REAKTÖRLERİ ÇALIŞIYORUZ"
PARA Dergisi'nin sorularını yanıtlayan TBB Genel Sekreteri Dr. Hayri Baraçlı, Türkiye'de kendi enerjisini güneş, rüzgar, jeotermal ve suyla üreten belediyeler olduğunu vurgulayarak, 100'ün üzerinde belediyenin de yenilenebilir enerji yatırımını gündemine aldığını kaydetti. Belediye ortaklığıyla gerçekleştirilecek bu projede TBB'nin GES yatırımını yapacağını, belediyelerin ise işletmeyi üstleneceğini söyleyen Baraçlı, yenilenebilir enerji yatırımlarının TBB'nin en temel vizyonu olacağını dile getirdi. Küçük modüler reaktörlerin de gündemlerinde olduğunu söyleyen Baraçlı, TBB olarak özel sektör iş birliği ile hayata geçirilebilecek küçük reaktörler konusunda yatırım fizibilitesi çalışması evresine geldiklerini aktardı. Diğer yenilenebilir enerji yatırımları için mevzuatın uygun olduğunu dile getiren Baraçlı, "Son hazırlıkları tamamlayıp, Mayıs ayı gibi Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı'na çalışmamızı sunacağız" dedi.
SU KAYIP KAÇAĞI TESPİT EDİLECEK
TBB İnovasyon AŞ'nin, belediyelerin talep etmesi durumunda su kayıp kaçaklarıyla ilgili çalışma yürüteceğini açıklayan Baraçlı, kayıp kaçağa ilişkin ölçme, değerlendirmeyi TBB'nin, bu konuda ihtiyaç duyulan yatırımları ise belediyelerin yapacağını kaydetti. TBB İnovasyon AŞ'nin şehirlerin kentsel dönüşüm stratejik eylem planlarının hazırlanması noktasında da destek vereceğini söyleyen Baraçlı, ayrıca şirketin önümüzdeki dönemde gündemine küçük belediyeler için toplu ulaşımla ilgili akıllı bilet sistemleri geliştirilmesini de alacağını kaydetti. TBB İnovasyon A.Ş. kapsamında belediyelere elektrikli araçlar ve maliyet azaltma gibi konularda danışmanlık desteği vereceklerini sözlerine ekleyen Baraçlı; suyu, atığı yönetmeye yönelik projelerin de gündeme alınabileceğine işaret etti. Baraçlı, önümüzdeki dönemde belediyelerin yatırım gündeminde deniz suyundan içme suyu üretimi, hidrojen yakıtlı araçlar, elektrikli otobüslerin de olacağı bilgisini paylaştı. Baraçlı, yeni dönemde TBB'nin öncelikli gündem maddelerini ise şöyle sıraladı: "Hidrojen, elektrikli otobüs, Sanayi İşbirliği Programı, Teknopark, TBB Data Center."
TBB olarak vatandaşın beklentilerini karşılayacak modeller üzerinde çalıştıklarını aktaran Baraçlı, Yüzyıllık Yerel Yönetim Rotaları ve Dirençli Kalkınma Amaçlarını, Sürdürülebilir Yerel Yönetim Modeli Standardını ve "Misafir Şehir" kavramları geliştirdiklerini aktardı.
BELEDİYELERİN ÖNCELİĞİ "KENTSEL DÖNÜŞÜM"
31 Mart seçimlerinin ardından iş başı yapacak belediye başkanlarının ilk olarak vizyonlarını belirlemesi, şehrin ihtiyacını tespit etmesi, vatandaşın talebini anlaması ve kurumsal kapasiteyi geliştirmesi gerektiğini belirten Baraçlı, "Şehrini, sürdürülebilir uygulamalar, hayatı kolaylaştıran projelerle faaliyetlerinde etkinlik ve verimliliği merkeze alan, inovasyon tabanlı değişime açık olan bir yaklaşımla yönetmesi ve bunları öncelikli gündeminde tutması gerekmekte" dedi.
Yeni dönemde Türkiye genelindeki tüm belediyelerin öncelikli "ortak gündem" maddesinin ise "kentsel dönüşüm" olacağının altını çizen Baraçlı, 6 Şubat 2023'te yaşanan Kahramanmaraş depremlerinin ardından en öncelikli konunun şehirlerin dirençli hale getirilmesi olduğunun görüldüğüne işaret etti. Türkiye genelinde bin 393 belediye olduğunu vurgulayan Baraçlı, "Dirençli şehir yapı modelini ortaya koymak artık bütün belediye başkanlarının ana hedefi olmalı" diye konuştu.
