HUKUKÇU GÖZÜYLE/ YAK AVUKATLIK Reklam ve tanıtım toplum içinde ticari etkileşimin başlamasından bu yana farklı şekillerde hayatımızın içinde oldu. Dijitalleşmenin her geçen gün artan boyutu ile reklamlar televizyondan radyoya, sokaklardaki billboardlardan internet mecralarına ve artık sosyal medya ile mobil olarak her an karşımızda. Özellikle sosyal medyada karşımıza çıkan ticari reklam ve haksız ticari uygulamalar hakkında Reklam Kurulu tarafından 2021 yılında yayınlanan "Sosyal Medya Kılavuzu" ve son dönemdeki gelişmeler ile ilgili detayları YAK Avukatlık Ortağı Özge Konukçu yorumladı.
...Sosyal mecralarda yer alan reklamların tüketici üzerinde giderek artan yönlendirme etkisine sahip olması nedeni ile ve başta tüketicilerin korunması amacıyla reklamlara ilişkin farklı hukuki düzenlemeler getirilmiştir. İnternet kullanımının yaygınlaşması ile internet reklamcılığının reklamın daha fazla sayıda kişiye, daha etkin ve uygun maliyetlerle iletilebilmesine katkı sağlaması yönü ile reklam sektöründe önemi giderek artmaktadır. Bu değişim beraberinde elbette hukuk kurallarının değişimini de zorunlu kılmaktadır.
Ülkemizde sosyal medya ve sosyal medya etkileyicileri (influencer) tarafından yapılan ticari reklam ve ticari uygulamalar hakkında ilgili tüm kişi, kurum ve kuruluşlara yol göstermek amacıyla Reklam Kurulu tarafından 04.05.2021 tarihinde Sosyal Medya Etkileyicileri Tarafından Yapılan Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Hakkında Kılavuz ("Sosyal Medya Kılavuzu") yayınlanmıştır.
İngilizce karşılığı "Influencer", Türkçeleştirilmiş hali ile "Sosyal Medya Etkileyicileri" kavramı ve tanımı ilk olarak bu kılavuzla açıklığa kavuşmuş, geniş anlamda başkalarının davranışlarını etkileyen ve değiştiren kişi olarak tanımlanmıştır. Sosyal medya kullanıcısı ticari gaye ile hareket ettiği yani mal veya hizmetin satışını ya da kiralanmasını sağlamak, hedef kitleyi oluşturanları bilgilendirmek veya ikna etmek amacıyla pazarlama iletişiminde bulunduğu ölçüde sosyal medya etkileyicisi olarak nitelendirilmektedir. Özetle sosyal medya etkileyicisinin takipçi sayısına bakılmaksızın belirtmiş olduğumuz amaçlarla hareket ediyor ve kural ve ilkelere aykırı davranıyor ise yaptırıma tabi tutulabilecektir.
Reklam Kurulu'nun, sosyal medya etkileyicileri tarafından yapılan reklamlara yaptığı denetimlerde tespit edilen aykırılıkların, örtülü reklam üzerinde yoğunlaşması dikkat çekiyor. Sosyal medya etkileyicisinin reklam yapma iradesi ile bir ürün veya hizmete olan talebin artırılması amacıyla hareket ederek, yaptığı tanıtımlarla takipçilerini ya da yayını takip eden kullanıcılarını hedef aldığı ve onların tüketim tercihlerini değiştirmeyi amaçladığı paylaşımları reklam teşkil eder. Bu şekilde bir paylaşımın reklam olduğu belirtilmeksizin yapılması örtülü reklam demektir. Örtülü reklam hukukumuzda yasaktır ve yaptırıma tabidir. Ayrıca bir ticari reklam söz konusu değilse de bunun da açıkça belirtilmesi yerinde olacaktır. Bu yönde, paylaşım ve yayınların çok hızlı ve kolaylıkla yapıldığı sosyal medya platformlarında sosyal medya etkileyicilerinin paylaşımlarında "#Reklam, #Reklam/Tanıtım, #Sponsor, #İşbirliği, #Ortaklık, #İşbirliği değildir, #Reklam, #Reklam değildir" gibi etiket ve açıklamalara açık ve anlaşılır bir şekilde yer vermeleri gerekmektedir.
Kılavuz'a göre bu etiket ve açıklamalar paylaşım içinde kullanılan renklerden ve arka fondan ayırt edilebilir nitelikte, kolayca okunabilir büyüklükte olmalı; tüketicilerin paylaşımla ilk karşılaştıklarında başka bir şey yapmalarına gerek kalmadan paylaşımın ticari reklam olduğu anlaşılacak biçimde ve konumda belirtilmeli; paylaşımda başka etiket veya açıklamalara yer verilmesi durumunda, onlar arasında bu etiket ve açıklamalar açık görünebilir şekilde belirtilmeli; paylaşımın yer aldığı mecranın ara yüz ve teknik özellikleri de dikkate alınarak tüketiciler tarafından ilk bakışta fark edilebilecek biçimde sunulmalıdır...
