Destek programı ile yeni Türk unicornlar doğacak
PARA ARAŞTIRMA/ HÜLYA GENÇ SERTKAYA Devlet yardımları mekanizması yeniden kurgulandı. Hizmet ihracatına yönelik yeni nesil destekler devreye alındı. Ticaret Bakanlığı bünyesinde hizmet ihracatına yönelik olarak 2012'den itibaren uygulanan devlet yardımı programları; hizmet sektörlerindeki ulusal ve uluslararası gelişmeler, sektörel talepler, geçmiş dönem uygulama tecrübeleri ve Türkiye'nin hizmet ihracatı hedefleri doğrultusunda gözden geçirilerek, güncel gelişmelere uyum sağlayan, kapsamlı, yenilikçi ve esnek bir "Hizmet İhracatı Destek Program Paketi" oluşturuldu.
Paket, özellikle bilişim sektöründe büyük heyecan uyandırdı. Çünkü paket kapsamındaki Uluslararasılaşması ve E-Turquality hakkındaki kararla Ticaret Bakanlığı'nca sağlanan tüm bilişim sektörü destekleri, sistematik bir şekilde ele alınarak sektöre sağlanan destekler tek bir başlıkla kullanıcıya ulaştırılacak. TOBB Türkiye Yazılım Meclisi Başkanı Ertan Barut, "Bu vesile ile unicornların da artacağını düşünmekteyiz" diyor. Yazılım Sanayicileri Derneği Başkanı Gönül Kamalı ise paketi "Ülkemizde önümüzdeki beş yılda yüz Turcorn çıkma potansiyeli mevcut" şeklinde değerlendirdi. 1 milyar dolar değerlemeye ulaşan Türk şirketler "Turcorn" olarak tanımlanıyor.
20 ve 21 Nisan'da Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren dört Cumhurbaşkanı Kararı'ndan oluşan bu paket ile Türkiye'nin hizmet ihracatını yeni bir yaklaşımla daha da ileri aşamalara taşıyacak sistemin oluşturulması amaçlandı. Paket ile bir yandan hizmet ihracatının artırılması sağlanırken, diğer yandan da istatistiki anlamda daha etkin bir mekanizma ile ölçüm ve performans değerlendirmesinin de yapılacağı bir yapı oluşturuldu. Genel destek mevzuatı kapsamına yeşil hizmetler sektörü de dahil edildi. Hizmet İhracatı Destek Programı paketi ile Türkiye'nin hizmet ihracatı sektörünün başarılarına yenileri eklenmesi hedefleniyor. Ticaret Bakanlığı verilerine göre Türkiye'nin 2002'de 14 milyar dolar olan hizmet ihracatı, 2019'da Cumhuriyet tarihinin rekor düzeyine ulaşarak 62.8 milyar dolar olarak gerçekleşti. Tüm dünyada etkili olan pandemi kaynaklı olumsuz koşullara rağmen Türkiye'nin hizmet ihracatı 2021'de 56.8 milyar dolara ulaştı.
DÖRT AYAKLI PAKET DEVREDE
"Hizmet İhracatı Destek Program Paketi" kapsamında (20 Nisan'da) Türkiye Bilişim Sektörünün Uluslararasılaşması ve E-Turquality (Bilişimin Yıldızları Programı) Hakkında Karar, Hizmet İhracatının Tanımlanması, Sınıflandırılması ve Desteklenmesi Hakkında Karar, Yurt Dışı Lojistik Dağıtım Ağlarının Desteklenmesi Hakkında Karar ile (21 Nisan'da) Döviz Kazandırıcı Hizmet Sektörleri Markalaşma Destekleri Hakkında Kararda Değişiklik Yapılmasına Dair Karar Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girdi.