"ÖZEL SEKTÖR SİSTEME DAHİL EDİLMELİ"
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı'na bağlı faaliyet göstermek üzere Kentsel Dönüşüm Başkanlığı kurulduğunu ve aynı zamanda şehirlerin dönüşümüne katkı sağlayacak teknik, idari, mali ve hukuki destekleri içeren bir yapı olduğunu anımsatan Baraçlı, bu yapıyla beraber tüm belediyelerin aktif bir kentsel dönüşüm sürecine girebileceğini, şehirlerini dönüştürebileceğini kaydetti. Kentlerin yapı stoku düşünüldüğünde dönüşüm hızının artırılması gerektiğinin ortaya çıktığını belirten Baraçlı, Japonya ve Fransa'da olduğu gibi özel sektörün sisteme dahil edilmesi gerekebileceğini söyledi.
Belediyeler birliği olarak kentsel dönüşüm konusunda belediyelere vizyon, bilgi ve eğitim desteği verdiklerini belirten Baraçlı, "Ekonomik destekleri Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı sağlıyor. Kentsel dönüşümü gerçekleştirmek isteyen belediyeler Bakanlığın desteğiyle bu dönüşümü yapabilecek pozisyonları var. Bu noktada vatandaşların iknası, onların da sisteme dahil edecekleri teşviklerinin olması lazım. Yeni mevzuat bu talebi uyandırabilecek düzeyde" dedi.
DÖNÜŞÜM YETMEZ…
"Kentsel dönüşümle iş bitmiyor. Dirençli şehirler oluşturmak gerekiyor" diyen Baraçlı, bunun için planlama, projelendirme, tasarım, yapım, kullanım, periyodik bakım ve kontrol aşamalarından oluşan 'Dirençli Yapı Yönetimi Modeli' hayata geçirilmesi gerektiğini kaydetti. 6 Şubat depremleri sonrasında gündeme gelen Risk Kalkanı Modeli uygulamasında TBB olarak Dirençli Yapı Yönetimi Modeli çalışmasını Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı'na ilettiklerini dile getiren Baraçlı, "Önerdiğimiz bu çalışmanın yakın bir dönemde uygulamaya geçirilmesini bekliyoruz. Bu yapı, üçüncü taraf denetim, müteselsil sorumluluk, güçlü sigorta sistemleri ve yapı güvenlik kartları ile güçlendiriliyor. Böylece belki de binalarla ilgili denetim ve takip mekanizmasını kurma şansımız olacak. Bu model sadece üst yapılarda değil, şehrin altyapılarında da uygulanmalı" diye konuştu.
YÜZYILLIK YEREL YÖNETİM ROTALARI
TBB, Türkiye genelindeki bin 393 belediyenin "Türkiye Yüzyılı" hedeflerine ulaşılmasında kendi yol haritalarını belirlemelerine yardımcı olmak üzere "Yüzyıllık Yerel Yönetim Rotaları ve Dirençli Kalkınma Amaçları'nı" oluşturdu. Türkiye'nin yüzyıl hedeflerine ulaşmasında şehirlerin büyük rolü olacağını vurgulayan TBB Genel Sekreteri Baraçlı, bu çalışmada kalkınma amaçlarının yerel yönetimlerin doğrudan ilgili olduğu "vatandaş, hizmet, hedef ve kaynak" olmak üzere dört ana tema üzerine oturtulduğunu belirtti. Baraçlı, 16 yerel yönetim rotası doğrultusunda, dört ana tema, 16 amaç, 64 hedef ve 256 alt hedef belirlendiğini kaydetti. TBB olarak belirledikleri "Yüzyıllık Yerel Yönetim Rotalarında" öncelikli dört başlığı "büyümenin, sıfırın, bağımsızlığın ve kalitenin rotası" olarak sıraladı. Diğer yerel yönetim rotalarını ise, "Yönetişimin, şeffaflığın, aklın, geleceğin, yalınlığın, döngüselliğin, bilişimin, katılımcılığın, sıfırın, esnekliğin, yeninin, özgünlüğün rotaları" olarak ifade etti.
Baraçlı'nın açıklamalarına göre büyümenin rotası üretim ve istihdamı kuvvetlendirerek topyekûn kalkınmayı hedefliyor. Bağımsızlığın rotası yerli ve milli üretimlerle kendi kendine yeten ekonomiyi, kalitenin rotası markalaşma stratejileri ile şehirlerde uluslararası bilinirliği, sıfırın rotası ise kaynak kullanımında ve üretimde verimliliği amaçlıyor. Çevre odaklı bir yerel yönetim anlayışının önümüzdeki yüzyılın ana teması olacağının altını çizen Baraçlı, bu hedefe yakalayabilmek için de içme suyunun yanı sıra atıkların yönetilmesi, geri kazanılması ve sıfır atığa doğru gidilecek eylem planlarını belediyelerin uygulaması gerektiğini kaydetti.
