Yapay zeka ve robot hukuku
HUKUKÇU GÖZÜYLE/ YAK AVUKATLIK Gelişen teknoloji 21. Yüzyılda hayatımızın vazgeçilmez bir parçası olurken, günümüzde "Yapay Zeka" ya yapılan yatırımın her yıl 20 artarak, 2026 yılında 900 milyar dolar seviyesine ulaşacağı öngörülüyor. Bu hafta köşemizde siz değerli Para Dergisi okurları için "Yapay Zeka" ve "Robotlar" ı hukuki boyutları ile değerlendirerek, farklı noktalara dikkat çekmek istiyoruz.
Yapay Zeka ve robotların neden olabilecekleri sorunların sorumluluğunun kime ait olduğu günümüzde hala belirsizliğini koruyan en önemli konuların başında. Yapay zekanın hızlı yayılımına karşın bu alandaki hukuki düzenlemelere yönelik net bir çerçeve çizilmemiş olması ise önemli bir eksiklik olarak karşımıza çıkıyor.
International Data Corporation (IDC) tarafından yeni sunulan raporun sonuçlarına dikkat çekmek istiyoruz. IDC raporuna göre, yapay zeka teknolojilerini kullanan yazılım, donanım ve hizmetlere yapılan küresel harcamaların her yıl yaklaşık yüzde 20 büyüyerek 2026 yılında 900 milyar dolar seviyesine ulaşacağı öngörülüyor.
Bu alandaki giderek artan ivmelenmeye karşı özellikle yapay zeka ve robotların hukuki statüsündeki belirsizlik bugün ve ilerleyen zamanlarda yaşanabilecek önemli sorunları da beraberinde getiriyor. Avrupa Komisyonu 2019 ve 2021 yıllarında çıkarmış olduğu raporda konuyla ilgili yasa tasarılarının olduğunu belirtiyor. Avrupa Komisyonu'nun 27 Kasım 2019 tarihli değerlendirme raporunda "uzmanların gelişmekte olan dijital teknolojilere özel bir hukuki statü verilmesine gerek olmadığına inandıklarını ve herhangi bir zararın doğması halinde halihazırdaki mevzuatın geliştirilmesinin daha iyi bir cevap olabileceğine işaret ediliyor.
YAK Avukatlık Ortakları Hande Yayla Oğuzülgen, Buket Altufan Ulu ve Özge Konukçu, bugün çoğu ülkede yapay zekaya ilişkin uygulamadaki düzenlemelerin otonom cihazlar ve dronelar gibi halihazırda çeşitli sektörlerde kullanılan araçlara yönelik olduğunu ifade ediyor. Mevcut düzenlemelerde yapay zekaya sahip araçlara ilişkin nitelendirmeler yapılarak bu araçlar vasıtasıyla gerçekleştirilen işlemlerde sorumluluk üreticiye veya duruma göre kullanıcı/operatöre bırakılabiliyor. Ayrıca, Avrupa Komisyonu tarafından hazırlanan ve yapay zekalara ilişkin birlik üye devletlerindeki düzenlemelerin uyumlu hale getirilmesinin planlandığı 21 Nisan 2021 tarihli yasa teklifinde yapay zekalar taşıdıkları risk boyutuna göre dörde ayrılmış durumda.
İlgili yasa teklifi uyarınca kabul edilemez nitelikli yapay zekaların yasaklanması; yüksek risk taşıyan yapay zekaların ise tüm yaşam döngüleri boyunca sürekli yinelemeli bir süreçten oluşan bir risk yönetim sisteminin kurulması ve kayıt tutma sisteminin yapay zekâ sistemi ile entegrasyonun sağlanması gibi sıkı gereksinimlere tabi tutulması; sınırlı veya az risk taşıyan yapay zekalara ilişkin şeffaflık ve kullanan kişilerin bilgilendirilmesine ilişkin düzenlemelerin yapılması planlanmaktadır. Risk taşımayan veya minimal risk taşıyan yapay zekalara ilişkin düzenleme yapılamayacak ise de Komisyon tarafından yapay zekâ üreticilerinin gerekli önlemlerin alınması için teşvik edileceği düzenlenmektedir.