Hizmet İhracatının Tanımlanması, Sınıflandırılması ve Desteklenmesi Hakkında Karar ile sağlık turizmi, film/dizi ve eğitim" sektörlerine ek olarak "kültürel hizmetler, yaratıcı endüstriler, spor turizmi, fuarcılık, gayrimenkul, lojistik, yönetim danışmanlığı, yeşil hizmetler ve diğer hizmet sektörleri" de destek kapsamına alındı. Destek kapsamında olan bu sektörlerde uygulanmak üzere sektörün ihtiyaçlarıyla birebir örtüşen, "tam kalıp" destek unsurlarına yer verildi. Bu doğrultuda; eğitim sektöründe "Uluslararası Öğrenci Ofisleri Kapasite Geliştirme, Akademisyen İstihdam, Uluslararası Sıralama Destekleri", sağlık ve spor turizmi sektörlerinde "Komplikasyon ve Seyahat Sağlık Sigortası, İstihdam, Yabancı Dil ve Sağlık Turizmi Eğitimi, Sağlık ve Spor Turizmi Programının Yürütülmesi ve Sektörel Tanıtım Destekleri" ile kültürel ve yaratıcı endüstri hizmetleri sektöründe "Korsanla Mücadele Desteği" devreye girdi.
Karar ile uluslararası alanda "Türk Hizmeti" algısı ve pazar konumlanmasını güçlendirmek üzere tasarlanan "Ürün Yerleştirme Desteği" destek programı kapsamındaki tüm sektörlerin istifadesine sunuldu. Diğer taraftan "fuarcılık, gayrimenkul, spor turizmi, yeşil hizmetler ve diğer hizmetler" sektörleri ilk kez destek kapsamına alındı.
BİLİŞİM SEKTÖRÜNE ÖZEL YENİ DESTEKLER
Türkiye Bilişim Sektörünün Uluslararasılaşması ve E-Turquailty (Bilişimin Yıldızları Programı) Hakkında Karar ile inovasyonun teşvik edilmesi ve uluslararası pazarlarda rekabet edebilecek bölgesel ve küresel unicornların oluşturulmasına yönelik olarak bilişim sektörüne özel, yeni destek unsurları devreye alındı. Program ile Ar-Ge yoğun, yüksek teknolojili veya katma değeri yüksek sektörlerdeki firmaların desteklenmesi amacıyla bilişim sektörünün tüm alt sektörleri itibarıyla desteklenmesine ve bilişim hizmetleri ihracatının tabana yayılmasına yönelik mekanizmalar oluşturularak, bilişim ihracatçılarının ve işbirliği kuruluşlarının hizmetine sunuldu. Karar ile yazılım, dijital oyun, finansal yazılım ve teknolojiler, blok zincir yazılım ve teknolojiler, yapay zekâ, büyük veri, siber güvenlik, akıllı şehir ile yeşil dönüşüm yazılım ve hizmetleri, Telekomünikasyon, 5G, bulut ve iletişim hizmetleri, veri merkezi, bilişim hizmetleri, sistem bakım ve destek hizmetleri ve dijital aracılık ve hizmet platformları yeni karar kapsamına alındı.
İnovasyonun teşvik edilmesi ve uluslararası pazarlarda rekabet edebilecek bölgesel ve küresel unicornların oluşturulmasına yönelik olarak bilişim sektörüne özel yeni destek unsurlarını içeren E-TURQUALİTY (Bilişimin Yıldızları) Programı da oluşturuldu. Bunun yanı sıra, uygulamada edinilen tecrübeler, sektörel talepler çerçevesinde, uygulanmakta olan çeşitli destek unsurlarının kapsamı genişletildi. Ayrıca bazı destek uygulamalarında etkinliği ve hızı artırıcı tedbirlere yer verildi. Böylelikle destek unsuru kapasitesi ve çeşitliliğinin artırılması amaçlandı. Ayrıca, bilişim sektörünün nihai hizmetlerinin yurt dışına açılımında girdi olarak ülkemiz yerli ve milli yazılım ve hizmetlerin kullanılmasının teşvik edilmesini teminen Yerli Malı Kullanımı desteği oluşturuldu.