"HAZIRLIK SİSTEMİ OLUŞTURULMALI"
Baraçlı, Türkiye'nin 2053 yılı net sıfır emisyon hedefleri çerçevesinde belediyelerin rolü ve önemine de değindi. Emisyon azaltımıyla ilgili yerel yönetimlerin şehirlerin planlanması, altyapının geliştirilmesi, enerjinin etkin kullanımı, ulaşımda çevreci olunması, geri dönüşüm ve atık azaltma projeleriyle yerel düzeyde atık yönetimi gibi konularda etkili politikalar uygulayarak sürdürülebilirliği destekleyebileceklerini kaydetti.
Baraçlı, 2053'te yenilenebilir enerjinin payının yüzde 69'a çıkarılması hedefi doğrultusunda yerel yönetimlerin bölgesel iklim koşulları, coğrafya ve enerji potansiyeli gibi faktörlere dayanarak rüzgar, güneş, su gibi yenilenebilir enerji kaynaklarının en etkili şekilde kullanılması için analizler yapması gerektiğine işaret etti. Şehirlerde karbon emisyonunu sıfırlayacak bir belediyecilik hazırlık sistemini oluşturmak gerektiğini kaydetti.
BELEDİYELERE "STANDART" GELİYOR
Belediyelerin "emek, zaman ve kaynaklarının" etkin kullanımına yönelik "sistem ve hizmet standardı" getirmek için kolları sıvayan TBB, 2025 yılı başında uygulamaya geçmek üzere Türk Standartları Enstitüsü (TSE) ile birlikte "Sürdürülebilir Yerel Yönetim Modeli Standardı" oluşturuyor. TBB Genel Sekreteri Dr. Hayri Baraçlı, böylece yerel yönetim anlayışının kişiye bağlı değil, sisteme bağlı olacağının altını çizdi. Baraçlı, "Türk Standartları Enstitüsü (TSE) ile birlikte 'Sürdürülebilir Yerel Yönetim Modeli Standardı' oluşturuyoruz. Önümüzdeki dönemde tüm belediyelerimizde sistem standartlarının uygulanacağı bir altyapı oluşturacağız. Bu sistem standardı sayesinde kaynakların etkin ve verimli kullanılması sağlayabilecek bir yerel yönetim modeli ortaya koyacağız. Kişiler değişse bile faaliyetler değişmeyecek. Belediyelerin iş yapma kabiliyeti artacak. Bu belgeyi TSE verecek. 2025 yılı başı itibarıyla yerel idarelerin bu standardı almaya başlamasını bekliyoruz." dedi.
"ÖZEL SEKTÖR DESTEKLİ YEREL YÖNETİM KALKINMA MODELİ GELİŞTİRİLMELİ"
Baraçlı ile yerel yönetimlerin 2053 yılı hedefleri çerçevesinde gündeme alacağı yatırımların finansmanı konusunu da konuştuk. Büyük şehirlerin kendi kaynaklarını ürettiğine dikkat çeken Baraçlı, belediyelerin, kaynak üretmeye öncülük ederek gelirlerini artırabileceğini, bu noktada özel sektör destekli yerel yönetim kalkınma modelinin geliştirilmesi gerektiğini söyledi.
Çevre Ajansı'nda oluşan fonların hem hükümet hem de yerel yönetimler tarafından kullanılabilecek düzeyde olduğunu belirten Baraçlı, belediyelerin ulusal olarak kalkınma ajansı fonlarından da yararlanabildiğini kaydetti. Baraçlı, belediyelerin uluslararası dış finansman ve Avrupa Birliği finansmanından da yararlanabildiğini anımsattı. Baraçlı, "İklim değişikliği ve uyum, yeşil mutabakat, çevre koruma alanında, sıfır atık, net sıfır, su sürdürülebilirliği alanlarında fonlar devreye girebiliyor. Dünya Bankası, Avrupa Yatırım Bankası gibi kuruluşlar çevre yatırımlarına uzun vadeli düşük faizli krediler veriyorlar. Dolayısıyla belediyelerin kurumsal kapasitelerini güçlendirip, gündeme alacağı yatırımların fizibilitelerini çalışmaları, etkin ve verimli projeler geliştirip, uygun finansman arayışlarını sürdürmesi gerekiyor. Belediyelerin fon çekiş gücünü artırma amacıyla TBB Proje Finans Müdürlüğümüz kuruldu. Periyodik olarak proje finansman kongreleri düzenleniyor" dedi.