YURT DIŞI LOJİSTİK AĞLAR DESTEKLENECEK
Tedarik zincirinin önemli bir bileşeni olan Yurt Dışı Lojistik Ağlarının baştan sona bir sistem olarak ele alınmasını ve aşamalarına göre desteklenmesini sağlayacak destek programı oluşturuldu. Yurt Dışı Lojistik Dağıtım Ağlarının Desteklenmesi Hakkında Karar, yurt dışı lojistik dağıtım ağlarının kurulması veya işletilmesine yönelik Türkiye'de yerleşik işbirliği kuruluşlarına ve kullanıcılara sağlanacak desteklere ilişkin hükümleri kapsıyor. Karar ile yurt dışı lojistik dağıtım ağlarının kurulması ve/veya işletilmesi bakımından stratejik önem arz eden tesis ve kuruluşların "yurt dışı stratejik varlık" (YSV) olarak kiralama ve işletme harcamalarının desteklenmesi öngörülüyor. Karar ile lojistik maliyetlerinin yıkıcı fiyat ve rekabet riskinden arındırılması, lojistik firmalarının finansmana erişiminin kolaylaştırılması ve navlun işlem maliyetlerinin azaltılması amacıyla yük sahipleri ve taşımacılarını aynı platformda buluşturmak üzere, navlun borsalarının kurulumu ve teknik altyapısının oluşturulmasına yönelik giderler destek kapsamına alınıyor.
YENİ DESTEK UNSURLARI OLUŞTURULDU
Hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren markaların gerek küresel gerekse bölgesel anlamda bilinirlik kazanarak markalaşma süreçlerini dış pazarlara da taşımalarını sağlamak üzere yürütülen Döviz Kazandırıcı Hizmet Sektörleri Markalaşma Destekleri Hakkında Karar'da değişikliğe gidilerek, küresel gelişmeler ve sektörel ihtiyaçlar göz önünde bulundurularak Marka/TURQUALITY® Destek Programları kapsamında yeni destek unsurları oluşturuldu ve uygulamada etkinlik sağlayacak tedbirlere yer verildi. Ticaret Bakanlığı tarafından belirlenen kamu kurum, kuruluşu ile sektörel çatı kuruluşu ve hizmet sektörlerindeki diğer kuruluşların "iş birliği kuruluşu" olarak tanımlandığı karara göre, iş birliği kuruluşlarının iştigal sahasına giren hizmet sektörlerinin, yurt dışı pazarlarda tanıtılması amacıyla Bakanlığa sunacakları proje kapsamında gerçekleştirecekleri genelgede belirtilen reklam, tanıtım ve pazarlama harcamaları, danışmanlık ile pazar araştırması çalışması ve raporlarına ilişkin giderler desteklenecek. Bu çerçevede Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) ve iştigal ettiği sektörü tek başına temsil eden birlikler için yüzde 80 ve proje başına yıllık en fazla 6 milyon TL, diğer birlikler için yüzde 80 ve proje başına yıllık en fazla 3 milyon TL destek verilecek. Reklam, tanıtım ve pazarlama harcamaları, danışmanlık ile pazar araştırma ve raporlamalarına ilişkin giderler diğer işbirliği kuruluşları için yüzde 50 oranında ve yıllık en fazla 1.2 milyon TL, birden fazla birlik tarafından oluşturulan ve destek kapsamına alınan projeler için birlik başına 3 milyon TL destek şeklinde uygulanacak. Bu arada işbirliği kuruluşlarının aynı anda iki projesi desteklenebilecek.
SİGORTA KAPSAMI GENİŞLETİLDİ
Türk Eximbank'ın sağladığı kredi sigortasının kapsamı da genişletildi. 20 Nisan'da Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Cumhurbaşkanı Kararı'na göre, Türk Eximbank, ihracatçıların yurt dışında doğrudan ve dolaylı olarak en az yüzde 50 sermayesine sahip oldukları firmalar tarafından üretilenlerin yanı sıra ihracatçılar ya da yurt dışında doğrudan ve dolaylı olarak en az yüzde 50 sermayesine sahip oldukları firmalar tarafından markaları altında satılmak üzere yurt dışında kurulu firmalara ürettirilen ve üretildiği ülke içinde veya o ülkeden Türkiye dışındaki diğer ülkelere yapılan satışları teminat altına almak amacıyla da kredi sigortası yapabilecek. Söz konusu sigortaya aynı şirketler topluluğu içinde yer alan firmalara ait markalar da dahil edilebilecek.
İstanbul Hazır Giyim ve Konfeksiyon İhracatçıları Birliği (İHKİB) Başkanı Mustafa Gültepe, bu düzenlemenin doğrudan Türkiye'de üretilmiş ya da Türk firmaları tarafından üretilerek doğrudan ihracatı yapılanların yanı sıra uluslararası operasyonlara sahip firmaların ya da markaların operasyonlarını desteklenmesini içerdiğini vurgulayarak, "Bu Türkiye'den yapılan ihracat için ayrılan teminat kaynaklarının yurtdışı operasyona sahip markalara daha fazla yönlendirmek anlamına geliyor" dedi.
"ARKANIZDAYIZ DİYORLAR"
Türk Eximbank'ın daha önce buna benzer uygulamalar yaptığını vurgulayan Karadeniz Fındık ve Mamulleri İhracatçıları Birliği Başkanı İlyas Edip Sevinç, yurt dışında yüzde 50 ortaklığı olan Türk firmalarının kendi markalarını o ülkenin dışına ihraç etmesi durumunda sigorta kapsamına almış olduğunu hatırlattı. Yeni uygulamayla Türk Eximbank'ın sigorta kapsamının genişletildiğini belirten Sevinç, şunları kaydetti:
"Gerçekten devletimiz gelişen şartlar çerçevesinde son derece vizyoner davranıyor. Türk ihracatçıları, iş adamları akıncı pozisyonundalar. Arkalarında da Eximbank'ın sigortası, devletin gücü ve garantisi var. Bu kararı, Türk iş adamlarının bu konjonktürde yurt dışında daha rahat firma sahibi olmaları, daha rahat ortaklık yapabilmeleri, uluslararası kimliklerini daha da geliştirebilmeleri için çok önemli bir adım olarak görüyorum. Örneğin Çin'de bir fason üretim yaptırıyorsunuz. O ürünü de sigorta kapsamına alıyorlar. 'Gidin dışarıda iş yapın, biz sizin arkanızdayız' diyorlar."
LOJİSTİK SEKTÖRÜNÜN HİZMET İHRACATI HEDEFİ 20 MİLYAR DOLAR
Uluslararası Nakliyeciler Derneği (UND), küresel tedarik zincirinde Türk lojistiğine önemli destek verecek olan "Hizmet ihracatı destek paketi" için yayınladığı "teşekkür" ilanında paketin turizmden sonra Türkiye'nin en büyük hizmet ihracatçısı olan lojistik sektörü için bugüne kadar açıklanan en kapsamlı destek olduğuna dikkat çekti. UND ilanında, küresel tedarik zincirlerinin dünya ticaret ve lojistik haritasının yeniden şekillendirildiği, bu dönemde gelen bu destek paketiyle Türkiye'nin dünya ticaretinden aldığı payı artırma noktasında sahip olduğu coğrafi konum ve avantajlarını lojistik gücüyle birleştirerek önemli kazanımlar sağlayacağını dile getirdi. 2021'de Türk lojistik sektörünün ülkeye sağladığı döviz gelirinin 12 milyar dolar olduğuna işaret eden UND, açıklanan bu destekle sektörün hizmet ihracatını 20 milyar dolar seviyesine çıkarmayı hedeflediğinin altını çizdi.
"KALDIRAÇ ETKİSİ YARATACAK"
Nezih KULEYİN/ Türkiye Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler Serbest Meslek Mensupları ve Yöneticileri Vakfı (TOSYÖV) Yönetim Kurulu Başkanı
Hizmet İhracatı Destek Program Paketi, gerek sağladığı olanaklar gerekse bu sektöre sağlanan desteklerin belirli bir sistematik ve metodoloji ile hayata geçiriliyor olmasından dolayı kaldıraç etkisi yatırmaya yönelik olumlu sonuçlar yaratma kapasitesi olacak bir uygulama olarak karşımıza çıkıyor. Yaratıcı endüstrilerin de bu kapsamda desteklenmesi oldukça önemli bir adım. Bu bağlamda uygulamanın kısa vadede olmasa bile orta vadede ihracat artışı sağlayacağına inanıyoruz.