"E-DEVLET HİZMETLERİNİN SAYISI ARTIRILMALI"
Baraçlı, Türkiye Yüzyılı vizyonu çerçevesinde "veriye dayalı ve açık verinin kullanıldığı belediyecilik" anlayışını ön planda tutma gayretinde olduklarını vurguladı. Devlet kapısı üzerinden sunulan belediye hizmetlerine değinen Baraçlı, "Belediyelere bağlı ulaşım, su, kanalizasyon vb. hizmetleri sunan 30 adet yerel hizmet kurumunun sunduğu bilgi ve başvuru hizmetlerinden faydalanabiliyorsunuz. İmar planları, tahsilat hizmetleri, sokak hayvanlarıyla ilgili hizmetler, eğitim ve kurs hizmetleri gibi birçok hizmeti e-devlet kapısı üzerinden alabiliyorsunuz. Belediye süreçlerinin, az adımda, daha az bürokrasiyle ve dijital dönüşüm ile insan hatasını ve inisiyatifini en aza indirecek şekilde planlanması sağlanmalı. Bunu sağlamak için de e-devlet altyapısı altındaki hizmetleri sayılarının artırılması ve vatandaşın kolay erişimine sunulan hizmetler sayesinde maliyet ve zaman etkin bir operasyon yürütülmesi neticesinde vatandaşın ve belediyenin kazanımlarının artırılması hedeflenmeli" dedi.
HEDEF, SÜRDÜRÜLEBİLİR ŞEHİRLER
TBB, tüm belediye başkanlarına başucu kitabı olacak "Misafir Şehir" kavramını da kamuoyu ile paylaştı. İnsan ve çevreye odaklanmanın yanı sıra kültürel ve manevi değerlerini de yaşatmayı önemseyen "Misafir Şehir" kavramı ile sürdürülebilir şehirler inşa edilmesi amaçlanıyor. Misafir şehir yaklaşımında öncelikli yatırım başlıklarını sürdürülebilirlik, altyapı, ulaşım, çevre, sosyal konular, dijital dönüşüm, yerel kalkınma oluşturuyor. Türkiye yüzyılında şehircilik kavramının sürdürülebilir, yaşanabilir, dirençli, çevreye duyarlı, akıllı şehirlere doğru evrildiğini vurgulayan Baraçlı, bu nedenle "Misafir Şehir" anlayışının önümüzdeki dönemin ana başlıklarından olacağını ifade etti. Şehirleri misafir kabul edip bir sonraki nesile doğası, tarihi, kültürü ve kaynaklarını koruyarak aktarabilmek için bu kavramı geliştirdiklerini dile getiren Baraçlı, bunu sağlamanın yolları arasında sistem ve hizmet standartlarının geliştirilmesi, yüzyıllık yerel yönetim rotalarının benimsenmesi ve dirençli yapı yönetim modelinin geliştirilmesi olduğunu kaydetti.
Sürdürülebilir yerel yönetim kavramı içerisinde; su, geri kazanım ve sıfır atıkla ilgili yatırımların artırılması gerektiğine dikkat çeken Baraçlı, yüzyıllık projeksiyonda tüm bu ana konularda vatandaşların bilinçlendirilmesi, bu noktada hedef kitlenin ilkokul öğrencileri olması gerektiğini vurguladı.
YEREL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANLARI HAZIRLANACAK
Önümüzdeki dönemde Çevre, İklim Kanunu'nun yasalaşmasını beklediklerini dile getiren Baraçlı, Türkiye Belediyeler Birliği olarak Kanunla ilgili görüş ve önerileri hazırlık süreci boyunca Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı'na ilettiklerini kaydetti. Yerel iklim değişikliği eylem planı hazırlama yetkisi ve görevinin önümüzdeki dönemde çıkarılacak yönetmelikle belediyelere verileceğini dile getiren Baraçlı, "Türkiye Belediyeler Birliği olarak, belediyelere periyodik olarak online ve yüz yüze eğitimler vermekteyiz. Sera gazı envanteri hesaplama eğitimlerimizle büyükşehir belediyelerimizin envanterini çıkarmış bulunmaktayız. Bu eğitimler tüm belediyeleri kapsayacak şekilde periyodik olarak verilmeye devam edecektir" dedi.