"ÇOK DAHA BAŞARILI GELİŞMELERE ZEMİN HAZIRLAYACAK"
Gürsel BARAN / Ankara Ticaret Odası (ATO) Yönetim Kurulu Başkanı
Küresel ekonominin değişim yaşadığı bu dönemde hizmet sektörü, ekonomik aktivitenin temel bileşenlerinden biri haline geldi. Turizm ve taşımacılığın hizmet sektöründe iyi bilindiği ülkemizde hizmet ihracatının tanımlanması, sınıflandırılması ve desteklenmesine ilişkin Cumhurbaşkanı Kararı'nın yayımlanması çok önemli bir gelişme. Uluslararası ticarette yıllar itibarıyla gelişen hizmet ihracatının, pandemi süresinde turizm ve taşımacılık gibi sektörlerin ciro kaybetmesi nedeniyle gerilediğini görüyoruz. Türkiye'nin de 2019'da yaklaşık 63 milyar dolar olan hizmet ihracatı 2020'de 35 milyar dolar civarına geriledi. 2021'de ise pandeminin izlerini üzerinden atarak yaklaşık 57 milyar dolarlık bir hizmet ihracatı gerçekleştirdiği Merkez Bankası verileri arasında yer alıyor. İhracatımız konuşulurken hep ithalata bağımlı olduğundan bahsedilir. Hizmet ihracatında ise ithalat girdisi neredeyse sıfır seviyesinde. Müteahhitlikten eğitim, danışmanlık, sağlık, turizm gibi hizmetleri barındıran sektörün tamamı turizm için söylendiği gibi bacasız sanayi konumunda. Bu nedenle sektörün desteklenmesi, çok daha başarılı gelişmelere zemin hazırlaması açısından faydalı.
"MARKALAŞMA YOLCULUĞUNA ÇOK ÖNEMLİ KATKI SAĞLAYACAK"
Rahmi AKTEPE / Türkiye Bilişim Derneği (TBD) Genel Başkanı
Böyle bir programı bizler de heyecanla bekliyorduk. Bilişim şirketlerinin ihracat kapasitelerini geliştirilerek yurt dışı pazarlara açılmaları ve teknoloji hizmet ürünlerini pazarlamalarına yönelik hedef ülke odaklı olarak yürütülen; amacı, kapsamı ve süresi ile bütçesi belirlenmiş; mentorluk, eğitim, danışmanlık, istihdam, tanıtım, yurt dışı pazarlama, alım heyeti faaliyetlerinden oluşan hızlandırıcı amaçta ve çabada 'birlik' ve bir merkezden izlenen bir teşvik mekanizması oluşması,çok çok önemli. Bu programın sağlayacağı destekler açısından da milli teknoloji hamlesi stratejilerinin birçoğunun eylemsel olarak katkıda bulunacağını gördüğümüz için sektör adına memnunuz. Bu program başta yazılım ve hizmetler olmak üzere yerli bilişim şirketlerimizin yurt dışı pazarlarda tanıtım ve tutundurma çabalarına ve markalaşma yolculuğuna çok önemli katkı sağlayacak bir yapıya sahip ki, üretimde hızlandırma ve ihracatı yükseltmek yönleri açısından şirketlerin çok ilgi göstereceğini öngörüyoruz. Destek programının ülkemizdeki ileri teknoloji üretiminin artması, küresel pazarlama olanaklarının yükseltilmesi kapsamında sektöre dünya rekabetinde basamak atlatacak etkiler sağlayacağı düşüncesindeyiz. Ayrıca ihracattaki cari açığımız da büyük ölçüde karşılayabilecek bir adım olduğu fikrindeyiz.
"YAZILIM İHRACAT HEDEFİMİZ BEŞ MİLYAR DOLAR"
Ertan BARUT / TOBB Türkiye Yazılım Meclisi Başkanı
Türkiye'nin en çok Ar-Ge yapan sektörü olan yazılım ve bilişim hizmetleri sektöründe faaliyet gösteren 10 binlerce firma ve bir o kadar da start-up bulunuyor. Pandemi ile değişen dünya ve pazar dinamikleriyle yazılımların yurt dışında tanınması ve yaygınlaşması kolaylaştı. Yazılım ihracat büyüklüğümüz dört milyar dolara yaklaştı. 2022 yılı hedefimiz ise beş milyar dolar civarında. Birkaç sene sonra ise 10 milyar dolar ihracat hedefine ulaşacağını öngörmekteyiz. Türkiye yazılım sektörü üretimde 50 yıllık, ihracatta 30 yıllık bir geçmişe sahip. Türkiye Bilişim Sektörünün Uluslararasılaşması ve E-Turquailty Programı Türkiye'deki yazılım girişimlerinin artmasını ve mevcut yazılım üreticilerinin de ihracata yönlenmesini sağlayacak. Bu programın hayata geçmesi, sektörümüze ayrı bir heyecan getirdi. Sektör olarak bu programı talep eden olmamız sebebiyle yurt dışına açılma ve ihracat yapma hedefi olan firmalarımız yanında yeni girişimlerin de çok ilgi göstereceğini öngörmekteyiz. Bu program ile gelen desteklerin verimli kullanılması ve sektörümüz tarafından bu alan yatırımların artması yönünde TOBB Yazılım Meclisi olarak İhracat Çalışma Komisyonumuzu oluşturarak kolları sıvadık. E-Turquality programı ile sektörümüzün farklı bir ivme kazanacağını, ihracatını artıracağını, yazılım sektöründeki girişimlerin daha da artacağını öngörmekteyiz. Bu destekler sonrası ihracat ile döviz kazanan/kazandıran sektördeki firmalarımızın yatırım değerleri de artacaktır. Bu vesile ile unicornların da artacağını düşünmekteyiz.
"ÜLKEMİZDE BEŞ YILDA YÜZ TURCORN ÇIKMA POTANSİYELİ VAR"
Gönül KAMALI / Yazılım Sanayicileri Derneği Yönetim Kurulu Başkanı
Türkiye Bilişim Sektörünün Uluslararasılaşması ve E-Turquality Programı'nı uzun zamandır bekliyorduk. Yeni destek paketiyle yazılım ve tüm alt sektörlerinin desteklenmesi ve ihracatın tüm ülke geneline, tabana yayılması amaçlanıyor. Bu kararın yazılım sektörümüz için çok önemli olduğunu düşünüyoruz. Çünkü geçmişte ülkemizde çok başarılı olan Turquality programı, maalesef yazılım şirketlerimiz tarafından kullanılamıyordu. Mal ihracatına yönelik hazırlanmış bir program olan Turquality'nin yazılım şirketleri için e-Turquality versiyonunun çıkartılmasında bizler de ticaret bakanlığımızın ilgili birimlerine destek verdik. Söz konusu destek modeliyle Ticaret Bakanlığı'nca sağlanan tüm bilişim sektörü destekleri, sistematik bir şekilde ele alınarak sektöre sağlanan destekler tek bir başlıkla kullanıcıya ulaştırılacak. Böylelikle mevzuat, yararlanıcı firma ve iş birliği kuruluşları açısından kolay, anlaşılabilir ve uygulanabilir olacak. Yazılım firmalarımız arasından bugün de Turcorn'lar çıkıyor. Ürünleri ile ciddi ihracat potansiyeli olan yazılım firmalarımızı ihracata hazırlamak için derneğimiz de KOBİGMER Hızlandırıcı programını başlattı. Halihazırda ciddi cirosu, altyapısı, ürünleri olan bu olgun yazılım firmalarımızın yeni destek paketi, e-Turquality programı ve Tekno Hızlandırıcı Programlar ile 12-18 ay zarfında cirolarından ciddi artışlar yapabileceklerine ve ihracat rakamlarını büyük ölçüde yükseltebileceklerine inanıyoruz. Ülkemizde önümüzdeki beş yılda yüz Turcorn çıkma potansiyeli mevcut.